III. AGHA agaghị akwụsị n'onwe ya

A sị na agha na-akwụsị n'onwe ya, ọ ga-akwụsị n'ihi na ndị mmadụ na-eme ka ọ kwụsị. Enwere ike gbanwee omume ahụ ma ọ bụrụ na ndị mmadụ zuru ezu achọpụta na ọrụ mgbochi agha na-aga nke ọma ma were nke ahụ dịka ihe kpatara ịkwụsị itinye aka na ya. Ma anyị enwebeghị ihe ịga nke ọma n'ụzọ doro anya. Ọ bụrụ na anyị chọrọ ịkwụsị agha, anyị ga-agbarịrị mbọ anyị abụọ ma tinye ọtụtụ ndị ọzọ aka. Nke mbụ, ka anyị tụlee ihe àmà na-egosi na agha adịghị akwụsị akwụsị.

Ndị na-agụta ọnụ

N'ime narị afọ na iri afọ ndị gafeworonụ, ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ anwụ amụbaala nke ukwuu, banye n'ahụ́ ndị nkịtị kama ịbụ ndị na-alụ ọgụ, ọnụ ọgụgụ ndị merụrụ ahụ ririkwa ha n'ihi na ọbụna ọnụ ọgụgụ ka ukwuu e merụrụ ahụ mana ọgwụ ekwewo ka ha dị ndụ. Ọnwụ na-akpata ugbu a n'ụzọ bụ́ isi n'ime ihe ike kama ịbụ ọrịa, bụ́bu ndị kasị egbu egbu n'agha. Ọnụọgụ ọnwụ na mmerụ ahụ agbanweela nke ukwuu n'otu akụkụ n'agha nke ọ bụla, karịa ikewa nke ọma n'etiti otu abụọ.

N'ịghọta na enwere mmejọ na-enweghị atụ na ntụnyere ọ bụla n'ofe agha ndị a lụrụ n'oge dị iche iche, na-eji teknụzụ dị iche iche, na-arụ ọrụ n'okpuru echiche dị iche iche nke iwu, wdg, ebe a bụ ụfọdụ ntụnyere na ka o sina dị ka ọ bara uru. Ihe na-esonụ bụ, n'ezie, ihe nlele na echereghị n'ụzọ ọ bụla dị ka mkparịta ụka zuru oke nke agha US ma ọ bụ ụwa niile.

N'Agha US Maka Nnwere Onwe, ihe dị ka 63,000 nwụrụ, gụnyere ndị America 46,000, ndị Britain 10,000, na ndị Hessia 7,000. Ikekwe 2,000 French nwụrụ n'akụkụ America na North America, na ndị ọzọ na-alụ ọgụ na British na Europe. Ndị Britain na US nke ọ bụla nwere ihe dị ka puku isii merụrụ ahụ. Egbughị ndị nkịtị n'ọnụ ọgụgụ dị ukwuu n'agha, dị ka e gburu ha n'agha ọgbara ọhụrụ. Ma o yikarịrị ka agha ahụ kpatara ọrịa kịtịkpa, nke gburu mmadụ 6,000. Ọ bụ ihe kwesịrị ịrịba ama na ọtụtụ ndị America nwụrụ karịa ndị nọ n'akụkụ nke ọzọ, na ndị nwụrụ karịa ndị merụrụ ahụ ma dịrị ndụ, na ọtụtụ ndị agha nwụrụ karịa ndị nkịtị, na United States meriri, na a lụrụ agha ahụ n'ime United States, nakwa na ọ dịghị. Ekebere nsogbu ndị gbara ọsọ ndụ (ọ bụ ezie na e meghere ọnụ ụzọ ámá maka mgbuchapụ nke ụmụ amaala America na agha ndị ọzọ n'ọdịnihu).

N'Agha nke 1812, ihe dị ka ndị agha 3,800 US na Britain nwụrụ n'ọgụ, ma ọrịa butere ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ n'ihe dị ka 20,000. Ọnụ ọgụgụ ndị merụrụ ahụ dị ntakịrị, dịka ọ ga-abụ n'ọtụtụ agha tupu penicillin na ọganihu ahụike ndị ọzọ abịarute maka Agha Ụwa nke Abụọ na agha ndị ọzọ. Ruo mgbe ahụ, ọtụtụ ndị agha nwụrụ n'ihi mmerụ ahụ ha. Agha a lụrụ n’Agha 1812 egbughị ọtụtụ ndị nkịtị. Ọtụtụ ndị America nwụrụ karịa ndị nọ n'akụkụ nke ọzọ. A lụrụ agha ahụ na United States, ma agha ahụ dara. E meriri Canada. N'ụzọ megidere nke ahụ, Washington DC gbara ọkụ. Ọ nweghị nnukwu nsogbu ndị gbara ọsọ ndụ kpatara.

Agha US megide ụmụ amaala America bụ otu akụkụ nke mgbukpọ. Dị ka Ụlọ Ọrụ Na-ahụ Maka Ọnụ Ọgụgụ nke United States na 1894 si kwuo, “Agha ndị India nọ n'okpuru ọchịchị United States karịrị 40 n'ọnụ ọgụgụ. Ha egbuola ihe dị ka ndị ọcha 19,000 ndị ikom, ndị inyom na ụmụaka, gụnyere ndị e gburu n’agha n’otu n’otu, na ndụ ihe dị ka ndị India 30,000.” Ndị a bụ agha ndị a lụrụ n'ime United States, nke ọchịchị US "merie" karịa ka ọ furu efu, na nke akụkụ nke ọzọ tara oke ọnwụ, gụnyere ọnwụ dị ukwuu nke e gburu ndị nkịtị. Nsogbu ndị gbara ọsọ ndụ nwere oke oke bụ otu n'ime nsonaazụ izizi. N'ụzọ dị iche iche, agha ndị a bụ ihe atụ nso maka agha US ndị ọzọ karịa agha mbụ ndị ọzọ.

N'agha US na Mexico nke 1846-1848, e gburu ndị America 1,773 n'omume, ebe 13,271 nwụrụ n'ihi ọrịa, na 4,152 merụrụ ahụ n'agha ahụ. Ihe dị ka ndị Mexico 25,000 gburu ma ọ bụ merụọ ahụ. Ọzọkwa, ọrịa bụ nnukwu egbu egbu. Ọzọ, ọtụtụ ndị nwụrụ karịa ndị merụrụ ahụ ma lanarị. Ndị America ole na ole nwụrụ karịa ndị nọ n'akụkụ nke ọzọ. Ọtụtụ ndị agha nwụrụ karịa ndị nkịtị. Na United States meriri n'agha ahụ.

N'agha nke ọ bụla akọwara n'elu, ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ anwụ bụ ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ndị mmadụ n'ozuzu ha n'oge ahụ karịa ka ha dị taa. Ma na otú nke ahụ si eme ka agha ahụ ka njọ karịa ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ anwụ na-atụ aro bụ okwu maka arụmụka. Ịgbanwe maka ọnụ ọgụgụ mmadụ anaghị enwe mmetụta dị ukwuu dịka mmadụ nwere ike iche. Ndị US bi n'oge agha ya na Mexico fọrọ nke nta ka ndị Iraq buru ibu n'oge Shock na Awe. United States furu efu 15,000. Iraq furu efu nde 1.4. N'ikwu ya kpọmkwem, ọnụ ọgụgụ ndị United States dị ihe dị ka nde 22 na Mexico ihe dị ka nde 2, ndị ihe dị ka 80,000 n'ime ha nọ n'ókèala ndị United States weghaara. Ndị 80,000 ahụ hụrụ ka mba ha gbanwere, ọ bụ ezie na e kwere ka ụfọdụ nọgide na Mexico. Iraq hụrụ na ọtụtụ nde mmadụ mere enweghị ebe obibi, gụnyere ọtụtụ nde ndị a manyere ịga na mpụga Iraq ma biri dị ka ndị gbara ọsọ ndụ na mba ọzọ.

Agha Obodo US, nke tolitere site na agha Mexico na ihe ndị ọzọ, kwụpụrụ iche. A na-echekarị ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ n'ihe dị nso na ndị Iraq 654,965 gburu na June 2006, dị ka Johns Hopkins si kọọ. Otu onye nyocha depụtara ndị nwụrụ n'agha obodo dịka ndị a:

Ngụkọta ndị agha nwụrụ: 618,022, gụnyere 360,022 Northern na 258,000 Southern. Maka North, 67,058 nwụrụ na ọgụ, 43,012 site na ọnya, 219,734 sitere na ọrịa, gụnyere 57,265 sitere na ọnyụnyụ ọbara, na 30,218 nwụrụ dị ka ndị mkpọrọ nke agha. Maka ndịda, 94,000 nwụrụ n'ọgụ, ọnụ ọgụgụ a na-amaghị ama site na ọnyá, 138,024 sitere na ọrịa, na 25,976 dị ka ndị mkpọrọ nke agha. Ndị ọzọ 455,175 merụrụ ahụ, gụnyere 275,175 sitere na North na 180,000 sitere na ndịda.

Nnyocha ndị na-adịbeghị anya, na-eji data ọnụ ọgụgụ, na-eme atụmatụ na Agha Obodo US nwụrụ na 750,000. Atụmatụ na ịkọ nkọ na-etinye ọnwụ ndị nkịtị, gụnyere site na agụụ, na 50,000 ọzọ ma ọ bụ karịa. Ọnụ ọgụgụ US nke nde 31.4 na 1860, nke 800,000 belatara, pụtara mfu nke 2.5 pasent, ma ọ bụ ihe na-erughị ọkara nke Iraq tụfuru na mmanụ (Operation Iraqi Liberation, aha mbụ agha); 1,455,590 gburu n'ime nde 27 bụ mfu nke 5.4 pasent.

Ọnụ ọgụgụ agha obodo US mechara malite ịbịaru nso na ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ n'agha ọgbara ọhụrụ, ebe ọ ka na-ekewa n'ụzọ ziri ezi n'etiti akụkụ abụọ ahụ. Na mgbakwunye, ọnụ ọgụgụ ndị merụrụ ahụ na-amalite karịa ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ anwụ. N'agbanyeghị nke ahụ, ogbugbu a ka bụ ogbugbu ndị agha, ọ bụghị ndị nkịtị.

Nke mbụ US kwaturu ọchịchị mba ọzọ gafere mbibi nke mba Amerịka bụ na Hawaii na 1893. Ọ dịghị onye nwụrụ, otu onye Hawaii merụrụ ahụ. Nkwada ndị a agakwaghị abụ nke enweghị ọbara ọzọ.

Agha US na Cuba na Philippines na njedebe nke narị afọ nke iri na itoolu na-amalite ịkwaga anyị n'ụzọ ọhụrụ. Ndị a bụ ọrụ ime ihe ike n'ala ala ọzọ. Ọrịa nọgidere na-egbu egbu, ma ọ na-emetụta otu akụkụ n'ụzọ na-ezighị ezi, n'ihi na esemokwu ahụ na-ewere ọnọdụ n'ebe dị anya site n'ikpere mmiri nke onye nwe obodo.

A lụrụ Agha Spanish na America na Cuba, Puerto Rico, na Guam, ma ọ bụghị na United States. A lụrụ agha a na Philippines na Philippines. N'Agha Spanish na America, United States hụrụ 496 ka e gburu n'omume, 202 nwụrụ n'ihi mmerụ ahụ, 5,509 nwụrụ n'ihi ọrịa, na 250 gburu site na United States n'onwe ya (ma eleghị anya na mberede) mbibi nke USS Maine tupu agha ahụ. Ndị Spen hụrụ na mmadụ 786 gburu n'ọrụ, 8,627 nwụrụ n'ihi mmerụ ahụ, na 53,440 nwụrụ n'ihi ọrịa. Ndị Cuba hụrụ 10,665 ọzọ nwụrụ anwụ.

Ma, ọ bụ na Philippines ka ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ anwụ, yana ogologo agha, na-amalite n'ezie ịma nke ọma. United States gburu mmadụ 4,000, ọkachasị n'ọrịa, gbakwunyere 64 sitere na Oregon (bụbeghị akụkụ nke United States). Philippines gburu ndị agha 20,000, gbakwunyere ndị nkịtị 200,000 ruo 1,500,000 nwụrụ n'ihi ime ihe ike na ọrịa, gụnyere ọgbụgbọ. Ihe karịrị afọ 15, site n’atụmatụ ụfọdụ, ndị agha bi na United States, tinyere ọrịa, gburu ihe karịrị nde mmadụ 1.5 na Philippines, n’ime mmadụ 6 ruo 7 nde. Nke ahụ erughị otu ụzọ n'ụzọ anọ nke ọnụ ọgụgụ ndị Iraq, nwere oke ogbugbu a manyere na ya, n'ime oge ihe dị ka okpukpu abụọ. Ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ nde 7 na-efunahụ nde mmadụ 1.5 na-efunahụ ihe dị ka pasent 21 nke ndị bi na ya-na-eme agha a, site n'ụkpụrụ ahụ, ma ọ bụrụ na ọnụ ọgụgụ dị elu nke ọnwụ bụ eziokwu, agha kachasị njọ nke United States na-etinye aka na ya, ewezuga mgbukpọ ụmụ amaala Amerịka. Ọnụ ọgụgụ ọnwụ US dị 4,000 na Philippines yiri ọnụ ọgụgụ ọnwụ US na Iraq. Site ebe a gaa n'ihu, ọnụ ọgụgụ ọnwụ US ga-adị ntakịrị karịa ndị nọ n'akụkụ nke ọzọ, ọnụ ọgụgụ ọnwụ ndị agha ga-adị obere karịa ndị nkịtị. Mmeri na-aghọkwa ihe a na-enyo enyo ma ọ bụ na-adịru nwa oge.

Agha Ụwa Mbụ nwụrụ ihe dị ka nde ndị agha 10, ihe dị ka nde 6 n'ime ha nọ n'akụkụ Russia, France, Britain, na ndị ọzọ jikọrọ aka. Ihe dị ka otu ụzọ n'ụzọ atọ nke ọnwụ ndị ahụ bụ n'ihi influenza Spanish. Ihe dị ka nde mmadụ 7 bụ ndị nkịtị gburu na Russia, Turkey, Germany na n'ebe ndị ọzọ site n'ime ihe ike, ụnwụ nri, na ọrịa. A na-ebute ọrịa flu "Spanish" n'ụzọ dị ukwuu site na agha ahụ, nke na-ebufe mgbasa na mmụba mmụba; agha ahụ nwekwara ike ime ka nje virus na-egbu egbu. Ọrịa ahụ gburu nde mmadụ 50 ruo 100 n'ụwa niile. Mkpọkpọ agbụrụ na agha ndị Armenia na Russia na Turkey bụ ihe ịrụ ụka adịghị ya na ọ si n'agha a pụta, dị ka a na-ekwu na Agha Ụwa nke Abụọ mere. N'ikpeazụ, ngụkọta ọnwụ agaghị ekwe omume. Ma anyị nwere ike ịhụ na agha a gụnyere igbu mmadụ kpọmkwem na nke na-apụtaghị ìhè n'ọ̀tụ̀tụ̀ buru ibu, na ogbugbu ahụ kpọmkwem dị n'etiti akụkụ abụọ ahụ, nakwa na ndị merụrụ ahụ dị ndụ ugbu a karịrị ndị e gburu.

Nke a siri ike, igbu egbu ngwa ngwa mere n'ime ihe karịrị afọ 4, karịa ọrụ dị ogologo dị ka nke Iraq ma ọ bụ Afghanistan na narị afọ 21st. Mana ọnwụ ndị ahụ agbasala n'ọtụtụ mba. Ọnụ ọgụgụ kasị elu nke mba bụ 1,773,300 na Germany, sochiri 1,700,000 na Russia, 1,357,800 na France, 1,200,000 na Austria-Hungary, 908,371 n'Alaeze Ukwu Briten (n'ezie ọtụtụ mba), na 650,000 n'elu Italy, na-enweghị ndị ọzọ nwụrụ. 350,000. E wepụrụ nde mmadụ 1.7 e gburu na Germany site na ọnụ ọgụgụ mmadụ nde 68. E wepụrụ nde mmadụ 1.7 e gburu na Rọshịa n'aka ndị bi na nde 170. Iraq tụfuru ọnụ ọgụgụ ndị yiri nke ahụ na “ntọhapụ ya” na nso nso a, mana site na ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ dị naanị nde 27. N'agbanyeghị nke ahụ, n'ụzọ ụfọdụ, anyị na-eche banyere Agha Ụwa Mbụ dị ka egwu na-enweghị isi nke oke egwu n'ezie, na nke ntọhapụ nke Iraq dị ka mgbanwe ọchịchị nke na-agaghị nke ọma-ma ọ bụ ọbụna dị ka ihe ịga nke ọma na-egbuke egbuke.

WWII bụ ihe kacha njọ mmadụ mere onwe ya n'ime obere oge ọ bụla. N'iwepụta mmetụta dị egwu na ihe kpatara ọdachi nke anyị na-enweghị ike ịgbake (ihe ọ bụla karịa ndị agha US nwere ike ịhapụ Germany ma ọ bụ Japan), ọnụ ọgụgụ zuru oke nke ndị mmadụ gburu - ihe dị ka nde 50 ruo 70 - dị mfe n'elu ndepụta ahụ. N'ịtụle dị ka pasenti nke ndị bi n'ụwa niile gburu, Agha Ụwa nke Abụọ karịrị naanị ogologo usoro ihe omume dị ka ọdịda Rome. Mmetụta nke Agha Ụwa nke Abụọ na mba ụfọdụ dịgasị iche iche dị iche iche, sitere na pasent 16 nke ndị Poland gburu, ruo na pasent 0.01 nke ndị Iraq gburu. Ihe dị ka mba 12 tụfuru ihe karịrị pasenti ise nke ndị bi na ha n’Agha Ụwa nke Abụọ. Japan tụfuru pasenti 5 ruo pasentị anọ. France na Ịtali tụfuru pasent 3 nke ọ bụla. UK tụfuru ihe na-erughị 4 pasent. United States tụfuru pasentị 1. Mba itoolu n’Agha Ụwa nke Abụọ nwụnahụrụ otu nde mmadụ ma ọ bụ karịa. N'ime ndị na-emeghị bụ France, Ịtali, UK, na US Ya mere, agha na-adịbeghị anya na Iraq dị njọ maka Iraq karịa ahụmahụ ọtụtụ mba na Agha Ụwa nke Abụọ. Anyị nwekwara ike ikwubi n’enweghị obi abụọ ọ bụla na ihe ndị e mebiri ná mba dị iche iche abụghị ihe na-ekpebi ọnụ ọgụgụ ihe nkiri Hollywood mere banyere otu agha kama ịbụ nke ọzọ.

Mgbe a lụrụ Agha Ụwa nke Abụọ, anyị banyere n'oge ọnwụ ndị nkịtị karịrị ọnwụ ndị agha. Ihe dị ka pasent 60 ruo pasent 70 nke ndị nwụrụ anwụ bụ ndị nkịtị, ọnụ ọgụgụ nke gụnyere ndị ogbunigwe ahụ metụtara na ime ihe ike ndị ọzọ gụnyere oke mbibi na mkpọsa mkpocha agbụrụ, yana ọrịa na ụnwụ nri. (Ị nwere ike ịhụ ọtụtụ isi mmalite na ibe Wikipedia na "Ọnọdụ Agha Ụwa nke Abụọ".) Anyị banyekwara n'oge igbu mmadụ nwere ike imetụta otu akụkụ. Ihe Germany mere Soviet Union na Poland, na ihe Japan mere China kpatara ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke ndị na-anwụ anwụ. Ya mere, ndị mmekọ mmeri nwetara oke nke ukwuu. Anyị banyekwara n'oge nke ndị merụrụ ahụ karịrị ndị nwụrụ anwụ, na oge nke ọnwụ agha na-esite n'ime ihe ike kama ịbụ ọrịa. Anyị meghekwara ụzọ maka mmụba dị egwu na ọnụnọ ndị agha US na ọrụ gburugburu ụwa, mmụba nke na-aga n'ihu.

Agha a na Korea, nke kwụsịrị n'ihu ọha, n'ime afọ mbụ ya siri ike gburu ihe dị ka nde mmadụ 1.5 ruo 2, North na South, gbakwunyere ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nde ndị agha nwụrụ n'akụkụ North na China, otu ụzọ n'ụzọ anọ ma ọ bụ karịa ndị agha. ndị nwụrụ anwụ sitere na South, 36,000 nwụrụ site na United States, yana ọnụ ọgụgụ dị nta karị sitere na mba ndị ọzọ. Ndị agha merụrụ ahụ karịrị ndị agha nwụrụ anwụ. Dị ka ọ dị n’Agha Ụwa nke Abụọ, ihe dị ka ụzọ abụọ n’ụzọ atọ nke ndị nwụrụ anwụ bụ ndị nkịtị, ọnwụ US dịkwa ole na ole ma e jiri ya tụnyere ndị ọzọ. N'adịghị ka Agha Ụwa nke Abụọ, e nweghị mmeri; nke ahụ bụ mmalite nke omume nke ga-adịru.

Agha a na Vietnam bụ Korea, mana ọ ka njọ. Enwere enweghị mmeri yiri nke ahụ yana ọnụ ọgụgụ ndị US merụrụ ahụ, mana ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke ọnwụ maka ndị bi n'ọgbọ agha. Ndị nwụrụ anwụ US tụgharịrị ruru pasenti 1.6 nke ndị na-anwụ. Nke ahụ tụnyere ihe dịka 0.3 pasent na Iraq. Nnyocha 2008 sitere na Harvard Medical School na Institute for Health Metrics and Evaluation na Mahadum Washington mere atụmatụ ọnwụ agha ime ihe ike nde 3.8, ọgụ na ndị nkịtị, ugwu na ndịda, n'ime afọ US itinye aka na Vietnam. Ọnwụ ndị nkịtị karịrị ọnwụ ọgụ, ọzọ ruru ihe dị ka ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke ngụkọta ọnwụ. Ndị merụrụ ahụ nọ na ọnụ ọgụgụ dị elu karị, na ikpe ikpe site na ndekọ ụlọ ọgwụ South Vietnamese, otu ụzọ n'ụzọ atọ bụ ụmụ nwanyị na otu ụzọ n'ụzọ anọ bụ ụmụaka ndị nọ n'okpuru afọ 13. Ndị merụrụ US gụnyere 58,000 gburu na 153,303 merụrụ ahụ, gbakwunyere 2,489 na-efu. (Ọganihu ahụike na-enyere aka ịkọwa oke nke ndị merụrụ ahụ ka e gbuo; ọganihu ahụike na-aga n'ihu na ọganihu agha ahụ nwere ike inye aka kọwaa ihe kpatara ọnwụ US na Iraq adịghị n'ogo yiri ọnwụ US na Korea ma ọ bụ Vietnam.) Nde 3.8 sitere na ndị bi na ya. Nde 40 fọrọ nke nta ka ọ bụrụ mfu pasent 10, ma ọ bụ okpukpu abụọ ihe mmanụ mere Iraq. Agha dara ná mba ndị gbara agbata obi. Ọgba aghara ndị gbara ọsọ ndụ bilitere. Mmebi gburugburu ebe obibi na ọnwụ igbu oge, na-abụkarị n'ihi Agent Orange, na-aga n'ihu ruo taa.

Otu nnukwu arụrụala

Agha na-adịbeghị anya na Iraq, nke a tụrụ naanị n'ihe gbasara ọnwụ, nwere ike iji ya tụnyere agha Vietnam, mana nkọwa nke otu e si gbuo ya yiri nke ọma, dị ka e gosiri na Nick Turse's Kill Ihe ọ bụla Na-agagharị . Akwụkwọ Turse na mkpebi amụma ndị isi n'elu na-eduzi mgbe niile, n'ime afọ ole na ole, na ogbugbu na-aga n'ihu nke ọtụtụ nde ndị nkịtị na Vietnam. E ji aka ma ọ bụ égbè ma ọ bụ ogbunigwe me ọtụtụ n’ime ogbugbu ahụ, mana òkè ọdụm bịara n’ụdị ụdị ọgụ dị nde 3.4 nke ụgbọ elu US na South Vietnamese mere n’etiti 1965 na 1972.

Mgbuchapụ My Lai a maara nke ọma na Vietnam abụghị ihe mgbagwoju anya. Turse depụtara ụkpụrụ arụrụ arụ juru ebe niile nke na a manyere mmadụ ịmalite ile agha ahụ n'onwe ya anya dị ka otu nnukwu arụrụala. N'otu aka ahụ, arụrụala na mkparị na-adịghị agwụ agwụ na Afghanistan na Iraq abụghị ihe arụrụ arụ n'agbanyeghị na ndị agha US akọwawo ha dị ka ihe omume freak na-enweghị ihe jikọrọ ya na ebumnuche agha ahụ.

“Gbuo ihe ọ bụla na-emegharị,” bụ iwu e nyere ndị agha US nọ na Vietnam nke e ji ịkpọasị ịkpa ókè agbụrụ nye ndị Vietnamese. “Ọkụ ntụgharị ogo ogo 360” bụ iwu enyere n'okporo ụzọ Iraq nye ndị agha US n'otu aka ahụ na-akpọ asị, yana ike gwụrụ nke ahụ.

Ụmụntakịrị nwụrụ anwụ na Vietnam kwuputara okwu dị ka "Shit siri ike, ha tolitere bụrụ VC." Otu n'ime ndị na-egbu ndị helikopta US na Iraq nụrụ na vidiyo "Collateral Murder" na-ekwu banyere ụmụaka nwụrụ anwụ, "Ọfọn, ọ bụ ha kpatara ịkpọbata ụmụ ha n'agha." Onye ndụmọdụ onye isi mgbasa ozi nke President Obama Robert Gibbs kwuru banyere onye America dị afọ 16 nke ụgbọ mmiri US gburu na Yemen: "M ga-atụ aro na ị ga-enwe nna nwere ikike karịa ma ọ bụrụ na ha na-eche banyere ọdịmma ụmụ ha n'ezie. ” "Ha" nwere ike ịpụta ndị mba ọzọ ma ọ bụ ndị Alakụba ma ọ bụ naanị otu nwoke a. Ogbugbu nke nwa nwoke bụ ihe ihere bụ ezi omume site n'izo aka nna ya. Na Vietnam onye ọ bụla nwụrụ anwụ bụ onye iro, mgbe ụfọdụkwa, a na-akụkwasị ha ngwá agha. Na agha drone, nwoke ọ bụla nwụrụ anwụ bụ ndị agha, na Iraq na Afghanistan a na-akụkarị ngwa ọgụ n'ahụ ndị ihe metụtara (Lee IVAW.org/WinterSoldier). Ka ndị agha Amerịka gbuchara ụmụnwaanyị dị ime na mwakpo abalị na Afganistan, ha ji mma gwupụta mgbọ ndị ahụ wee bo ndị ezinaụlọ ụmụnwaanyị ahụ ụta. (Lee Agha Dirty nke Jeremy Scahill dere.)

Ndị agha United States n'oge Agha Vietnam gbanwere site n'idebe ndị mkpọrọ gaa n'igbu ndị mkpọrọ, dịka agha dị ugbu a si na mkpọrọ gaa igbu ọchụ na mgbanwe nke President site na Bush na Obama. (Lee “Nzuzo 'Ndepụta igbu egbu' na-egosipụta ule nke ụkpụrụ Obama na uche,” New York Times, Mee 29, 2012.) Na Vietnam, dị ka ọ dị na Iraq, iwu nke itinye aka na-agbasawanye ruo mgbe iwu nyere ohere ịgba égbè n'ihe ọ bụla megharịrị. Na Vietnam, dị ka ọ dị na Iraq, ndị agha US chọrọ imeri ndị mmadụ site n'ịtụ ha ụjọ. Na Vietnam, dị ka ọ dị na Afghanistan, e kpochapụrụ obodo niile.

Na Vietnam, ndị gbara ọsọ ndụ tara ahụhụ n'ogige ndị jọgburu onwe ha, ebe na Afghanistan ụmụaka jụrụ oyi ruo ọnwụ n'ogige ndị gbara ọsọ ndụ dị nso na Kabul. A na-ata ahụhụ na Vietnam, gụnyere ịbanye mmiri. Ma n'oge ahụ, e gosipụtabeghị ya na ihe nkiri Hollywood ma ọ bụ ihe nkiri telivishọn dị ka ihe omume dị mma. A na-eji Napalm, phosphorus na-acha ọcha, bọmbụ ụyọkọ, na ngwa agha ndị ọzọ a na-eleda anya na nke amachibidoro iwu na Vietnam, ebe ha nọ na agha zuru ụwa ọnụ na terra [sic]. Nnukwu mbibi gburugburu ebe obibi bụ akụkụ nke agha abụọ ahụ. Ndina n'otu òtù bụ akụkụ nke agha abụọ ahụ. A na-egbukarị ozu n'agha abụọ ahụ. Ndị na-agba ehi na-akwatu obodo nta ndị dị na Vietnam, n'adịghị ka ihe ndị na-agba ịnyịnya US mere Palestine ugbu a.

Igbu ogbugbu nke ndị nkịtị na Vietnam, dị ka ọ dị na Iraq na Afghanistan, ọchịchọ nke imegwara na-akpali ya. (Lee Kill Ihe ọ bụla Na-agagharị site n'aka Nick Turse.) Ngwá agha ọhụrụ kwere ka ndị agha US nọ na Vietnam gbaa ebe dị anya, na-eme ka àgwà nke ịgba égbè mbụ na nyocha ma emesịa, àgwà a malitere ugbu a maka mwakpo drone. Ndị otu họpụtara onwe ha na ala na helikopta gara "ịchụ nta" maka ụmụ amaala igbu na Vietnam dị ka Afghanistan. Ma n'ezie, e gburu ndị isi Vietnamese.

Ndị Vietnamese merụrụ bụ́ ndị hụrụ ka a na-ata ndị ha hụrụ n’anya ahụhụ, gbuo, na ibipụ ihe—n’ọnọdụ ụfọdụ—ka na-ewe oké iwe n’ime afọ iri afọ ka e mesịrị. Ọ naghị esiri ike ịgbakọ ogologo oge ọnụma dị otú ahụ ga-adịru ná mba ndị a ‘na-atọhapụ’ ugbu a.

Agha ọhụrụ

N'ime narị afọ ndị gafeworonụ, na-ejikọta na nnukwu agha m na-akọwa, US etinyewo aka n'ọtụtụ agha ndị nta. Agha ndị a gara n'ihu n'etiti mwepu US na Vietnam na mbuso agha US wakporo Iraq. Otu ihe atụ bụ mbuso agha Grenada na 1983. Grenada tụfuru ndụ 45 yana Cuba 25, United States 19, na US 119 merụrụ ahụ. Ihe atụ ọzọ bụ mwakpo US wakporo Panama na 1989. Panama nwụnahụrụ n’agbata 500 na 3,000, ebe US nwụnahụrụ mmadụ 23.

United States nyeere Iraq aka na agha ya na Iran n'ime 1980s. Akụkụ nke ọ bụla tụfuru ọtụtụ narị puku mmadụ, ebe Iran na-ata ahụhụ ikekwe ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke ọnwụ.

Operation Desert Storm, 17 Jenuarị 1991 – 28 February 1991, gburu ụfọdụ ndị Iraqis 103,000, gụnyere ndị nkịtị 83,000. O gburu ndị America 258 (na-eme ka ha bụrụ 0.25 pasent nke ndị nwụrụ anwụ), ọ bụ ezie na ọrịa na mmerụ ahụ gosipụtara na afọ ndị sochirinụ. Na njedebe nke agha 0.1 pasent nke ndị agha US na-ekere òkè dị ka e gburu ma ọ bụ merụọ ahụ, ma site na 2002, 27.7 pasent nke ndị agha agha e depụtara dị ka ndị nwụrụ anwụ ma ọ bụ merụrụ ahụ, ọtụtụ ndị chọpụtara na Gulf War Syndrome.

Dị ka nke Septemba 2013, agha US na Afghanistan na-aga n'ihu, na mmeri US enweghị atụ. Dị ka ọ dị na Iraq, o nwere akụkọ banyere ọnwụ na mbibi maliterela ọtụtụ afọ—na nke a, ọ dịkarịa ala n’ihe Zbigniew Brzezinski kwetara bụ mgbalị US ịkpasu mbuso agha Soviet na 1979. Ọnwụ US na Afghanistan kemgbe 2001 dị ihe dị ka 2,000 , gbakwunyere 10,000 merụrụ ahụ. Na mgbakwunye, enwere ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke ndị agha nwere mmerụ ahụ ụbụrụ yana nsogbu nrụgide post traumatic (PTSD). N'ime afọ ụfọdụ, igbu onwe onye amụbawo ọnwụ nke ọgụ. Mana, dị ka n'agha ndị ọzọ nke ọgbara ọhụrụ, mba ndị bi na-ata ahụhụ ọtụtụ mmerụ ahụ na ọnwụ, gụnyere ihe dị ka ndị agha nchekwa Afghanistan 10,000 gburu, ndị agha Northern Alliance 200 gburu, na iri iri ma ọ bụ narị puku kwuru puku ndị nkịtị gburu n'ike, gbakwunyere ihe ruru narị otu narị. nke puku kwuru puku ma ọ bụ nde mmadụ nwụrụ site na nsonaazụ na-adịghị mma nke agha ahụ gụnyere oyi, agụụ, na ọrịa. Ọtụtụ nde agbasawanye nsogbu ndị gbara ọsọ ndụ Afghanistan n'oge ọrụ a na-arụ ugbu a, ebe ogbunigwe US ​​na-eti na ugwu Pakistan ekepụtala ndị gbara ọsọ ndụ nde 2.5 ọzọ.

Enwere ike ịchọta akwụkwọ maka ọnụ ọgụgụ niile dị n'elu na WarIsACrime.org/Iraq yana nyocha nke ọmụmụ ihe mberede na Iraq bụ nke na-etinye ọnụ ọgụgụ kachasị ebe ahụ na ọnwụ 1,455,590. Ndị a bụ ọnwụ karịa ọnụ ọgụgụ ọnwụ dị elu nke dị na 2003, na-esote mmachi kachasị njọ na mkpọsa bọmbụ kachasị ogologo na akụkọ ntolite.

US drone wakporo Pakistan, Yemen, na Somalia na-akpata ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke ọnwụ, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ha niile n'otu akụkụ. Nọmba ndị a sitere na TheBureauInvestigates.com:

Pakistan
CIA Drone wakporo Pakistan 2004-2013
Ọnụ ọgụgụ ndị US gburu: 372
Ngụkọta a kọrọ na egburu: 2,566-3,570
Ndị nkịtị kọrọ na egburu: 411-890
Ụmụaka kọrọ na egburu: 167-197
Mkpokọta ndị merụrụ ahụ: 1,182-1,485

Yemen
Ihe mkpuchi US na Yemen 2002-2013
Ekwenyere na ogbunigwe ụgbọ ala US: 46-56
Ngụkọta a kọrọ na egburu: 240-349
Ndị nkịtị kọrọ na egburu: 14-49
A kọrọ na egburu ụmụaka: 2
Akụkọ merụrụ ahụ: 62-144
Enwere ike igbutu ụgbọ elu US ọzọ: 80-99
Ngụkọta a kọrọ na egburu: 283-456
Ndị nkịtị kọrọ na egburu: 23-48
Ụmụaka kọrọ na egburu: 6-9
Akụkọ merụrụ ahụ: 81-106
Ọrụ nzuzo US ndị ọzọ: 12-77
Ngụkọta a kọrọ na egburu: 148-377
Ndị nkịtị kọrọ na egburu: 60-88
Ụmụaka kọrọ na egburu: 25-26
Akụkọ merụrụ ahụ: 22-111

SOMALIA
Ihe mkpuchi mkpuchi US na Somalia 2007–2013
US drone etigburu: 3-9
Mkpokọta kọrọ na e gburu:7-27
Ndị nkịtị kọrọ na egburu: 0-15
A kọrọ na egburu ụmụaka: 0
Akụkọ merụrụ ahụ: 2-24
Ọrụ nzuzo US ndị ọzọ: 7-14
Ngụkọta a kọrọ na egburu: 47-143
Ndị nkịtị kọrọ na egburu: 7-42
Ụmụaka kọrọ na egburu: 1-3
Akụkọ merụrụ ahụ: 12-20

Ọnụ ọgụgụ dị elu nke ọnụ ọgụgụ ndị a ruru 4,922, n'ụzọ dị ịrịba ama na ọnụ ọgụgụ 4,700 nke Senator Lindsey Graham kwupụtara n'ihu ọha-na-enweghị, na-akọwa ebe o nwetara ya. Ọnụọgụ ndị a na-atụnyere nke ọma na Operation Iraqi Liberation (nke pụtara na ha pere mpe), mana ime ntụnyere ahụ nwere ike ịdị ize ndụ. Gọọmenti US ejighi agha drone dochie agha ala ma ọ bụ mkpọsa ogbunigwe ọdịnala na mba ndị dị n'elu. O kere agha drone ebe ọ ga-abụrịrị na o yighị ka ọ ga-emepụta agha ọ bụla, na enweghị drones. O kere agha ndị a na-adịghị ahụkebe mgbe ọ na-abawanye ọrụ dị ukwuu na Afghanistan nke igbu drone bụ naanị otu ihe.

N'ileghachi anya n'agha nke mba ndị bụ́ isi na-ebu agha n'ụwa, bụ́ ndị e ji ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ anwụ tụọ, agha ndị ahụ adịghị ka ha na-aga n'ụzọ na-akwụsị. Ọ bụrụ naanị agha drone ka a na-alụ n'ọdịnihu, nke ahụ nwere ike ịpụta mbelata ọnụ ọgụgụ ọnwụ. Ma ọ gaghị apụta na agha ga-akwụsị, n’ihi ya, ọ ga-esi ike ikweta na agha ga-enwe oke n’ụzọ ọ bụla—agha bụ́ anụ ọhịa siri nnọọ ike ịchịkwa ozugbo malitere.

Chaatị dị n'okpuru na-egosi ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ gburu na nnukwu agha US kemgbe ọtụtụ afọ, site na ndị okenye n'aka ekpe ruo na nso nso a n'aka nri. Etinyela m agha ndị bụ́ isi wee hapụ ọtụtụ ndị dị obere, ma ndị mbụ ma ndị na-adịbeghị anya. Etinyebeghị m agha megide ụmụ amaala America, ọkachasị n'ihi na a gbasaara ha ogologo oge. Etinyekwaghị m mmachi nke batara n’etiti Agha Ọwara na Iraq, n’agbanyeghị na ha gburu ọtụtụ mmadụ karịa agha Gulf mere. Etinyere m naanị obere ogbugbu ndị anyị na-akpọkarị agha. E tinyewokwa m ọnwụ n’akụkụ nile, gụnyere ndị ọrịa gburu n’oge agha, ma ọ bụghị ọrịa na-efe efe mgbe agha gasịrị, ọ bụghịkwa mmerụ ahụ. Ndị merụrụ ahụ bụ ndị lanarịrị dị ole na ole n'agha ndị dị n'aka ekpe. Ndị merụrụ ahụ karịrị ndị nwụrụ anwụ na agha n'aka nri.

Chaatị dị n'okpuru bụ otu eserese dị n'elu, naanị na e wepụrụ agha ụwa abụọ ahụ. Agha abụọ ahụ weere ọnọdụ n'ọtụtụ mba dị iche iche ma gbuo ya n'ọ̀tụ̀tụ̀ dị ukwuu nke na ọ na-adị mfe iji agha ndị ọzọ atụnyere agha ndị ọzọ ma ọ bụrụ na e wepụrụ ha. A na-ekwukarị banyere agha obodo dịka agha US kacha egbu egbu na-apụta n'ụzọ dị egwu mgbe ị na-elele eserese a; nke ahụ bụ n'ihi na eserese a—n'adịghị ka ọtụtụ mgbasa ozi US—gụnyere ọnwụ n'akụkụ abụọ nke agha mba ọzọ. Agbalịghị m imebi kọlụm nke ọ bụla n'ime ndị agha na ndị nkịtị, ọrụ siri ike na nke omume rụrụ arụ, mana nke ga-egosi na ọnwụ ndị nkịtị dị naanị n'akụkụ aka nri nke eserese ahụ. Anaghịkwa m ekewapụ US na ọnwụ mba ọzọ. Ime otú ahụ ga-eme ka agha ise n'akụkụ aka ekpe na-achacha agba ma ọ bụ nke dị ịrịba ama na agba na-anọchi anya ọnwụ US, na agha ise dị n'aka nri na-achacha ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ agba na-anọchi anya ọnwụ ndị mba ọzọ, na obere mpempe akwụkwọ na-egosi ọnwụ US dị ka akụkụ nke ngụkọta.

Chaatị nke atọ, na ibe na-esote, na-egosi, ọ bụghị ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ, kama pasentị nke ndị mmadụ gburu. Mmadụ nwere ike iche na agha ndị mbụ nwụrụ n’ihi na ọnụ ọgụgụ ndị bi ná mba ndị ahụ metụtara pere mpe. Agbanyeghị, mgbe anyị gbanwere maka ọnụ ọgụgụ mmadụ, eserese ahụ anaghị agbanwe nke ukwuu. Agha ndị mbụ ka na-adị ka ndị na-egbu egbu karịa agha ndị ọzọ. Ọnụ ọgụgụ ndị e ji mee ihe maka mgbako a bụ ndị bi na mba ndị a lụrụ agha: United States maka mgbanwe na agha obodo, United States na Canada maka agha nke 1812, United States na Mexico maka Mexico-American. agha, Cuba na Puerto Rico na Guam maka agha Spanish na America, Philippines ma ọ bụ Korea ma ọ bụ Vietnam maka agha ndị nwere aha mba ndị ahụ, na Iraq maka agha abụọ ikpeazụ.

Ịgụ dollar

Mgbe ndị America nụrụ “ọnụahịa agha” ha na-echekarị maka ihe abụọ: dollar na ndụ ndị agha US. N'oge GWOT (agha zuru ụwa ọnụ na ụjọ / terra) a gwaghị ndị America ka ha chụọ àjà, belata, kwụọ ụgwọ ụtụ isi, ma ọ bụ itinye aka na ihe kpatara ya. N'ezie, ha ewelatala ụtụ isi ha, ọkachasị ma ọ bụrụ na ha nwere nnukwu ego ma ọ bụ so na ọnụ ọgụgụ “ndị ụlọ ọrụ” bi. (Ịtụba akụ na ụba bụ ihe a na-emekarị n'agha, agha ndị a adịghịkwa iche.) Edebeghị ndị US maka agha ma ọ bụ ọrụ ọzọ, ma e wezụga site na ịda ogbenye na aghụghọ nke ndị na-ewe ndị agha. Mana enweghị ịchụ aja a pụtaghị na ọ nweghị ụgwọ ego. N'okpuru ebe a bụ ndepụta nke agha gara aga na mkpado ọnụahịa na dollar 2011. Usoro a yiri ka ọ na-agakarị n'ụzọ na-ezighi ezi.

Agha nke 1812 - $ 1.6 ijeri
Agha Mgbanwe - $2.4 ijeri
Agha Mexico - ijeri $ 2.4
Agha Spanish na America - ijeri $ 9
Agha Obodo - ijeri $ 79.7
Persian Gulf - $102 ijeri
Agha Ụwa Mbụ - $334 ijeri
Korea - $341 ijeri
Afghanistan - ijeri $ 600
Vietnam - ijeri $ 738
Iraq - ijeri $810
Mkpokọta post-9/11 – $1.4 trillion
Agha Ụwa nke Abụọ - $ 4.1 trillion

Joseph Stiglitz na Linda Bilmes na 2008 gbakọrọ ọnụ ahịa mmanụ (Agha Iraq) dị ka ijeri atọ ruo ise (nke dị elu ugbu a na agha ahụ gara n'ihu ruo ọtụtụ afọ karịa ka ha tụrụ anya). Ọnụọgụ ahụ gụnyere mmetụta na ọnụ ahịa mmanụ, nlekọta ndị agha agha n'ọdịnihu, na-karịsịa - ohere efu.

Ụlọ ọrụ "Cost of War" nke Mahadum Brown dọtara uche na 2013 site n'ikwu na ọnụ ahịa US maka agha na Iraq ga-abụ $ 2.2 trillion. Pịa ole na ole n'ime webụsaịtị ha na-ahụ nke a: “Mkpokọta mmefu gọọmentị etiti US metụtara agha Iraq bụ $1.7 trillion site na FY2013. Na mgbakwunye, ịkwụ ụgwọ ahụike na nkwarụ n'ọdịnihu maka ndị agha agha ga-agbakọta ijeri $ 590 yana ọmụrụ nwa a na-enweta iji kwụọ ụgwọ maka agha ahụ ga-agbakwunye $ 3.9 trillion. " $1.7 trillion gbakwunyere $0.59 trillion ha nhata ijeri $2.2 etinyere na isi akụkọ nke akụkọ ahụ. Ahapụla $3.9 trillion ọzọ na ọmụrụ nwa. Na, n'agbanyeghị na Brown na-ewere data ya na akwụkwọ nke Linda Bilmes, ọ na-ahapụ ọtụtụ echiche ndị agụnyere na Bilmes' na Stiglitz' akwụkwọ The Three Trillion Dollar War, gụnyere karịsịa mmetụta nke agha na ọnụ ahịa mmanụ ụgbọala na mmetụta. nke ohere efu. Ịgbakwunye ndị ahụ na ijeri $6.19 e depụtara ebe a ga-eme atụmatụ nke $3 ruo $ 5 trillion na akwụkwọ Bilmes' na Stiglitz dị ka "mgbanwe" dịka ha kwuru na ọ bụ.

Atụtara na dollar, dị ka ọnwụ, agha nke mba kacha etinye ego n'agha ugbu a anaghị egosi ogologo oge ọ bụla omume maka efu. Kama nke ahụ, agha na-adị ka ọ̀ na-adị mgbe nile, na-adịgide adịgide ma na-eto eto.

Ònye kwuru na agha na-apụ n'anya?

Nke kacha nwee mmetụta, arụmụka na agha na-aga aga bụ Steven Pinker mere n'akwụkwọ ya bụ The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Declined. Mana ọ bụ arụmụka enwere ike ịhụ n'ụdị dị iche iche n'ọrụ ọtụtụ ndị ọkachamara n'Ebe Ọdịda Anyanwụ Ụwa.
Agha, dị ka anyị hụworo n'elu, adịghị aga n'ezie. Otu ụzọ isi kwuo na ọ gụnyere ịlụ agha na ụdị ime ihe ike ndị ọzọ. Ntaramahụhụ ọnwụ dị ka ọ na-apụ apụ. Ịkụ ụmụaka aka na ịpịa ihe ọ̀ na-apụ n'anya n'ọdịbendị ụfọdụ. Were gabazie. Ndị a bụ usoro kwesịrị inye aka mee ka ndị mmadụ kwenye n'okwu ikpe m mere na Nkebi nke Mbụ: Enwere ike ịkwụsị agha. Mana usoro ndị a ekwughị ihe ọ bụla gbasara agha na-akwụsị n'ezie.

Akụkọ akụkọ ifo banyere agha na-aga na-ewere mmepeanya nke ọdịda anyanwụ na ike ọchịchị ike dị ka ndị agha maka udo. A na-eme nke a, n'akụkụ ka ukwuu, site n'imeso agha ndị ọdịda anyanwụ na mba ndị dara ogbenye anya dị ka ihe kpatara mba ndị ahụ dara ogbenye. Agha US na Vietnam bụ kpatara ndị Vietnamese na-enweghị nghọta zuru oke ịtọhapụ ka ha kwesịrị inwe. Agha US na Iraq kwụsịrị na nkwuputa Bush nke “emezuola ozi ọma!” Mgbe nke ahụ gasịrị, agha ahụ bụ "agha obodo" na mmejọ nke ndị Iraq na-azụ azụ na enweghị ego nke Western capitalism. Were gabazie.

Na-efu site na akaụntụ a bụ nkwado na-adịghị agwụ agwụ maka agha ndị ọzọ na US, Israel, na gọọmentị ndị ọzọ. Ụlọ ọrụ mgbasa ozi US na-ekwurịtakarị "agha na-esote" dị ka a ga-asị na ọ ga-abụrịrị otu. Na-efu efu bụ mmepe nke NATO n'ime ike ike zuru ụwa ọnụ. Ihe na-efu efu bụ ihe ize ndụ nke mmụba nke teknụzụ nuklia kpatara. Ihe na-efu efu bụ omume maka nrụrụ aka ka ukwuu nke ntuli aka na ọchịchị, yana uru na-eto eto - ọ bụghị nke na-ebelata - nke ụlọ ọrụ mmepụta ihe ndị agha. Na-efu efu bụ mgbasawanye nke ntọala US na ndị agha banye n'ọtụtụ mba; yana mkpasu iwe US ​​megide China, North Korea, Russia, na Iran; na-abawanye na mmefu agha nke China na ọtụtụ mba ndị ọzọ; na echiche na-ezighị ezi banyere agha ndị gara aga gụnyere agha na-adịbeghị anya na Libya na atụmatụ maka agha sara mbara na Syria.

Agha, n'echiche nke Pinker na ndị ọzọ kwere ekwe na agha na-apụ n'anya, sitere na mba ndị ogbenye na ndị Alakụba. Pinker na-egosi na ọ dịghị mmata na mba ndị bara ọgaranya na-akwado ndị ọchịchị aka ike na mba ndị dara ogbenye, ma ọ bụ na ha "na-etinye aka" mgbe ụfọdụ site n'ịkwado nkwado ahụ na ịtụba bọmbụ na ya. Mba ndị nwere ike ịlụ agha bụ ndị nwere echiche, Pinker na-agwa anyị. (Dị ka onye ọ bụla maara, United States enweghị echiche ọ bụla.) Pinker na-ede, "Enwere esemokwu atọ kasị egbu egbu mgbe agha gasịrị, bụ ndị ọchịchị Kọmunist nke China, Korea, na Vietnamese bụ́ ndị ji ịnụ ọkụ n'obi raara onwe ha nye ime ka ndị iro ha ghara ịdịte aka kpaliri." Pinker na-aga n'ihu na-ata ụta ọnụ ọgụgụ ọnwụ dị elu na Vietnam na njikere nke Vietnamese ịnwụ n'ọtụtụ buru ibu kama ịtọhapụ, dịka o chere na ha kwesịrị inwe.

Agha US na Iraq kwụsịrị, n'echiche Pinker, mgbe Onye isi ala George W. Bush kwupụtara na "ejezuola ozi," ebe ọ bụ na ọ bụ agha obodo, ya mere enwere ike nyochaa ihe kpatara agha obodo ahụ n'ihe gbasara adịghị ike nke Iraqi. ọha mmadụ.
Pinker na-eme mkpesa, "[M] siri ike nke ukwuu ịmanye ọchịchị onye kwuo uche ya na-emesapụ aka n'ahụ mba ndị na-emepe emepe bụ ndị na-etobeghị nkwenkwe ụgha ha, ndị ọchịagha, na ebo na-ese okwu." N'ezie ọ nwere ike ịbụ, mana olee ihe akaebe na gọọmentị United States na-anwa ya? Ma ọ bụ ihe àmà na-egosi na United States nwere ọchịchị onye kwuo uche ya n'onwe ya? Ma ọ bụ na United States nwere ikike ịmanye ọchịchọ ya na mba ọzọ?

Na mbido akwụkwọ ahụ, Pinker na-enye eserese abụọ iji gosi na, dịka ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ, agha egbuola ndị mmadụ tupu oge ochie na ndị na-achụ nta anụ karịa ndị nọ na steeti ọgbara ọhụrụ. Ọ dịghị nke ọ bụla n'ime ebo ndị e depụtara tupu akụkọ ihe mere eme laa azụ tupu afọ 14,000 TOA, nke pụtara na a hapụghị ihe ka n'ọnụ ọgụgụ ná ndụ mmadụ. Na chaatị ndị a depụtara ebo na steeti ọ bụla, ọ bụghị ụzọ abụọ ma ọ bụ otu n'ime ha lụrụ agha. Enweghị agha site n'ọtụtụ akụkọ ihe mere eme nke mmadụ bụ nke a na-ahapụ na nha anya, a na-edepụta ọnụ ọgụgụ ndị na-enweghị atụ maka agha ndị mbụ, a na-atụnyere ọnụ ọgụgụ ndị ahụ na ọnụ ọgụgụ zuru ụwa ọnụ karịa ọnụ ọgụgụ nke ebo ndị metụtara, na-n'ụzọ dị ịrịba ama-ọnwụ ndị a gụrụ na nso nso a. Agha US bụ naanị ọnwụ US. A na-atụlekwa ha na ọnụ ọgụgụ ndị bi na United States, ọ bụghị mba a wakporo. N'oge ndị ọzọ, Pinker na-atụle ọnwụ agha megide ndị bi n'ụwa, ihe na-adịghị agwa anyị ihe ọ bụla gbasara ọkwa mbibi na mpaghara ebe a na-alụ agha. Ọ na-ahapụkwa ọnwụ na-apụtaghị ìhè ma ọ bụ na-egbu oge. Ya mere, a na-agụta ndị agha US gburu na Vietnam, mana ndị Agent Orange ma ọ bụ PTSD gburu nke nta nke nta anaghị agụta. N'ezie ube na akụ ndị a na-eji na agha oge ochie enweghị otu mmetụta na-egbu oge dị ka Agent Orange. Ndị agha US gburu na Afghanistan bụ Pinker na-agụta, mana ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke na-anwụ ntakịrị oge site na mmerụ ahụ ma ọ bụ igbu onwe ha adịghị.

Pinker na-ekweta ihe ize ndụ nke mgbasa nuklia naanị n'ụdị iko-ọkara zuru oke:

Ọ bụrụ na mmadụ agbakọọ ọnụ ọgụgụ mbibi nke mba dị iche iche meworo n'ezie dị ka akụkụ nke ihe ha ga-eme, n'ihi ikike mbibi ha nwere, agha gachara [nke pụtara mgbe Agha Ụwa nke Abụọ gasịrị] ọtụtụ iri afọ ga-abụ ọtụtụ iwu dị ukwuu karị. udo karịa oge ọ bụla n'akụkọ ihe mere eme.

Yabụ, anyị na-enwe udo karịa n'ihi na anyị arụgoro ngwa ọgụ na-egbu egbu karịa!

Na ọganihu mmepeanya dị mma n'ihi na ọ na-aga n'ihu.

Ma n'agbanyeghị nke ahụ, mgbe ọmarịcha ụkwụ anyị gbakọchara ụzọ anyị ga-esi nweta udo, anyị na-ele anya elu wee hụ agha ndị ka njọ karịa mgbe ọ bụla ọzọ, na ígwè ọrụ dị n'ebe iji buo ọtụtụ n'ime ha - ígwè ọrụ a nabatara dị ka ihe a na-apụghị ịgbagha agbagha ma ọ bụ nke a na-ahụghị anya.

Agha anyị adịghị njọ ka agha gị

Pinker anọghị naanị ya. Akwụkwọ ọhụrụ Jared Diamond, Ụwa Ruo Ụnyaahụ: Ihe Anyị Pụrụ Ịmụta n'Ọgbakọ Omenala, na-atụ aro na ndị ebo na-ebi na agha mgbe niile. Mgbakọ mgbakọ na mwepụ ya na-afụ ụfụ ka Pinker's. Diamond na-agbakọ ọnwụ sitere na agha na Okinawa na 1945, ọ bụghị dị ka pasenti nke ndị Okinawan, kama dịka pasentị nke mba niile na-alụ ọgụ, gụnyere ndị bi na United States, ebe a na-alụghị agha ahụ ma ọlị. Site na ọnụ ọgụgụ a, Diamond na-ekwu na ọ na-egosi na Agha Ụwa nke Abụọ adịchaghị egbu egbu karịa ime ihe ike n'agbụrụ "na-emepeghị emepe".

Ihe Daniel Jona Goldhagen dị njọ karịa agha: mgbukpọ, mkpochapụ, na mwakpo na-aga n'ihu na Humanity na-arụ ụka na mgbukpọ dị iche na agha na njọ karịa agha. Site na nke a, ọ na-akọwapụta akụkụ ụfọdụ nke agha, dị ka ogbunigwe nke US nke Japan ma ọ bụ mgbukpọ ndị Nazi, ọ bụghị agha ma ọlị. Akụkụ nke agha ndị fọdụrụ n'ụdị agha na-abụ ndị ziri ezi. Maka Goldhagen, agha a na Iraq abụghị igbu ọchụ n'ihi na ọ bụ naanị. Mwakpo 9/11 bụ mgbukpọ, n'agbanyeghị na ha pere mpe, n'ihi na ezighị ezi. Mgbe Saddam Hussein gburu ndị Iraqis ọ bụ ogbugbu mmadụ, mana mgbe United States gburu ndị Iraq ọ bụ ezi omume. (Goldhagen ekwughị okwu gbasara enyemaka US nyere Hussein na igbu ndị Iraqis.)

Goldhagen na-arụ ụka na ịkwụsị agha kwesịrị ịbụ ihe kacha mkpa karịa ịkwụsị igbu mmadụ. Ma na-enweghị ndị ọdịda anyanwụ ya, agha dị ka ụdị igbu ọchụ. Agha bụ, n'ezie, ụdị ogbugbu mmadụ kacha anabata, nke a na-akwanyere ùgwù na nke kacha gbasaa. Ime ka agha ghara ịnakwere ga-abụ nnukwu nzọụkwụ na-eme ka igbu mmadụ niile bụrụ ihe a na-anabataghị. Idobe agha dị ka ngwá ọrụ amụma mba ofesi "ezigbo" na-ekwe nkwa na igbu ọchụ ga-aga n'ihu. Na ịkọwapụta ọtụtụ n'ime ihe agha mejupụtara dị ka agha na-abụghị agha na-ada n'ụzọ dị egwu na-eme ka agha ahụ na-aga.

“Ihe Ọjọọ Dị n’Ụwa”

Nzaghachi a na-emekarị maka arụmụka maka ịkwụsị agha bụ. “Ee e. Mba. Ị kwesịrị ịghọta na ihe ọjọọ dị n'ụwa. Ụwa bụ ebe dị ize ndụ. E nwere ndị ajọ mmadụ n’ụwa.” Ya mere pụta. Omume nke igosi mpempe ozi a doro anya na-egosi nnabata miri emi nke agha dị ka naanị nzaghachi nwere ike ime na ụwa nwere nsogbu, na nkwenye zuru oke na agha abụghị n'onwe ya ihe ọjọọ. N'ezie, ndị na-emegide agha ekwenyeghị na ọ dịghị ihe ọjọọ dị n'ụwa. Ha na-etinye agha n'ụdị ahụ, ma ọ bụrụ na ọ bụghị n'elu ya.

Ọ bụ ịnakwere agha n'echeghị echiche na-eme ka agha na-aga n'ihu. N'ịgba ọkwa maka onye isi ala, Hillary Clinton kwuru na ọ bụrụ na Iran ga-ebuso agha nuklia megide Israel, ọ "ga-ekpochapụ" Iran kpamkpam. O kwuru na iyi egwu a bụ ihe mgbochi, o kwuru. (Lee vidio dị na WarIsACrime.org/Hillary.) N'oge ahụ, gọọmentị Iran kwuru, na ụlọ ọrụ ọgụgụ isi US kwuru na Iran enweghị ngwa agha nuklia na enweghị mmemme ngwa agha nuklia. Iran nwere ike nuklia, nke United States kwabara ya ọtụtụ iri afọ gara aga. N'ezie, mkpochapụ usoro iwu Iran nke Israel ga-adị njọ dịka mkpochapụ US nke Iran. Ma United States nwere ikike ịmalite ngwa agha nuklia na Iran ma na-eyi egwu ugboro ugboro ime ya, ma Bush na Obama White Houses na-egosi ịhụnanya dị ukwuu maka okwu ahụ bụ "Nhọrọ niile dị na tebụl." Ha ekwesịghị ịbụ. E kwesịghị ime iyi egwu dị otú ahụ. Ekwesịrị ịhapụ okwu mba ndị na-ekpochapụ n'azụ anyị. Ụdị okwu ahụ na-eme ka o siere anyị ike ime udo, iso mba ọzọ na-akpakọrịta n'ezie, ime ka mmekọrịta na-aga n'ihu ruo n'ókè nke ọ dịghị mba na-eche na onye ọzọ ga-emepụta ngwá agha jọgburu onwe ya ma jiri ya mee ihe.

MIC

Ndị na-ede akwụkwọ na-ele agha anya dị ka njedebe, na dị ka ihe na-eme n'ụwa nke atọ, na-atụfu ụfọdụ isi ihe na-akpata agha, gụnyere ndị nkebi ahịrịokwu ahụ bụ "Ụlọ ọrụ mmepụta ihe agha" gụnyere. Ihe ndị a na-agụnye nkà nke mgbasa ozi mgbasa ozi, nrụrụ aka na-emeghe na nrụrụ aka nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị anyị, na nrụrụ aka na ịda ogbenye nke usoro mmụta na ntụrụndụ na usoro mmekọrịta ọha na eze nke na-eduga ọtụtụ ndị mmadụ na United States ịkwado na ọtụtụ ndị ọzọ na-anabata nke na-adịgide adịgide. ọnọdụ agha na-achọ ndị iro na uru n'agbanyeghị ihe ngosi ọtụtụ iri afọ na-egosi na igwe agha na-eme ka anyị ghara ịdị nchebe, na-eme ka akụ na ụba anyị ghara ịdị irè, na-anapụ ikike anyị, na-eweda gburugburu ebe obibi anyị, na-ekesa ego anyị na-enweta mgbe ọ bụla, na-eweda ụkpụrụ omume anyị, ma na-enye anyị ohere. mba kacha baa ọgaranya n'ụwa nwere ọkwa dị ala na atụmanya ndụ, nnwere onwe, na ikike ịchụso obi ụtọ.

Ọ dịghị nke ọ bụla n'ime ihe ndị a bụ ihe a na-apụghị imeri emeri, ma anyị agaghị emeri ha ma ọ bụrụ na anyị echee na ụzọ udo ga-esi na-eme ka ọchịchọ anyị dị elu na-amanye ndị mba ọzọ na-azụ azụ azụ site na bọmbụ ụyọkọ na napalm nke e zubere iji gbochie arụrụ arụ mbụ.

Ụlọ ọrụ mmepụta ihe ndị agha bụ injin na-emepụta agha. Enwere ike ịkwatu ma ọ bụ gbanwee ya, ma ọ gaghị akwụsị ịmalite agha n'onwe ya n'enweghị nnukwu mkpali. Ọ gaghịkwa akwụsị nanị n'ihi na anyị bịara ghọta na ọ ga-amasị anyị n'ezie ka ọ kwụsị. A ga-achọrọ ọrụ.

Afọ ole na ole gara aga, National Public Radio gbara otu onye isi ngwa agha ajụjụ ọnụ. A jụrụ ya ihe ọ ga-eme ma ọ bụrụ na ọrụ dị ukwuu nke Afghanistan ga-akwụsị, ọ zara na ya nwere olileanya na a ga-enwe ọrụ na Libya. O doro anya na ọ na-achị ọchị. O nwetaghịkwa ọchịchọ ya—ma. Mana njakịrị anaghị esi ebe ọ bụla abịa. A sị na ọ na-achị ọchị banyere imetọ ụmụaka ma ọ bụ ịkpa ókè agbụrụ ihe o kwuru agaraghị agbasa. Ịchị ọchị maka agha ọhụrụ nabatara na omenala anyị dị ka egwuregwu kwesịrị ekwesị. N'ụzọ dị iche, ịkwa emo agha dị ka azụ azụ na ihe na-adịghị mma ka emebeghị ya, a pụkwara iwere ya ka ọ bụrụ ihe a na-apụghị ịghọta aghọta, ọ bụghị ikwu ihe na-adịghị mma. Anyị nwere ogologo ụzọ ịga.