Site Kirk Johnson, March 19, 2019
Mba ndị na-ebu ibu agha na-enye ndị nọ n'ókèala ha ọtụtụ nnwere onwe?
A na-ekwukarị na mmekọrịta adịghị nhata nsogbu mgbe ị na-eweta data sayensị. Gbalị imezi echiche ahụ bụ na mba ndị na-ebu agha ugboro ugboro ma wee nye ndị nọ n'ókèala ha nnwere onwe karị chọrọ ụfọdụ egwuregwu mmega ahụ n'ezie ma ọ bụrụ na ọ bụghị nghọta Orwellian banyere nnwere onwe. Kemgbe njedebe nke Agha Worldwa nke Abụọ, mba ọ bụla etinyeghị aka na agha ndị a kwupụtara na agha a na-ekwupụtaghị, ọrụ nwa oge na ọchịchị na-agbanwe agbanwe karịa United States of America. Ma na agbanyeghị na a ga-arụ ụka na nnwere onwe na nchedo nke iwu US nyere na nkọwapụta iwu nwere ike inye ụmụ amaala ụfọdụ nchedo na nnwere onwe kachasị mma (maka ụmụ amaala ọcha na ndị nwere ego ma ọ dịkarịa ala) n'ụwa, oge agha agbanweela ma mebie nnwere onwe ndị ahụ ma ghara iwusi ha ike ma ọ bụ gbasaa ya.
N'oge Agha Ụwa Mbụ, a na-ejikarị mkpesa na udo eme ihe mgbe nile ma na-ama jijiji n'okporo ámá. Emere udo na United States dịka ihe egwu nye mba ahụ ma kpọọ ya dịka onye nkịta ma ọ bụ onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị dịka ihe ziri ezi iji kpochapụ ike ha. N'ihe ruru otu ụzọ n'ụzọ atọ nke ndị bi na mba ọhụrụ a na-adịbeghị anya, ọ dị mfe ịmepụta "onye ọzọ" maka nkwụghachi ụgwọ, ọbụnakwa na a chụpụrụ ya na mba ndị a na-arụ ọrụ na ebe ọ bụ na 1798 bụ ihe ziri ezi (McElroy 2002).
N'ịga na Agha Ụwa nke Abụọ, ihe atụ doro anya na nke kachasị anya bụ ịbanye na 120,000 Japanese-America na njigbu akụ ha, mpụ site na steeti megide ụmụ amaala ya site n'aka onyeisi oche iwu (Ụtọ, 2004). Agha na nke a na-ekpughe na a ga-eji ejiji agbụrụ eme ihe dị ka ọ dị mkpa ma kwenye mgbe ọ na-esonyere ya na onye na-akwado ya ma kwadoro ọha na eze.
Enwere ike ikwu na USA abụghị ọchịchị onye kwuo uche ya na-arụ ọrụ n'ezie ruo mgbe a kwụsịrị usoro nke apartheid na ikikere iwu maka ụmụ amaala niile na 1960s. Otú ọ dị, oghere ọha na eze na ikike ikike iwu kwadoro ka ha nwee ike ịme ntuli aka emeghị ka ha nweekwu ohere iji zukọta ma ọ bụ kwuo okwu megide agha militarism na agha mba ọzọ.
N'ụzọ dị iche, ụlọ ọrụ ndị dị ka FBI na mmemme ndị dị ka COINTELPRO rụrụ ọrụ iji nyochaa ma merụọ òtù ndị nwere ikike, òtù udo na ụda olu agha, gụnyere ndị agha na-aga agha (Antikara Ugbu a, August 4th, 1997). Nke a gbakọtara n'oge Agha America na Vietnam na "mmebi mmebi iwu" ndị agbata obi dịka Lao PDR na Cambodia ruo mgbe e mere ka ọha na eze mara ihe omume ahụ. A na-ahụ ezi ihe nlereanya nke ike ụlọ ọrụ na-anwa imebi ma na-emechi ọnụ olu na a ga-enwe ike ime ka otu onye dị ike dịka Dr. Martin Luther King Jr. gbapụsịa site na mgbasaozi mgbasa ozi na ihe ijuanya ọtụtụ ndị ọrụ ibe ya mgbe ọ kwusịrị mmegide megide US. agha na Vietnam (Smiley, 2010).
Otu ihe atụ iri afọ ole na ole mgbe e mesịrị na mbuso agha 2003 na ọrụ nke Iraq na-egosiputa na nsogbu nke nnwere onwe na ndị na-achọ ka ha nweta ikpo okwu iji mee ka agha ghara ihu ọ bụghị nanị mkpagbu nke ọchịchị, kama ọ bụ mmegide na nchibipụ site n'aka ụlọ ọrụ. Mgbe onyeisi ndị nduzi nke Dixie Chicks kwuru na ọ bụ ihere na o si n'otu ala ahụ bịa dị ka onyeisi oche nke United States, ọ kwalitere ihe nkwado nke hụrụ ndekọ ndị agha ahụ n'ụzọ anụ ahụ n'iyi na omume ọha na eze na-ahazi site na òtù ndị ọzọ na egwu ha nke ụlọ ọrụ redio ụlọ ọrụ (Schwartz na Fabrikant, 2003) mere ka a mata ya. Mgbalị a na-eme nnyocha ụlọ ọrụ gara n'ihu na-egosi ihe nkiri banyere ọnọdụ Dixie Chicks mgbe NBC, mgbe ọtụtụ ndị General Electric (GE) nwere, jụrụ igosi mgbasa ozi maka ihe nkiri vidio ahụ (Rae, 2006). GE bụ na ọ bụ onye ọrụ nchebe dị ukwuu.
Site na nsonye nke 9 / 11 / 2001, mwakpo na ọrụ nke Afghanistan na Iraq, yana ndị agha ndị ọzọ na-eme n'ụwa dum, a na-eme ka ndị obodo ụmụ amaala America na-agbagha ma gbaa aka. Iwu United States Patriot Act, na-egbochi nnwere onwe ọha mmadụ ịhazi ma kwụpụkwa ọtụtụ ụmụ amaala America "nnwere onwe pụọ na" iyi egwu na ịkpa ókè. Ndi America nke okwukwe ndi okwukwe bu uzo di iche iche nke nbuso agha di iche iche n'oge ha (Devereaux, 2016). Tụkwasị na nke a, a na-emechi mgbakọ ọha na eze na mkpesa na mpaghara ebe a na-ekwu okwu n'efu; na mgbe ahụ, e nwere nlezianya onyunyo na ikpo ọkụ nke onyunyo nke azụmahịa anyị niile nke Edward Snowden na ndị ọzọ nwere obi ike na-egosi na ha bụ (Democracy Now, June 10th, 2013).
M ga-ekwu na nke a bụ ihe kasị egwu na anyị nweere onwe anyị na nnwere onwe na ibi ndụ na otu obodo nke bụ eziokwu na nhata n'okpuru iwu ahụ. Otú ọ dị, ọ bụghị ezinụlọ m ma ọ bụ m ka e debere m n'ogige ụlọ ọrụ ma ọ bụ tinye aka n'okpuru nnyocha mgbu maka mmekọ m ma ọ bụ njirimara ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'ihi na ọ bụ ihe ùgwù dị mfe ime dị ka nkwupụta. Ihe nnyocha nke nzọụkwụ anyị na-eme n'Ịntanet na-emeghe ohere maka ụdị ọgwụgwọ nke ụmụ amaala niile.
Agha ndị na-alụ agha na-abụkarị ihe mgbagwoju anya iji nyekwuo nnwere onwe na nnwere onwe n'ime mba, ma ọ nwere ike ịbụ na ọ na-eme ka ọ ghara ịchọta ya na mgbe ahụ iwe na nkwenye na-enye ohere ohere na nnwere onwe iji nweta iwu ọhụrụ na nghọta ọhụrụ. Mgbakasị nke usoro agha nwere ike mepee ọnụ ụzọ maka inwekwu nha anya, nnwere onwe na ikpe ziri ezi; ma agha n'onwe ha adịghị enwe ụdị ọ bụla nke ịmepụta nnwere onwe ọhụrụ n'ọnọdụ ọ bụla ọ bụla. Agha na ụlọ ọrụ ndị na-ebute agha ma na-erite uru site na agha, site na okike, gbalịsie ike igbochi ọnọdụ ịma aka ha. Ọ bụrụ na ụmụ amaala nke obodo anaghị egbochi ụlọ ọrụ ahụ dị njikere ịlụ agha, a ga-egbochi onwe ha na nnwere onwe ha. Nke a, m kwenyere, bụ ihe zuru ụwa ọnụ.
References
Devereaux, R. (2016). Onye ikpe nke kwadoro ịgbasa NYPD onyunyo nke ndị Alakụba chọrọ ugbu a nlekọta. Ntughari. https://theintercept.com/2016/
nypd-surveillance-of-muslims-
Ndi ochichi onye kwuo uche ugbu a. (August 4, 1997). Akwukwo. https://www.democracynow.org/
McElroy, W. (2002). Agha Ụwa Mbụ na nkwụsị nke nkwenye. Ụlọrụ Independent.
http://www.independent.org/
Rae, S. (2006). NBC choro Dixie Chicks: gini bu ihe a?
https://www.prwatch.org/news/
Schwartz, J & Fabrikant, G. (2003). Mgbasa ozi; Agha na-eme ka redio buru ibu na nchebe. New York Times. https://www.nytimes.com/2003/
Smiley, T. (2010). Akụkọ banyere okwu Dr. King 'Beyond Vietnam'. NPR Na-ekwu maka Mgbasa Ozi Mba ahụ. https://www.npr.org/templates/
Ụtọ, M. (2004). A na-amụ banyere Japanese American Internment. Icheta Ụlọ Akwụkwọ Anyị, vol. 2. Ụlọ akwụkwọ Ụlọ Akwụkwọ na-emegharị akwụkwọ.
Kirk Johnson bụ nwa akwụkwọ World BEYOND WarIhe a na - eme ugbu a na - ewepu War War 101, nke edere ederede a.
