AKWỤKWU NA-EBEGHỊ

A na-enye ọtụtụ agha dị ichiiche dị ichiiche na nke ezi omume, gụnyere mgbasawanye nke mmepeanya na ochichi onye kwuo uche gburugburu ụwa, na ị gaghị eche na ọ ga-adị mkpa ikwu na agha ọ bụla apụghị izere ezere. Ònye ga-achọ ka a zere omume ọma dị otú ahụ? Ma eleghị anya, ọ dịtụbeghị mgbe agha a na-akọwabeghị dịka ihe dị mkpa, ihe a na-apụghị izere ezere, na ihe ikpeazụ a na-apụghị izere ezere. Na arụmụka a mgbe nile ka a ga-eji mee ihe bụ otu ụzọ agha dị egwu si dị. Dị ka ihe ndị ọzọ metụtara agha, ihe ọ na-achọghị bụ ụgha, oge ọbụla. Ọ bụghị naanị agha ka ọ ga-abụ na ọ bụ naanị ihe kachasị njọ.

Nkebi: Ma ọ bụ na anyị niile

Ọ bụrụ na agha agaghị ekwe omume, mgbe ahụ, anyị nwere ike ịkwụsị agha. Ma ọ bụrụ na anyị nwere ike iwepu agha, gịnị mere mba ọ bụla ji mee otú ahụ? Azịza dị mkpirikpi bụ na ha nwere. Ma ka anyi doo anya. Ọbụna ma ọ bụrụ na mmadụ ọ bụla na ọha na eze na-ebuso agha mgbe nile, nke ahụ agaghị abụ ihe mere anyị ga-eji nweta ya. Ndị nna nna gị nwere ike iri anụ mgbe niile, ma ọ bụrụ na anaghị eri anụ anaghị adị mkpa maka ịlanahụ na mbara ala a, ị gaghị ahọrọ ịhapụ kama ịgosi na ị ghaghị ime ihe ndị nna gị mere? O doro anya na ị nwere ike ime ihe ndị nna gị mere, na n'ọtụtụ ọnọdụ, ọ nwere ike bụrụ ihe kachasị mma ime, mana ịkwesighi. Ndi niile ha nwere okpukpe? Ụfọdụ ndị anaghịzi eme. Àjà anụmanụ ọ bụ naanị otu okpukpere chi? Ọ bụghị ọzọ.

Agha, kwa, agbanweela n'ụzọ dị ịrịba ama nanị n'ime iri afọ na narị afọ gara aga. Onye na-agba ịnyịnya n'oge ochie ọ ga-ahụ onye ọbụla na onye ọkwọ ụgbọ mmiri na-eji ọṅụ na oche dị na Nevada gbuo onye a na-enyo enyo na mmadụ itoolu na Pakistan? Onye na-eche nche ahụ ọ ga-eche na ọkwọ ụgbọ mmiri, ọbụna mgbe ọ kọwaara ya, bụ ihe agha? Onye na-anya ụgbọ mmiri ahụ ọ ga-eche na ọrụ ndị dike ahụ bụ agha? Ọ bụrụ na agha nwere ike ịgbanwe n'ime ihe na-enweghị ike ịmata, gịnị mere na ọ gaghị agbanwe ya na ihe efu? Dị ka anyị si mara, agha na-emetụta ụmụ mmadụ ruo ọtụtụ puku afọ. Ugbu a, ụmụ nwanyị na-ekere òkè. Ọ bụrụ na ndị inyom nwere ike ịmalite itinye aka na agha, gịnị mere ndị mmadụ apụghị iji kwụsị ime otú ahụ? N'ezie, ha nwere ike. Ma maka ndị na-adịghị ike na ndị jirila nchịkwa ọjọọ dochie anya okpukpe, ọ dị mkpa tupu ndị mmadụ emee ihe iji gosipụta na ha emeworị ya.

Ọ dị mma, ọ bụrụ na ị na-esi ọnwụ. Ndị ọkà mmụta banyere mmadụ achọpụtawo, n'eziokwu, ọtụtụ obodo mmadụ n'akụkụ niile nke ụwa na-amaghị, ma ọ bụ hapụ, agha. N'akwụkwọ ya magburu onwe ya Beyond War: Ike Humanmụaka Maka Udo, Douglas Fry depụtara 70 ọha na eze na-abụghị ndị agha si n'akụkụ ọ bụla nke ụwa. Nnyocha achọpụtala na ọtụtụ ọha mmadụ enweghị agha ma ọ bụ ụdị dị nro. (N'ezie agha niile tupu narị afọ gara aga nwere ike ịkọwapụta dị ka nke dị obere.) Australia amaghị agha ruo mgbe ndị Europe bịara. Ma ọtụtụ ndị bi na Arctic, Great Basin, ma ọ bụ North Mexico.

Ọtụtụ mba ndị na-abụghị ndị na-alụ agha bụ ndị dị mfe, ndị a na-agbanye n'ọsọ, ndị omenala ndị na-achụ ntaramahụhụ. Ụfọdụ dịpụrụ iche site na ndị iro, nke a bụghị ihe ijuanya na o nwere ike ịbụ otu otu ga-ebu agha iji chebe onye ọzọ na-eyi ya egwu. Ụfọdụ ndị na-anọghị iche ma na-agba ọsọ site na ndị ọzọ dị iche iche na-alụ agha kama itinye aka na ha. Mba ndị a anaghị anọ n'ebe niile na-enweghị anụ ndị na-eri anụ. Ha bụ ndị dị iche iche nke nwere ike ịgbachitere megide mwakpo anụmanụ na ndị na-achọkarị nri. Ha nwekwara ike na-ahụ ihe ọ bụla nke ime ihe ike, ịlụ ọgụ, ma ọ bụ mmebi iwu, ebe ọ bụ na ọ na-ezere agha. Omenala ụfọdụ na-egbochi mmetụta iwe na ụdị iwe ọ bụla. Ha na-ejikarị ụdị nkwenkwe ụgha nile na-egbochi ime ihe ike, dị ka ịba nwa na-egbu ya. Ma nkwenkwe a yiri ka ọ dịghị njọ karịa, dịka ọmụmaatụ, nkwenkwe ụgha nke na-emetụta ụmụaka.

Ndị ọkà mmụta banyere mmadụ na-eche n'echiche agha dị ka ihe dị n'ụdị ụfọdụ maka ọtụtụ nde afọ nke mgbanwe mmadụ. Mana "chee" bụ okwu bụ isi. Ọkpụkpụ Australopithecine merụrụ ahụ e chere na ọ ga-egosi mmerụ ahụ agha na-egosi akara ezé agụ owuru. O doro anya na e wuru mgbidi Jeriko iji chebe ya pụọ ​​na idei mmiri, ọ bụghị agha. N'ezie, enweghi ihe akaebe nke agha kariri 10,000 afọ, ma a ga-enwe, n'ihi na agha na-etinye akara na ọnya na ngwá agha. Nke a na-egosi na n'ime afọ 50,000 nke Homo sapiens nke oge a adịla, 40,000 ahụghị agha, yana nde kwuru nde ndị nna ochie enweghịkwa agha. Ma ọ bụ, dị ka ọkà mmụta ihe banyere mmadụ si kwuo ya, "Ndị mmadụ ebiela n'òtù ndị dinta na-achụ nta maka pasent 99.87 nke ndụ mmadụ.” Agha na-ebili na ụfọdụ, ma ọ bụghị ihe niile, mgbagwoju anya, ọha mmadụ na-anọkarị otu ebe, ma na-etolite na mgbagwoju anya ha. Eziokwu a mere ka agha ghara ịchọta karịa 12,500 afọ gara aga.

Otu nwere ike na-arụ ụka na mmadụ igbu ọchụ site na ọnụma ekworo bụ otu agha nke obere ìgwè. Mana ha dị nnọọ iche na agha a haziri ahazi bụ nke a na-eji eme ihe ike na-ezighị ezi megide ndị òtù nke ọzọ. Na ụwa nke obere ndị agha na-abụghị ndị ọrụ ugbo, njikọ ezinụlọ na nne ma ọ bụ nna ma ọ bụ onye òtù ọlụlụ ya na-ejikọta otu n'ime ndị ọzọ. Na ụwa ọhụrụ nke ezinụlọ patrilineal, n'aka nke ọzọ, otu na-achọpụta na ị ga-achọ ịhụ mba n'anya: ọgụ megide onye ọ bụla nke ezinụlọ ọzọ nke merụrụ ahụ ọ bụla nke gị.

Onye nnoo kwesiri ekwenye maka agha karia mmadu ime ihe ike mmadu nwere ike ibu otu ime ihe ike megidere umu anu. Ma nke ahụ, kwa, dị nnọọ iche na agha dị ka anyị si mara ya. Ọbụna na ọdịbendị anyị na-aghasi ike, ihe ka ọtụtụ ná ndị mmadụ na-eguzogide ọgwụ na-egbu mmadụ ma ghara igbu anụmanụ ndị ọzọ. Ịchụ nta nke ụmụ anụmanụ na-adịghị mma adịghị aga azụ n'akụkọ ihe mere eme nke mmadụ. Dị ka Barbara Ehrenreich na-arụrịta ụka, ọtụtụ oge nna nna anyị hà na-agbanwe, ha na-eme mgbanwe dịka ndị na-eri ihe, mana dịka anụ.

Ya mere, n'agbanyeghi na mmebi ime ihe ike nwere ike ịbụ, ma ọ bụ otú udo bonobos, na-eche banyere nna ochie ochie nke primates ndị akpịrị na-agụ maka agha bụ ihe karịrị iche n'echiche. Achọgharị ihe ndị ọzọ dị na akụkọ ahụ nwere ike ịba uru karị, maka ịdị adị taa na n'akụkọ ihe mere eme nke ndị na-achụ nta anụ ọhịa. Ụfọdụ n'ime omenala ndị a achọpụtala ụzọ dị iche iche isi zere ma dozie esemokwu ndị na-agụnyeghị agha. Ndị mmadụ nọ n'ebe niile nwere nghọta na imekọ ihe ọnụ ma chọpụta nkwado karịa ihe agha karịa agha anaghị eme ka akụkọ ahụ bụrụ kpọmkwem n'ihi na anyị niile maara ya ugbu a. Ma anyi nuru otutu ihe banyere "nwoke agha" ma enweghi ike ihu oru ndi choputara dika ihe di mkpa ma obu ihe di mkpa nke umu anyi.

Agha dị ka anyị si mara ya na narị afọ iri na-adịbeghị anya amalitela na mgbanwe ndị ọzọ. Ma, ọ bụ na ndị mmadụ na-adịbeghị anya na obodo ndị siri ike na nke nwere ike ime ihe yiri agha ma ọ bụ na ọ bụghị? Ugbua obodo ochie ekwesighi igosi agha, n'ihi ya, o yikarịrị ka ha biri n'enweghị ya. Ma, n'ezie, ọtụtụ n'ime anyị, ọbụna na mba ndị kasị nwee agha, na-ebi n'enweghị njikọ ọ bụla maka agha, nke yiri ka ọ ga-egosi na ọha mmadụ nwere ike ime otu ihe ahụ. Mmetụta mmetụta uche nke na-akwado agha, mmeri obi ụtọ nke mmeri na ihe ndị ọzọ, nwere ike ịmụta na omenala, ọ bụghị ihe a na-apụghị izere ezere, ebe ọ bụ na ọdịbendị ụfọdụ dị nnọọ anya n'ile anya iji nwee ekele maka ha ma ọlị. Kirk Endicott kọrọ, sị:

"Otu mgbe m jụrụ otu onye Batek ihe kpatara na ndị nna nna ha agbapụghị ndị agha ohu Malay. . . na-eji ụfụ na-afụ ụfụ na-egbu egbu. Azịza ya juru anya bụ: 'N'ihi na ọ ga-egbu ha!' "

Nkebi: ANYỊ ANYỊ BỤ

Ndị ọkà mmụta banyere ọrịa na-atụkarị anya n'omenala ndị na-abụghị ndị na-emepụta ihe, mana ndị mba dị iche iche nwere nkà na ụzụ na-ebikwa n'enweghị agha? Ka anyị chee na Switzerland bụ ihe ọkụkụ nke usoro atụmatụ nke geopolitical. E nwere ọtụtụ mba ndị ọzọ ịtụle. N'ezie, ọtụtụ mba nke ụwa, maka otu ihe ma ọ bụ ihe ọzọ, tinyere ndị na-alụ agha dị egwu n'oge agha, mgbe ha na-alụ ọgụ, ebula agha. Iran, egwu egwu ndi ojoo ojoo n'uwa mgbasa ozi "US," abughi agha mba ozo otutu oge. Oge ikpeazụ Sweden kwusiri ike ma ọ bụ ọbụna sonyere n'agha bụ Norway na 1814. N'okwu ya, Douglas Fry na-ede ọdịdị udo nke ụfọdụ mba dị ugbu a, gụnyere Iceland nke nọworo na-enwe udo ruo afọ 700 na Costa Rica bụ nke kwụsịrị agha mgbe Agha Ụwa nke Abụọ gasịrị.

Ndekọ udo nke ụwa kwa afọ na-akwado mba ndị nwere udo n'ụwa niile, gụnyere ihe ndị metụtara ụlọ na ngụkọta yana agha mba ọzọ. Ndị a bụ mba 20 kachasị elu dị ka nke 2010:

1 New Zealand

2 Iceland

3 Japan

4 Austria

5 Norway

6 Ireland

7 Denmark

7 Luxembourg

9 Finland

10 Sweden

11 Slovenia

12 Czech Republic

13 Portugal

14 Canada

15 Qatar

16 Germany

17 Belgium

18 Switzerland

19 Australia

20 Hungary

Otu nkọwa maka mba ụfọdụ 'enweghị agha bụ na ha ga-achọ ma ha enwebeghị ohere ịmalite agha ọ bụla ha nwere ike merie. Nke a ma ọ dịkarịa ala na-atụ aro na ị ga-eme mkpebi ndị agha. Ọ bụrụ na mba niile maara na ha agaghị emeri agha ọ bụla, ọ ga-aga agha ọzọ?

Nkọwa ọzọ bụ na mba anaghị ebido agha n'ihi na ha enweghị, ebe ọ bụ na ndị uwe ojii nke ụwa na-achọ ha na ịnọgide na-enwe Pax Americana. Dị ka ihe atụ, Costa Rica anabatawo agha ndị agha United States. Nke a ga-abụ nkọwa na-agba ume karị, na-atụ aro na mba ndị ahụ achọghị ịmalite agha ọ bụrụ na ha enweghị.

N'ezie, ọ dịghị onye pụrụ iche n'echiche agha nke na-agbasa n'etiti mba dị iche iche na European Union (ebe a mụrụ ebe agha kachasị njọ na akụkọ ntolite ụwa) ma ọ bụ n'etiti mba dị na United States. Mgbanwe dị na Europe dị ịrịba ama. Mgbe ọtụtụ narị afọ gasịrị, ọ chọtara udo. Udo dị n'ime United States na-adịkwa nchebe ọ na-adị ka ọ na-atụgharị uche ọbụna iji mara ya. Ma, a ghaghị ịghọta ma ghọta ya. Ohio kwusiri ịbuso ndị Indiana agha n'ihi na ụda ahụ ga-ata Ohio ahụhụ, ma ọ bụ n'ihi na Ohio doro anya na Indiana agaghị ebuso ya agha, ma ọ bụ n'ihi na ndị Ohio 'na-enwe mmeri na-agụsi ike agha site na agha na ebe ndị dị ka Iraq na Afghanistan, ma ọ bụ n'ihi Buckeyes nwere mma ihe ị ga - eme karịa itinye aka na igbu ọchụ? Azịza kachasị mma, echere m, bụ nke ikpeazụ, ma ike nke gọọmenti etiti gọọmentị dị mkpa na ihe anyị nwere ike ịmepụta na mba ụwa tupu anyị enwee udo zuru ụwa ọnụ.

Nnwale dị oké mkpa, ọ dị ka m, bụ ma mba dị iche iche na-ama jijiji mgbe ha nwere ike ịbanye na "mmekọrịta" agha nke United States na-achịkwa. Ọ bụrụ na mba na-ezere agha n'enweghị ihe ọ bụla n'ihi na ha enweghị ike imeri ọ bụla, ọ bụ na ha ekwesịghị ịwụli ohere ka ha soro ndị na-eto eto na-alụso mba ndị dara mbà na ndị nwere ego bara uru ịkwakọrọ ihe? Ma ha anaghị eme ya.

N'ihe banyere agha 2003 na Iraq, ndị omekome Bush-Cheney gbaghaara na egwu ruo mgbe mba 49 chere na ha kwetara itinye aha ha dị ka "Coalition of Willing." Ọtụtụ mba ndị ọzọ, ndị ukwu na ndị nta, jụrụ. Site na 49 na ndepụta ahụ, otu agọnahụghị ihe ọ bụla ọ maara banyere ịdị na ya, onye e wepụrụ aha ya, onye ọzọ jụkwara inye aka na agha ahụ n'ụzọ ọ bụla. Naanị mba anọ so na mwakpo ahụ, 33 nọ n'ọrụ. Mmadụ isii n'ime mba ndị agha a na-alụ agha enweghị n'ezie ndị agha ọ bụla. O doro anya na ọtụtụ mba dị iche iche na-agbanwe maka enyemaka dị iche iche nke mba ọzọ, bụ nke na-agwa anyị ihe ọzọ gbasara mmesapụ aka nke mba anyị ma a bịa n'ihe banyere ọrụ ebere na mba ọzọ. Ndị na-ahụ maka ihe ngosi 33 na ọrụ ahụ malitere ngwa ngwa na-apụnaraghị ahụ ka ha na-akpachara anya na-abanye, ruo n'ókè ebe 2009 naanị United States nọ.

Anyị na-egosikwa na anyị nwere ike ịmalite agha, ịjụ ajụjụ nke ihe kpatara na anyị agaghị enwe ike ịkwụsị ya ntakịrị na ntakịrị ihe ruo mgbe ọ gafechara. Ndị Gris oge ochie họọrọ ịghara iburu ụta na akụ maka afọ 400 mgbe ndị Persia gosipụtara ha - n'ezie, mere ka ha chee - ihe ngwá agha ahụ nwere ike ime. Mgbe ndị Portuguese wetara Japan ngwá agha na 1500s, ndị Japan amachibido ha, dịka ndị dike na-eme n'Ijipt na Ịtali. Ndị China, bụ ndị mepụtara ihe a na-akpọ gunpowder na mbụ, họọrọ ịghara iji ya mee agha. Eze Wu nke Chou, bụ onye mbụ na-achị Zhou Dynasty, mgbe o merisịrị agha, hapụ ndị ịnyịnya, chụsasị ehi, ma nwee ụgbọ ịnyịnya na uwe elu ndị agha na-ejupụta n'ọbara nke anụ ụlọ ma na-edebe ha na ụlọ agha ahụ iji gosi na a gaghị eji ha ọzọ. Ọta na mma agha gbadabere ala ma ọbọp na akpụkpọ anụ ahụ. Eze wee kpochapụ ndị agha, mee ka ndị isi ya ghọọ ndị isi, ma nye ha iwu ka ha debe ụta na akụ ha n'ụgbọala ha.

Mgbe gas na-egbu egbu ghọrọ ngwá agha n'oge Agha Ụwa Mbụ, ọtụtụ ụwa na-amachibido ha iwu. E gosiri na bọmbụ nuklia bụ ngwá ọrụ dị ebube site na nke 65 na-alụ agha afọ gara aga, ma ha ejighị ya kemgbe, ma e wezụga ụbụrụ uranium. Ọtụtụ n'ime mba ndị ụwa amachibidoro mpụ ala na ụyọkọ bọmbụ, ọ bụ ezie na United States ekweghị iso ha.

Ụgbọ mmiri miri emi ọ na-agba anyị ume ịlụ agha? Na omenala ndị mmadụ, ha na-eme n'ezie, ma ọ dịghị ihe kpatara omenala ndị a enweghị ike ịgbanwe. Mgbanwe ndị a ga-adị mkpa ka ọ bụrụ nke miri emi ma dị omimi karịa mgbanwe maka Iwu.

Nkebi: Ọ BỤRỤ na Ọ BỤ AHỤ NA-AHỤ ỤBỤRỤ NA AHỤ. . .

Ihe ọzọ mere o ji enwe obi abụọ na agha ọ bụla bụ ihe a na-apụghị izere ezere bụ akụkọ ihe mere eme, nzuzu nzuzu, ọgba aghara dị nta, ndị na-arụ ọrụ na-arụ ọrụ, na njehie ndị na-adọrọ adọrọ na nke anyị na-agbagha n'ime agha ọ bụla, n'elu. O siri ike ịchọta asọmpi ziri ezi n'etiti mba ndị eze ukwu - ma ọ bụ, maka okwu ahụ, ike na-enweghị atụ nke ịba ụba na mkpesa na-enweghị isi - mgbe ị na-ahụ otú agha si adị. Dịka anyị ga-ahụ na isi nke isii, ndị agha na-eme ihe banyere ego, nrụgide ụlọ ọrụ, ntule ntuli aka, na amaghị ihe na-adịghị ọcha, ihe niile na-adị mfe ịgbanwe ma ọ bụ mkpochapụ.

Agha nwere ike imeri akụkọ ihe mere eme nke ụmụ mmadụ, n'ezie akwụkwọ akụkọ anyị na-eme ka ọ bụ na ọ bụghị naanị agha, mana agha anaghị adịgide adịgide. Ọ na-ama jijiji ma na-asọgharị. Germany na Japan, ndị agha dị otú ahụ siri ike nke na-eme 75 afọ gara aga, ugbu a nwekwuo mmasị n'udo karịa United States. Mba ndị Viking nke Scandinavia anaghị eche na ha nwere mmasị ịlụ agha. Otu dịka Amish dị n'ime United States na-ezere ịkere òkè na agha, ndị òtù ha emeela otú ahụ na nnukwu ego mgbe a manyere ha imeri ntinye n'ime ọrụ ndị na-abụghị agha, dịka n'oge Agha Ụwa nke Abụọ. Ụbọchị Seventh Day Adventist ajụwo ikere òkè na agha, a jikwala ya mee ihe na nyocha nke radiation radiation kama. Ọ bụrụ na anyị nwere ike izere agha mgbe ụfọdụ, ma ọ bụrụ na ụfọdụ n'ime anyị nwere ike izere agha n'oge niile, gịnị mere na anyị enweghị ike ijikọta ọnụ?

Udo udo na-eji usoro amamihe nke mkpebi esemokwu edozi, weghachite, na ịkwanyere ùgwù, kama ịba ụta. Nnochi aka, enyemaka, na ọbụbụenyi bụ ihe atụ ndị ọzọ a ga-eji mara agha n'oge a. Na December 1916 na Jenụwarị 1917, President Woodrow Wilson mere ihe kwesịrị ekwesị. Ọ gwara ndị Germany na ndị Allies ka ha kpochapụ ikuku site n'ikwu ihe ha chọrọ na ọdịmma ha. O choro ije ozi dị ka onye ogbugbo, ihe ndị British na ndị Austro-Hungarian nakweere. Ndị Germany anabataghị Wilson dịka onye ogbugbo n'eziokwu, n'ihi ihe doro anya na ọ nọ na-enyere aka agha agha Britain. Cheedị maka otu nkeji, ma ọ bụrụ na ihe agafewo dịtụ iche, ọ bụrụ na ejirila diplomacy mee ihe na afọ ole na ole tupu mgbe ahụ, a na-ezere agha, na-ahapụ ụfọdụ nde ndụ 16. Ayi agaghi agbanwe agbanwe. Anyị ka gaara abụ otu ihe ahụ anyị kere eke, nwee ike agha ma ọ bụ udo, ọ bụla anyị họọrọ.

Agha nwere ike ọ gaghị abụ nke mbụ na naanị nhọrọ President Wilson tụlere na 1916, ma nke ahụ apụtaghị na ọ zọpụtara ya maka ikpeazụ. N'ọtụtụ ọnọdụ, ndị gọọmentị na-ekwu na agha ga-abụ ihe ikpeazụ, ọbụna mgbe ha na-ezube ịkwalite agha. President George W. Bush mere atụmatụ ibuso Iraq agha ruo ọtụtụ ọnwa ma na-eme ka agha ahụ ga-abụ ihe ikpeazụ ma ọ bụ ihe ọ na-arụsi ọrụ ike izere. Bush nọgidere na-ekwu okwu na nnọkọ mkparịta ụka na Jenụwarị 31, 2003, n'otu ụbọchị nke ọ gwara Fira Minista Tony Blair na otu ụzọ ha nwere ike isi nweta ihe ngọpụ maka agha nwere ike iji agba agba agba agba agba. ka ha gbaa ha. Ruo ọtụtụ afọ, ka Agha ahụ na Iraq gara n'ihu, pundits kwusiri ike na ọ dị mkpa ịmalite ịlụ agha megide Iran ngwa ngwa. Ruo ọtụtụ afọ, a malitebeghị agha ahụ, ma ọ dịghị ihe ọ bụla na-esi na ya pụta site na njide ahụ.

Uzo nke ichochi anya na Iraq abughi ihe ojoo. Na November 1998, President Clinton mere atụmatụ ịwakpo agha megide Iraq, ma mgbe ahụ, Saddam Hussein kwere nkwa na ya ga-arụkọ ọrụ ọnụ na ndị nlekọta ngwá agha UN. Clinton kpoturu mwakpo ahụ. Ndi oru mgbasaozi, dika Norman Solomon kwuru, enwere obi nkoropu, na-ekwu na Clinton ekweghi agha agha nani n'ihi na ewepuwo agha maka agha - njehie Clinton onye na-anọchi ya agagh eme. Ọ bụrụ na Clinton gara agha, omume ya agaghị abụ ihe a na-apụghị izere ezere; ha gaara abụ ndị omempụ.

Nkebi: EBE EZI

Akparịta ụka ọ bụla megide agha ọ bụla n'ime iri afọ ole na ole gara aga ezutewo na ịghaghasị nke a: Ọ bụrụ na i megide agha a, ị ghaghị imegide agha nile; ọ bụrụ na ị na-emegide agha niile, ị ghaghị imegide Agha Ụwa nke Abụọ; Agha Ụwa nke Abụọ bụ ezigbo agha; ya mere ị na-ezighi ezi; ma ọ bụrụ na ị na-ezighị ezi, agha nke a ga-adị mma. (Okwu a bụ "agha ọma ahụ" bụ n'ezie nkọwa nke Agha Ụwa nke Abụọ n'oge Agha na Vietnam, ọ bụghị n'oge Agha Ụwa nke Abụọ n'onwe ya.) Nke a na-eme abụghị naanị na United States kamakwa na Britain na Russia. Ngosipụta na-egbuke egbuke nke nkatọ a abụghị ihe na-egbochi ya iji ya mee ihe. Igosi na Agha Ụwa nke Abụọ abụghị ezigbo agha. Ihe kachasị mkpa nke Agha Ụwa nke Abụọ ejirila mkpa ya. Agha Ụwa nke Abụọ, a gwala anyị niile, ọ ga-abụrịrị na a zụghị ya.

Ma Agha Ụwa nke Abụọ abụghị agha dị mma, ọbụlagodi site n'ọnọdụ ndị Allies ma ọ bụ nke United States. Dị ka anyị hụrụ na isi nke otu, a lụghị agha ịzọpụta ndị Juu, ma ọ zọpụtaghị ha. A gbahapụrụ ndị gbara ọsọ ndụ ma gbahapụ ha. Ndị Britain na-eme atụmatụ ịchụpụ ndị Juu na Germany. Dịka anyị hụrụ na isi abụọ, a lụghị agha a maka ịchebe onwe ya. A naghị alụso ya ọgụ ma ọ bụ nchegbu ọ bụla maka ndụ ndị nkịtị. Ọ bụghị otu mba nke nọ na-etinye ndị Japan-America aka n'ụlọ mkpọrọ ma kewapụ ndị agha America n'Africa. Ebughi agha megide ndi isi ochichi nke ndi isi ochichi nke uwa na ndi na-abia. Britain busoro agha n'ihi na Germany wakporo Poland. United States na-alụ ọgụ na Europe n'ihi na Briten na-alụ ọgụ na Germany, ọ bụ ezie na United States adịghị etinye agha ahụ ruo mgbe ndị Japan nọ na Pacific wakpoo ụgbọ mmiri ya. Na agha Japan bụ, dị ka anyị hụworo, a ga-ezere kpamkpam na iwe iwe. Agha ahụ na Germany nke bịarutere ozugbo ahụ pụtara nkwa zuru oke maka agha nke United States nọworo na-enyere England na China aka kemgbe.

N'ime ọnwa na afọ na ọtụtụ iri afọ anyị na-eche na ịlaghachi n'oge iji dozie nsogbu ahụ, ọ dị mfe na mfe anyị nwere ike iche na ọ ga-abụrịrị igbochi Germany ịwakpo Poland. Ọbụna ndị na-akwado Agha Ụwa nke Abụọ dịka "ezigbo agha" kwetara na ọrụ ndị Allies na-eso Agha Ụwa Mbụ nyeere m aka ịlụ agha nke abụọ. Na September 22, 1933, David Lloyd George, bụ onye bụ praịm minista nke England n'oge Agha Ụwa Mbụ, nyere ndụmọdụ banyere imebi nke Nazism na Germany, n'ihi na ihe nwere ike bụrụ ihe ka njọ: "Kọmunist dị oke."

Na 1939, mgbe Ịtali gbalịrị ịmekọrịta mkparịta ụka na Britain na Germany, Churchill mechie ha na oyi: "Ọ bụrụ na Ciano ghọtara na anyị enweghị nzube, ọ ga-abụ na ọ ga-abụ na ọ ga-eme ka egwuri egwu na echiche nke Ịgbazi Ịtali." Churchill enweghị mgbagha nzube bụ ịga agha. Mgbe Hitler, bụ onye wakporo Poland, nyere udo na Britain na France ma rịọ maka enyemaka ha n'ịchụpụ ndị Juu Germany, Prime Minista Neville Chamberlain kwusiri ike na agha.

N'ezie, Hitler abụghị onye a pụrụ ịtụkwasị obi karịsịa. Ma, gịnị ma ọ bụrụ na ndị Juu ahapụla, Poland nọ na-arụ, na udo dị n'etiti ndị Allies na Germany maka ụfọdụ nkeji, oge, ụbọchị, izu, ọnwa, ma ọ bụ afọ? Agha ahụ nwere ike ịmalite mgbe ọ bụla ọ malitere, n'enweghị nsogbu ọ bụla na oge udo. Na oge ọ bụla udo nwere ike iji mee ihe iji gbalịa ịkwado udo na-adịgide adịgide, yana nnwere onwe maka Poland. Na May 1940, Chamberlain na Lord Halifax kwadoro mkparịta ụka udo na Germany, ma Prime Minista Churchill jụrụ. Na July 1940, Hitler kwuru okwu ọzọ na-enye udo na England. Churchill enweghị mmasị.

Ọbụna ma ọ bụrụ na anyị na-eme ka ndị agha Nazi wakpo Poland bụ ihe a na-apụghị izere ezere ma chee na agha ndị Nazi na England bụ atụmatụ a na-apụghị ịgbanwe agbanwe, gịnị mere azịza ya ji bụrụ agha ozugbo? Ma mgbe mba ndị ọzọ malitere ya, gịnị kpatara United States ji sonyere? Napoleon wakporo ọtụtụ mba ndị Europe na-enweghị onye isi oche anyị na-ebute mkpọsa mgbasa ozi PR na-achọ ka anyị sonye n'ọgụ ahụ ma mee ka ụwa dị mma maka ọchịchị onye kwuo uche ya, dị ka Wilson mere maka Agha Ụwa Mbụ, nakwa dịka Roosevelt weghachitere maka Agha Ụwa nke Abụọ.

Agha Ụwa nke Abụọ gburu mmadụ 70 nde, na ụdị ihe ahụ nwere ike ịmalite karịa. Gịnị ka anyị chere na ọ ka njọ? Kedu ihe anyị nwere ike igbochi? United States achọghị mmasị n'ọkụ ahụ ma gbochie ya. Na mgbapụ ahụ gburu nanị nde isii. E nwere ndị ụta na Germany. Hitler, ma ọ bụrụ na ọ nọgidere n'ike, agaghị ebi ndụ ruo mgbe ebighị ebi ma ọ bụ na ọ ghaghị igbu onwe ya site na agha agha ukwu ma ọ bụrụ na ọ hụrụ nhọrọ ndị ọzọ. Inyere ndị nọ n'ókèala Germany aka na ya gaara adị mfe. Usoro iwu anyi bu kama ichikota ma gbue ha, nke mere nnukwu mgbalị ma nwee ihe ojoo.

Ihe ndi Hitler ma obu ndi nketa ya nwere ike ijide onwe ya, na ibuso United States agha dika ihe di anya. United States nwere otutu uzo iji kpasuo Japan aka ibuso ya agha. Hitler ga-enwe obi ụtọ ijide onwe ya, ọ ga-abụrịrị na ọchịchị ụwa zuru ụwa ọnụ. Ma, ọ bụrụ na Germany mesịrị mee ka agha ahụ gaa n'ọdụ ụgbọ mmiri anyị. Ọ dị iche na ọ bụrụ na American ọbụla agaghị agha 20 ugboro ugboro karịa ma merie agha agha ahụ n'egbughị oge? Ma ọ bụ ikekwe Agha Nzuzo gaara eme ihe megidere Germany karịa Soviet Union. Alaeze ndị Soviet kwụsịrị n'enweghị agha; gịnị mere alaeze ndị Germany agaghị eme otu ihe ahụ? Onye ma? Ihe anyị maara bụ ihe egwu na-enweghị atụ nke ihe mere.

Anyị na ndị anyị na ha na-arụkọ ọrụ na-egbu ọchụ nke ndị Germany, French, na ndị Japan nke si na mbara igwe, mepụtara ngwá agha ndị dị egwu onye ọ bụla hụworo, mebie echiche nke oke agha, ma gbanwee agha dị ka njem nke na-emerụ ndị nkịtị karịa ndị agha. Na United States anyị chepụtara echiche nke agha na-adịgide adịgide, nyere ndị agha na-ahụ maka ikike ịlụ ọgụ na nso nso, kere ndị ọrụ nzuzo na ike ịlụ agha na-enweghị nlekọta, ma wulite akụ na ụba agha nke ga-achọ agha iji baa uru.

Agha IIwa nke Abụọ na omume ọhụrụ nke agha zuru ezu weghaara ịta ahụhụ site na Middle Ages; mepụtara kemịkal, ihe ndị dị ndụ, na ngwa agha nuklia maka iji ya rụọ ọrụ ugbu a na n'ọdịnihu, gụnyere napalm na Agent Orange; ma bido mmemme nke nnwale ụmụ mmadụ na United States. Winston Churchill, onye kpaliri atụmatụ nke Allies dị ka onye ọ bụla ọzọ, dere na mbụ, "Enwere m nkwado nke iji gas na-egbu egbu megide ebo ndị na-enweghị iwu." Ebe ọ bụla ị lere anya nke ọma n'ihe mgbaru ọsọ na omume nke "ezigbo agha" nke ahụ bụ ihe ị na-ahụkarị: Churchillian na-anụ ọkụ n'obi ikpochapụ ndị iro na oke.

Ọ bụrụ na Agha Ụwa nke Abụọ bụ ezigbo agha, ọ ga-amasị m ịhụ ihe ọjọọ. Ọ bụrụ na Agha Ụwa nke Abụọ bụ ezigbo agha, gịnị kpatara President Franklin Roosevelt ji dina anyị n'ime ya? Na September 4, 1941, Roosevelt nyere ụlọ ọrụ mgbasa ozi "ọkụ ọkụ" nke ọ na-ekwu na ụgbọ ala German, kpam kpam n'enweghị ihe ọ bụla, wakpowo onye mbibi nke United States bụ Greer, nke - n'agbanyeghị na a na-akpọ ya onye nbibi - ejirila ozi na-ezighị ezi.

N'ezie? Kọmitii Naval Affairs nke Senate jụrụ Admiral Harold Stark, Onye Na-ahụ Maka Naval Operations, onye kwuru na onye Greer nọ na-agbaso ụgbọ mmiri Germany ma na-agagharị ebe ụgbọelu ụgbọelu nke Britain, bụ nke kwadoro ebe ndị ụgbọ mmiri na-enweghị ihe ịga nke ọma. Onye Gris ahụ nọgidere na-emechi ụgbọ mmiri ụgbọ mmiri ruo ọtụtụ awa tupu ụgbọ mmiri ahụ agbanye ma tụgharịa.

Otu ọnwa na ọkara mgbe e mesịrị, Roosevelt gwara otu akụkọ dị ogologo yiri nke ahụ banyere USS Kearny. Mgbe ahụ, ọ na-ezokarị. Roosevelt kwuru na ya nwere ihe nzuzo dị na ya nke gọọmentị Hitler gosipụtara atụmatụ maka mmeri Nazi nke South America. Ndị ọchịchị Nazi katọrọ nke a dị ka ụgha, na-ebo ebubo na ọ bụ nkwekọrịta ndị Juu. Map, nke Roosevelt jụrụ igosi ọha na eze, n'eziokwu gosipụtara ụzọ ụgbọelu ndị dị na South America nke ụgbọelu ụgbọelu America na-agba, tinyere akwụkwọ ndị German na-akọwa nkesa nke mmanụ ụgbọ elu. Ọ bụ ịghọ aghụghọ nke Britain, ma eleghị anya, banyere otu àgwà ahụ dịka nchịkwa President George W. Bush ga-emesị gosi na Iraq nọ na-agbalị ịzụta uranium.

Roosevelt kwukwara na ha abiawo ihe nzuzo nke ndị Nazi mere maka nnọchibido okpukpe nile na Nazism:

"Ndị ụkọchukwu ga-agwụ ruo mgbe ebighị ebi n'okpuru ahụhụ nke ogige ịta ahụhụ, ebe ọbụna ugbu a a na-ata ọtụtụ ndị na-enweghị atụ egwu n'ihi na ha etinyewo Chineke n'elu Hitler."

Atụmatụ dị otú ahụ dịka ihe Hitler ga-adọta n'ezie ma ọ bụrụ na Hitler abụghị onye na-akwado Kraịst, ma Roosevelt enweghị akwụkwọ dị otú ahụ.

Gịnị mere ụgha ndị a ji dị mkpa? Ọ bụ ezi agha ka a na-amata mgbe eziokwu ahụ gasịrị? Ndi ndi ezi mmadu n'oge a aghagh i eduhie ha? Ma ọ bụrụ na Roosevelt maara ihe na-eme n'ogige ịta ahụhụ, gịnị mere eziokwu ahụ agaghị ezu?

Ọ bụrụ na Agha Ụwa nke Abụọ bụ ezigbo agha, gịnị kpatara United States ji echere ruo mgbe a wakporo ndị agha ndị agha na-achị isi n'etiti Pacific? Ọ bụrụ na a na-ebuso agha ahụ agha iji kwụsị mmebi iwu, e nweela ọtụtụ ndị kọrọ, na-alaghachi na bombu nke Guernica. A na-awakpo ndị na-amaghị ihe na Europe. Ọ bụrụ na agha ahụ nwere ihe jikọrọ ya na nke ahụ, gịnị mere United States ji emeghe òkè na-echere ruo mgbe Japan wakporo ma Germany kwupụtara agha?

Ọ bụrụ na Agha Ụwa nke Abụọ bụ ezigbo agha, gịnị mere e ji debe ndị America ịlụ ọgụ na ya? Onye na-ede akwụkwọ ahụ bịara n'ihu Pearl Harbor, ọtụtụ ndị agha hapụkwara, karịsịa ma ọ bụrụ na ogologo oge "ọrụ" ha karịrị ọnwa 12. Ọtụtụ puku mmadụ wepụtara onwe ha mgbe Pearl Harbor gasịrị, ma akwụkwọ ahụ ka bụ ụzọ bụ isi isi na-azụ nri anụ. N'oge agha ahụ, a mara ndị agha 21,049 ikpe maka mkpochapụ ma nye 49 ikpe ọnwụ. Ejiri 12,000 dị iche iche dịka ndị na-ekweghị ekwe akọ.

Ọ bụrụ na Agha Ụwa nke Abụọ bụ ezigbo agha, gịnị mere pasent 80 nke ndị America ji mee ka ọ bụrụ ọgụ na-ahọrọ ịghara ịkụnye ngwá agha ha n'aka ndị iro? Dave Grossman dere, sị:

"Tupu Agha Ụwa nke Abụọ, a na-echekarị na onye agha ọ bụla ga-egbu agha naanị n'ihi na mba ya na ndị ndú ya gwara ya ka ọ mee ya nakwa n'ihi na ọ dị mkpa iji chebe ndụ ya na ndụ ndị enyi ya. . . . Onye agha US Army Brigadier General SLA Marshall jụrụ ndị agha ndị agha a ọ bụ ihe ha mere n'agha. Nchọpụta ya nke a na-atụghị anya ya bụ na, ihe dị ka narị ndị ikom na-esonye ọkụ n'oge ọhụụ, nkezi nke naanị 15 ka 20 'ga-ewere akụkụ ọ bụla na ngwá agha ha.' "

Enwere ezigbo ihe akaebe na nke a bụ ụkpụrụ dị n'etiti ndị Germany, British, French, na ndị ọzọ, ọ bụrụkwa na ọ bụ iwu na agha ndị ọzọ. Nsogbu - n'ihi na ndị na-ahụ ihe agbamume a na-agba ume ma na-azọpụta ndụ dịka nsogbu - bụ na ihe dịka mmadụ 98 bụ ndị siri ike na-egbu ndị ọzọ. Ị nwere ike igosi ha otu esi eji égbè ma gwa ha ka ha gaa gbaa ya, ma n'oge ọgụ ọtụtụ n'ime ha ga-achọ maka ihu igwe, daba na ájá, nyere onye enyi ya aka agha, ma ọ bụ hụ na ọ dị mkpa na mberede Okwesiri ka eziputa ozi gi. Ha anaghị atụ ụjọ na a ga-agba ha. Ma ọ dịghị ihe ọzọ, ọ bụghị ike kachasị ike na egwu. Ha na-ama jijiji nke igbu ọchụ.

N'ịbụ nke si Agha Ụwa nke Abụọ pụta na nghọta ndị agha United States banyere ihe na-eme n'oge okpomọkụ, usoro ọzụzụ gbanwere. A gaghịzi akụziri ndị agha ọkụ. A ga-etinye ha n'ọnọdụ igbu egbu n'echeghị echiche. A ga-eji anya na-ele anya ụmụ mmadụ anya na-ele anya anya. A ga-amanye ndị agha ruo n'ókè ebe, na nrụgide, ha ga-emeghachi omume site n'inweta igbu ọchụ. Nke a bụ abụ e ji mee ihe n'oge ọzụzụ nke agha n'oge agha na Iraq nke nwere ike inye aka nyere ndị agha United States ka ha banye n'echiche kwesịrị ekwesị iji gbuo:

Anyị gara ahịa ebe ọ bụla ụlọ ahịa ahụjiji,

wepụsịrị machetes anyị wee malite ịcha,

Anyị gara ebe a na-egwu egwuregwu,

wepụsịrị ngwá ọrụ anyị ma malite ịgba,

Anyị gara ụlọ alakụba ebe ebe niile na-ekpe ekpere,

tụbara grenade aka ma kpochapụ ha niile.

Usoro ohuru a enwewo ihe iga nke oma na na Vietnam agha na agha ndi ozo ebe obu na ihe agha ndi agha US agbapuru igbu mmadu, otutu ndi mmadu abiawo ihe ojoo nke sitere na ime ya.

Ọzụzụ nke ụmụ anyị na-enweta ka ha na-akpọ onye iro ahụ nwụrụ anwụ oge na-aga na egwuregwu vidiyo nwere ike ịmalite ịmalite agha karịa ihe Uncle Sam nyere "ọgbọ kasịsị." Ụmụaka na-egwu egwuregwu vidio na-eme ka igbu ọchụ nwere ike, n'eziokwu, ka a zụọ ha ịghọ ndị na-elekọta ụlọ na-enweghị ebe obibi n'ọdịnihu na-ahapụ ụbọchị ebube ha na benches ntụrụndụ.

Nke na-eme ka m laghachi n'ajụjụ a: Ọ bụrụ na Agha Ụwa nke Abụọ bụ ezigbo agha, gịnị mere ndị agha ndị na-akwadobeghị dị ka ụlọ ọrụ sociopathic ghara ịke? Gịnị mere na ha na-ewere ohere, na-eyi uwe, na-eri nri, na-eleghara ezinụlọ ha anya ma na-efunahụ aka ha, mana ha emeghị ihe ha nọ ebe ahụ iji mee ya, ọ bụghị n'ezie na-etinye aka n'ihe kpatara ya ọbụlagodi ka ndị mmadụ nọrọ ụlọ ma tolite tomato? Ọ ga-abụ na, maka ndị nwere ezi ahụ ike, ọ bụ ezie na ezi agha adịghị mma?

Ọ bụrụ na Agha Ụwa nke Abụọ bụ ezigbo agha, gịnị kpatara anyị ji ezo ya? O kwesighi ka anyi choro ile anya ya, ma o buru ihe oma? Admiral Gene Larocque chetara na 1985:

"Agha Ụwa nke Abụọ emewo ka echiche anyị banyere otú anyị si ele ihe anya taa. Anyị na-ahụ ihe gbasara usoro agha ahụ, nke pụtara na ọ bụ ezigbo agha. Ma ncheta gbagọrọ agbagọ nke ọ na-agba ndị ikom nke ọgbọ m ume ka ha dị njikere, na-achọsi ike, iji ndị agha mee ihe n'ebe ọ bụla n'ụwa.

"N'ihe banyere 20 afọ mgbe agha ahụ gasịrị, enweghị m ike ile ihe ọ bụla na-eme na Agha Ụwa nke Abụọ. O weghachiri ihe ncheta nke m na-achọghị ịnọgide. Akpọrọ m asị ịhụ otú ha si gosipụta agha. Na fim ndị a nile, ndị mmadụ na-eji uwe ha daa ma daa n'ala. Ị hụghị onye ọ bụla a na-afụ. "

Betty Basye Hutchinson, onye na-elekọta ndị Agha Ụwa nke Abụọ na Pasadena, Calif., Dị ka nọọsụ, chetara 1946:

"Ndị enyi m niile ka nọ n'ebe ahụ, na-arụ ọrụ. Ego kachasị. M ga-eje ije na ya na obodo Pasadena - Agaghị m echefu ihe a. Ọkara ihu ya anaghịzi agazi, nri? Ogbe Pasadena mgbe agha a bụ obodo mara mma. Ndị inyom mara mma nke ọma, na-atụ egwu, na-eguzo n'ebe ahụ na-ele anya. Ọ maara banyere egwu a dị egwu. Ndị mmadụ na-ele gị anya ma na-eche: Gịnị bụ nke a? M na-aga ịchụpụ ya, mana m kpọpụrụ ya. Ọ dị ka agha aghaghị Pasadena ruo mgbe anyị rutere n'ebe ahụ. O nwere mmetuta dị ukwuu na obodo. N'akwụkwọ Pasadena, e degaara ndị editọ akwụkwọ ozi ụfọdụ: Gịnị kpatara na a gaghị edebe ha na ala ha na n'okporo ámá. "

Nkebi: NaZISM NWA

Ihe ole na ole ndị America na-emetụ n'obi bụ icheta na ọ bụ ume nke mba anyị nyere Hitler, nkwado ego ndị ụlọ ọrụ anyị nyere ya, na nke ndị na-azụ ahịa na-asọpụrụ onwe anyị. Ọ bụrụ na Agha Ụwa nke Abụọ bụ nsogbu a na-apụghị izere ezere n'etiti ezi na ihe ọjọọ, gịnị ka anyị ga-eche banyere onyinye ndị America na ọmịiko na akụkụ ọjọọ?

Adolf Hitler tolitere na-egwu "ndị enyi na ndị India." Ọ tolitere iji too ụda ndị America gburu ndị obodo ahụ, ebe a na-amanye ndị mmadụ na-ejide onwe ha. A na-eche banyere ogige ịta ahụhụ nke Hitler na mbụ banyere ndị American Indian reservations, ọ bụ ezie na ụdị ndị ọzọ maka ha nwere ike ịgụnye ogige ndị dị na South Africa n'oge 1899-1902 Boer War, ma ọ bụ ebe ndị Spain na United States na Philippines .

Okwu ndi ozo nke sayensi nke Hitler mere ka ndi mmadu ghara ime ihe ojoo ya, ihe ndi ozo maka ime ka agburu Nordic di, ndi ozo na-ebute ihe ndi na-adighi adighi nma n'ime ebe ndi na-ekpuchi gas, bu kwa ndi sitere na US. Edwin Black dere na 2003:

"Eugenics bụ nkwekọrịta nke ịkpa ókè agbụrụ kpebisiri ike ikpochapu mmadụ niile e weere na ha 'na-ezighị ezi,' na-echekwa naanị ndị na-eme ka ihe dị na Nordic stereotype. Ebumnuche nke nkà ihe ọmụma dị na iwu nke obodo site na mmanye sterilization a na-amanye onwe ya na iwu nkewapụsị, yana alụmdi na nwunye ịgbochi, etinyere na steeti iri abụọ na asaa. . . . N'ikpeazụ, ndị omekome na-eme ihe ike na-emechi ụfọdụ ndị 60,000 America, gbochie alụmdi na nwunye nke puku kwuru puku, na-ekewa ọtụtụ puku 'colonies,' ma kpagbuo ọtụtụ ọnụ ọgụgụ na ụzọ anyị na-amụ. . . .

"Eugenics gaara ekwu okwu ọnụ na-adịghị mma ma ọ bụrụ na ọ bụghị maka nnukwu ego site n'aka ndị ọrụ ụlọ ọrụ, karịsịa Carnegie Institution, Rockefeller Foundation na ugbo ugbo ala Harriman. . . . Ala ugbo ugbo ala Harriman kwụrụ ụgwọ ọrụ ndị dị n'ógbè ahụ, dịka ụlọ ọrụ New York Bureau of Industries and Immigrashọn, ịchọ ndị Juu, Italian na ndị ọzọ kwabatara na New York na obodo ndị ọzọ jupụtara na ya ma mee ka ha bụrụ ndị a dọọrọ n'agha, ndị a tụrụ mkpọrọ, ma ọ bụ ndị mmanye ọgwụ. The Rockefeller Foundation nyere aka chọpụta ihe ndị German German na-eme, na ọbụna kwadoro ihe omume Joseph Mengele rụrụ tupu ya agaa Auschwitz. . . .

"Ụzọ a na-atụkarị aro maka ịlụ ọgụ na America bụ 'ụlọ na-egbu egbu' ma ọ bụ ụlọ ndị gas na-arụ ọrụ na mpaghara. . . . Ndị na-azụlite Eugenic kweere na ndị Amerịka adịghị njikere ime ihe ngwọta a na-ahụ anya. Ma, ọtụtụ ụlọ ọrụ uche na ndị dọkịta na-emepụta ọgwụ na-adịghị mma na ọgwụ na-ezighị ezi na nke onwe ha. "

Ụlọikpe Kasị Elu nke United States kwadoro mmezu na mkpebi 1927, bụ nke ikpe ziri ezi Oliver Wendell Holmes dere, "Ọ ka mma maka ụwa niile, ma ọ bụrụ na ichere ichi ụmụ nke mpụ, ma ọ bụ ikwe ka ha na-ata ahụhụ n'ihi imerụ ahụ, ọha mmadụ nwere ike igbochi ndị na-apụtaghị na ha agaghị ekwesịrị ịnọgide na-enwe obiọma .... Ọgbọ atọ nke ime ihe na-ezuru ezu. "Ndị Nazis ga-ekwu na Holmes na-agbachitere onwe ha mgbe ha na-anwale ọnwụnwa agha. Hitler, afọ iri abụọ tupu mgbe ahụ, n'akwụkwọ ya bụ Mein Kampf gosipụtara American eugenics. Hitler dere akwụkwọ ozi nke na-agwa onye America bụ onye na-agbaso ọgwụ na Madison Grant na ya lere akwụkwọ ya anya "Akwụkwọ Nsọ." Rockefeller nyere $ 410,000, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ $ 4 nde ego taa, nye ndị ọkachamara na Germany.

Briten nwere ike ịchọrọ ụfọdụ n'aka ebe a, yana. Na 1910, odeakwụkwọ ụlọ akwụkwọ bụ Winston Churchill kwuru na 100,000 na-eji nwayọọ nwayọọ eme ihe "ma na-edozi ọtụtụ iri puku ndị ọzọ na-arụ ọrụ mmanye. Atụmatụ a, a gaghị egbu, ga-eche na a ga-azoputa ndị Britain site na agbada agbụrụ.

Mgbe Agha Ụwa Mbụ gasịrị, Hitler na ndị òtù ya, gụnyere onye nduzi okwu mgbasa ozi bụ Joseph Goebbels, nwere mmasị ma mụọ Kọmitii George Creel maka Ozi Ọha (CPI), yana akụkọ nduzi Britain. Ha mụtara site na CPI iji posters, ihe nkiri, na mgbasa akụkọ. Otu n'ime akwụkwọ ndị Goebbels kacha mma maka mgbasa ozi bụ Edward Bernays 'Opening Public Advertising, bụ nke nwere ike inye aka kpalie aha a na-akpọ "Kristallnacht" n'abalị.

Mgbalị achụmnta ego mbụ nke Prescott Sheldon Bush, dịka nwa nwa nwa ya bụ George W. Bush, na-ada ada. Ọ lụrụ nwa nke otu nwoke bara ọgaranya aha ya bụ George Herbert Walker bụ onye debere Prescott Bush dị ka onyeisi na Thyssen na Flick. Site n'oge ahụ gaa n'ihu, azụmahịa azụmahịa nke Prescott gara n'ihu, ọ banyekwara na ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Thyssen n'aha aha ahụ bụ onye German aha ya bụ Fritz Thyssen, onye isi ego nke Hitler zoro aka na New York Herald-Tribune dịka "Angel nke Hitler."

Corpolọ ọrụ Wall Street lere ndị Nazi anya dị ka Lloyd George, dị ka ndị iro nke ọchịchị Kọmunist. Ntinye ego ndị America na Germany mụbara pasent 48.5 n'etiti 1929 na 1940 n'agbanyeghị na ọ jụrụ n'ụzọ siri ike n'ebe ọ bụla ọzọ na Europe. Ndị nwere nnukwu ego gụnyere Ford, General Motors, General Electric, Standard Oil, Texaco, International Harvester, ITT, na IBM. E rere ego na New York na 1930s nke kwadoro ego nke ụlọ ọrụ German na ụlọ ala ndị Juu zuru. Ọtụtụ ụlọ ọrụ nọgidere na-azụ ahịa na Germany site na agha ahụ, ọbụlagodi na ọ ga-erite uru site na ọrụ ogige ịta ahụhụ. IBM nyere ọbụna Hollerith Machines iji soro ndị Juu na ndị ọzọ ka e gbuo ha, ebe ITT kere usoro nkwukọrịta ndị Nazi yana akụkụ bọmbụ wee kpokọta $ 27 nde n'aka gọọmentị US maka mbibi agha nke ụlọ ọrụ German.

A gwara ndị na-anya ụgbọelu US ka ha ghara ịba bombu ụlọ ọrụ na Germany nke ndị ụlọ ọrụ US nwere. Mgbe a kpụrụ Cologne, ụgbọala ya, bụ nke nyere ngwá ọrụ agha maka ndị Nazi, chebere ma jiri ya mee ihe dị ka ebe obibi ikuku. Henry Ford kwadoro akụkọ nduzi ndị Nazi nke ndị Nazi kemgbe 1920s. Osisi German ya kpochapụrụ ndị ọrụ niile na ndị Juu na 1935, tupu ndị Nazi chọrọ ya. Na 1938, Hitler nyere Ford the Grand Cross of the Supreme Order of the German Eagle, ọ bụ naanị mmadụ atọ ka ha nwetara, otu n'ime ha bụ Benito Mussolini. Onye na-elekọta Hitler na onye ndú nke ndị Nazi nke dị na Vienna, Baldur von Schirach, nwere nne America ma kwuo na nwa ya achọpụtawo na-emegide Semitism site n'ịgụ Henry Ford onye Juu Ebighị Ebi.

Ụlọ ọrụ Prescott Bush nwetara uru site na gụnyere otu onye na-arụ ọrụ na mining na Poland na-eji ọrụ ohu sitere na Auschwitz. Ndi oru ohu abuo ndi oru ohu mechara kpoo ndi ochichi US na ndi nketa Bush maka ugbua $ 40, mana ulo ikpe nke United States kpochapụrụ uwe a n'ihi onodu nke ochichi obodo.

Ruo mgbe United States banyere Agha Ụwa nke Abụọ, ọ bụ iwu ka ndị America na-azụ ahịa na Germany, ma na njedebe 1942 Prescott Bush na-azụ ahịa ahịa jidere ya n'okpuru Usoro ahia na Onye Iro. N'ime ụlọ ọrụ ndị ahụ bụ Hamburg America Lines, nke Prescott Bush jere ozi dị ka onye njikwa. Otu kọmitii nke Congressional chọpụtara na Hamburg America Lines enyefeere onwe ya na Germany maka ndị oru nta akuko njikere ide ihe banyere ndị Nazi, ma kpọbata ndị Nazi ndị nabatara United States.

E guzobere Kọmitii McCormack-Dickstein iji chọpụta ebe ndị omekorist America na-akpa na 1933. Atụmatụ ahụ bụ iji tinye ọkara nde ndị Agha Ụwa Mbụ, nke iwe na-enweghị ụgwọ ụgwọ ha kwere nkwa, iji wepụ President Roosevelt ma tinye ụkpụrụ gọọmenti na Hitler na Mussolini. Ndị na-akpa nkata gụnyere ndị nwe Heinz, Eye Birds, Goodtea, na Maxwell House, nakwa enyi anyị Prescott Bush. Ha mehiere na-arịọ Smedley Butler ka ha duru ndị agha ahụ, ihe onye na-agụ akwụkwọ a ga-achọpụta na ọ ga-abụ na Butler agaghị aga. N'ezie, Butler wepụtara ha gaa Congress. Ihe ndekọ ya gbakọrọ ọnụ ya site n'aka ọtụtụ ndị akaebe, kọmitii ahụ kwubiri na atụmatụ ahụ dị adị. Ma aha ndị ọgaranya na-akwado ụlọ ọrụ ahụ na-agba akwụkwọ na ndekọ kọmitii ahụ, ọ dịghịkwa onye e boro ikpe. Onye isi oche Roosevelt kwuru na ọ ga-egbu ihe. Ọ ga-ezere ịkatọ ụfọdụ n'ime ndị kasị baa ọgaranya na America maka ịgba ọchịchị mgba okpuru. Ha ga-ekweta na ịkwụsị Wall Street na-emegide mmemme ya ọhụrụ.

Otu nnukwu ụlọ Wall Street siri ike n'oge ahụ, bụ nke e tinyere na Germany, bụ Sullivan na Cromwell, ebe obibi John Foster Dulles na Allen Dulles, ụmụnne abụọ ndị na-agba ọsọ agbamakwụkwọ nwanne ha nwanyị n'ihi na ọ lụrụ onye Juu. John Foster ga - abụ Secretary nke State maka President Eisenhower, mee ka Agha Nzuzo dịkwuo ike, ma nweta Washington, DC, ọdụ ụgbọ elu aha ya. Allen, onye anyị zutere na isi nke abụọ, ga-abụ onyeisi nke Office of Strategic Services n'oge agha na mgbe e mesịrị, onyeisi Director nke Central Intelligence si na 1953 ruo 1961. JF Dulles n'oge mbụ agha ga-amalite akwụkwọ ozi ya na ndị ahịa Germany na-akpọ "Heil Hitler." Na 1939, ọ gwara Economic Club nke New York, sị, "Anyị aghaghị ịnakwere na ịzụlite ọchịchọ nke Germany ọhụrụ ahụ ịchọta n'ihi na ume ya dị ọhụrụ. "

A. Dulles bụ onye mbido echiche nke mgbochi mpụ maka ụlọ ọrụ mba dị iche iche, nke enyemaka nke ụlọ ọrụ US nyere ndị Nazi Germany aka. Na Septemba 1942, A. Dulles kpọrọ mgbukpọ ahụ ndị Nazi “akụkọ ọjọọ, nke ụjọ ndị Juu kpaliri.” A. Dulles bịanyere aka na ndepụta nke ndị isi ụlọ ọrụ German ka a ghara ikpe ha ikpe maka mmekorita ha na mpụ agha, na-ekwu na ha ga-enye aka iwughachi Germany. Mickey Z. n'ime akwụkwọ ya magburu onwe ya Enweghị Ezi Agha: Echiche ofgha nke Agha Worldwa nke Abụọ kpọrọ “Ndepụta Dulles” ma gosipụta ọdịiche dị na ya na “Schindler's List,” ndepụta nke ndị Juu otu onye isi German chọrọ ịzọpụta site na mgbukpọ, nke Ebumnuche nke akwụkwọ 1982 na ihe nkiri Hollywood Hollywood na 1993.

Ọ dịghị nke njikọ ndị a n'etiti Nazi na United States na-eme ka Nazism bụrụ ihe ọjọọ ọ bụla, ma ọ bụ United States na-emegide ya ọ bụla na-erughị oke. N'agbanyeghị mbọ ụfọdụ n'ime ndị ọgaranya na mba anyị, ọchịchọ nke redio ndị dị ka nna Coughlin na ndị a ma ama dị ka Charles Lindberg, nhazi nke otu dị ka Ku Klux Klan, Njikọ Mba Gentile, Ndị Kraịst Ndị Na-eme Nchọnchọ, German German American , ọlaọcha Silver, na American Liberty League, Nazism adịghị jide United States, ebe ọrụ nke ibibi ya site na agha mere. Mana maka "ezi agha" ka enweghi ike izere ya, o kwesighi ka anyi wezuga onwe anyi ka anyi ghara inyere ndi ozo aka?

Nkebi: ONYE, GỊNỊ KA Ị GA-EME?

Eziokwu bụ na ihe ndị ọzọ nke mba anyị na ndị dị ike na ndị bara ọgaranya n'ime ya, site na njedebe nke Agha Ụwa Mbụ ruo mmalite nke Agha Ụwa nke Abụọ nwere ike gbanwere usoro ihe omume. Nrịta aka, enyemaka, ọbụbụenyi, na mkparịta ụka na-ekwu eziokwu nwere ike igbochi agha. Ichebara ihe ize ndụ nke agha dị ka ihe iyi egwu karịa ọchịchị nke na-adabere na kọmitii ga-enyere aka. O doro anya na ọ bụrụ na ndị German na-eguzogide ndị Nazi, ọ ga-abụrịrị na ha mere ihe dị iche iche, ihe mmụta German yiri ka ọ dị mụta. Na 2010, a manyere onyeisi oche ha maka ịkọ ọkwa na agha na Afghanistan nwere ike ịba uru na ụba na Germany. Na United States, ihe dị otú ahụ nwere ike imeri gị.

Ndị Germany, ndị Juu German, Poles, French na Brits nwere ike iji nkwụsi ike na-enweghị isi? Gandhi gbara ha ume ka ha mee nke a, na-ekwupụta n'ihu ọha na ọtụtụ puku mmadụ nwere ike ịnwụ nakwa na ọganihu ga-abịa nwayọọ nwayọọ. Onu ogugu ka otutu ogo nke obi ike na ihe ndi nadigh onwe onye nwere ike ime? Ndị na-etinye na ya agaraghị ama, anyị agaghịkwa ama. Mana anyị maara na India meriri onwe ya, dị ka Poland ga-emesị merie ya na Soviet Union, dị ka South Africa ga-emesị kwụsị njedebe na United States kwụsịrị Jim Crow, ebe Filipinz ga-eweghachite ọchịchị onye kwuo uche ya ma wepụ ihe ndị sitere na United States, dị ka El Salvador ga - wepụ onye ọchịchị aka ike, nakwa dịka ndị mmadụ ga - enweta mmeri buru ibu ma na - adịgide adịgide n'ụwa nile n'enweghị agha na - enweghị mmebi na - emerụ ụdị nke Agha Ụwa nke Abụọ hapụrụ, site na nke anyị ka - ma ọ dịghị mgbe ọ ga - agbake.

Anyị makwaara na ndị Denmark zọpụtara ọtụtụ ndị Danish ndị Juu site na ndị Nazi, merụrụ agha ndị Nazi agha, gbatara ha ọgụ, kwutọọ ọha mmadụ, ma jụ ịkwado ọrụ Germany. N'otu aka ahụ, ọtụtụ n'ime ndị Netherlands bi na Netherlands jụrụ. Anyi makwaara na n'ime 1943 mkpesa a na-achoghi na Berlin ndi ndi nwanyi ndi Juu na-abughi ndi nwanyi di na Ju, ha choro ka a tọhapu ha, mee ka ha gbanwee n'usoro iwu Nazi, ma zoputa ndu ndi di ha. Otu ọnwa mgbe e mesịrị, ndị Nazi tọhapụrụ ndị Juu lụrụ di na nwunye na France.

Gịnị ma ọ bụrụ na mkpesa ahụ dị na Berlin, nke ndị Germany na-esonyere na agbụrụ nile, abụrụla nke ka ukwuu? Gịnị ma ọ bụrụ na ndị America bara ọgaranya n'ime iri afọ ndị gara aga enyela ego ụlọ akwụkwọ German na-emeghị eme kama ịrụ akwụkwọ ụlọ akwụkwọ ndị Germany? Enweghị ụzọ isi mara ihe ga-ekwe omume. Otu dị mfe ịnwa. Mgbe onye agha German gbalịrị ịgwa eze Denmark na a ga-ebulite swastika n'elu Castle Castle nke dị na Amalienborg, eze jụrụ ya, sị: "Ọ bụrụ na nke a emee, onye agha Denmark ga-aga gbadaa ya." "A ga-agba onye agha Denmark," " zara German ahụ. "Onye agha Denmark ga-abụ m," ka eze ahụ kwuru. Ụgbọ swastika adịghị efe.

Ọ bụrụ na anyị amalite inwe obi abụọ banyere ịdị mma na ịdị ọcha nke Agha Ụwa nke Abụọ, anyị na-emeghe onwe anyị maka obi abụọ yiri nke ahụ maka agha ndị ọzọ niile. A ga-achọ agha Korea ma ọ bụrụ na anyị edoghị ala ahụ na ọkara? Agha Agha Vietnam ọ dị mkpa iji gbochie ọdịda ụlọ ahụ nke na-emeghị mgbe United States meriri n'ebe ahụ? Were gabazie.

Ndị agha na-ahụ maka agha "dị nnọọ agha" na-ekwusi ike na agha ụfọdụ dị mkpa - ọ bụghị naanị agha na-agbachitere, ma agha ndị mmadụ na-alụ maka ezi ebumnobi na ụzọ aghụghọ. Ya mere, otu izu tupu osobo 2003 na Baghdad, ọkà agha Michael Walzer rụrụ ụka na New York Times maka nchịkọta nke Iraq site na ihe ọ kpọrọ "obere agha," nke ga-agụnye ịgbasa mpaghara ebe ndị na-adịghị agbapụ iji kpuchie ya. mba dum, na-etinye iwu ndị siri ike karị, na-akwado mba ndị ọzọ na-akwadoghị, na-ezite ndị nlekọta, na-agba ụgbọ elu na-achọgharị ụgbọelu, na-agbanye French iji zipụ ndị agha. N'ezie atụmatụ a gaara adị mma karịa ihe e mere. Ma ọ na-ede ndị Iraqis kpamkpam na foto ahụ, na-eleghara azịza ha anya na ha enweghị ngwá agha, na-eleghara okwu French anya maka ụgha ụgha nke Bush banyere ngwá agha, na-eleghara akụkọ akụkọ nke United States na-eziga ndị nledo tinyere ndị na-enyocha ngwá agha, O yikarịrị ka mgbochi na nhụjuanya dị ukwuu, dịka ọnụnọ ndị agha dị ukwuu, nwere ike ibute agha ka ukwuu. Uzo nke ime ihe aputaghi, n'eziokwu, enweghi ike inweta site n'igosi agha kachasi ike agha. Ụdị usoro ihe ọ bụla bụ iwu ọ bụla ga-eme ka ị ghara ịlụ agha.

Ịgha agha bụ mgbe niile ịhọrọ, dịka ịmebe iwu ndị na-eme ka agha yie ka ọ bụ nhọrọ ma nwee ike gbanwere. A gwara anyị na ọ dịghị nhọrọ, na nrụgide na-eme ozugbo. Anyị na-enwe ọchịchọ mberede iji tinye aka na ime ihe. Nhọrọ anyị yiri ka ọ bụ ime ihe iji kwado agha ma ọ bụ ime ihe ọ bụla ma ọlị. Enwere obi uto nke inwe obi uto, nkwata nke nsogbu a, na ohere ime ihe n'uzo a gwara anyi bu obi ike na obi ike, obuna na ihe di egwu ayi neme bu ikpo oku n'adiri aka. Ụfọdụ ndị na-aghọta ihe ike, a gwara anyị. Nsogbu ụfọdụ bụ, ọ dị mwute ma eleghị anya, na-agafe na ebe ọ bụla ọzọ karịa oke ike nke ime ihe ike nwere ike ime ihe ọ bụla dị mma; Ọ dịghị ngwaọrụ ọzọ dị.

Nke a abụghị eziokwu, nkwenkwe a na-emebi nnukwu ihe. Agha bụ meme, echiche na-efe efe, nke na-arụ ọrụ nke ya. Mmetụta agha na-eme ka agha dịrị ndụ. Ọ dịghị mma maka ụmụ mmadụ.

Otu nwere ike na-ekwu na ọ bụ agha agha na-adabere na agha, usoro mgbasa ozi nke na-amasị ya, na usoro rụrụ arụ nke gọọmenti nke, site, na ndị na-eri agha. Ma nke ahụ bụ ọkwa na-adịchaghị ọkwa. Nke a chọrọ ịgbanwe ọchịchị anyị n'ụzọ a kọwara na akwụkwọ mbụ m bụ Daybreak, bụ mgbe agha na-efunahụ ọnọdụ ya nke enweghị ihe ọ bụla na-agaghị ekwe omume.

Otu nwere ike na-ekwu na agha agaghị ekwe omume n'ihi na ọ bụghị n'okpuru mkparịta ụka ziri ezi. Agha anọwo mgbe nile ma na-adị mgbe niile. Dị ka ihe odide ntụkwasị gị, nti ntị gị, ma ọ bụ nụ na ụmụ nwoke, o nwere ike ọ gaghị abụ nzube ọ bụla, mana ọ bụ akụkụ nke anyị nke a na-apụghị ịchọrọ. Ma afọ nke ihe adịghị eme ka ọ na-adịgide adịgide; ọ na-eme ka ọ bụrụ agadi.

"Agha bụ ihe a na-apụghị izere ezere" abụghị ihe esemokwu maka agha dị ka obi nkoropụ nke obi nkoropụ. Ọ bụrụ na ị nọ ebe a ma mee ka ịsụ ude dị otú ahụ, m ga-eme ka ị maa jijiji, tụfuo mmiri oyi na ihu gị, ma tie mkpu "Gịnị bụ isi ndụ ma ọ bụrụ na ị gaghị anwa ime ka ndụ dị mma?" Ebe ọ bụ na ị Enweghi m ebe a, enweghi m ike ikwu.

Ewezuga nke a: Ọbụna ma ọ bụrụ na ị kwenyere na agha ahụ, n'ozuzu ya, ghaghị ịga n'ihu, ị ka nweghị ihe ndabere na ị gaghị etinye aka na mmegide ọ bụla agha. Ọbụna ma ọ bụrụ na ị kwenyere na agha ụfọdụ gara aga ziri ezi, ị ka nweghị ihe ndabere iji kwụsị agha a na-eme atụmatụ taa. Otu ub och i, mgbe any i kwes ir i agha ob ula, agha ga-agw u. Ma ma ọ bụ na ọ gaghị ekwe omume.