Nnyocha Britain: Gaddafi agaghị egbu ndị nkịtị; Mwakpo bọmbụ ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ mere ka extremism nke Islam ka njọ
nke Ben Norton dere Ụlọ Mmanya
Akụkọ ọhụrụ sitere na nzuko omeiwu Britain na-egosi na agha NATO nke 2011 na Libya dabeere n'ọtụtụ ụgha.
"Libya: Nyochaa itinye aka na ọdịda yana nhọrọ UK ga-eme n'ọdịnihu," an nyocha site na kọmitii na-ahụ maka ihe gbasara mba ofesi bipartisan nke House of Commons, na-akatọsi ike ọrụ UK na agha ahụ, nke kwaturu ọchịchị onye ndu Libya Muammar Qaddafi ma tinye mba North Africa n'ọgba aghara.
"Anyị ahụbeghị ihe akaebe ọ bụla na Gọọmenti UK mere nyocha nke ọma banyere ụdị nnupụisi ahụ na Libya," ka akụkọ ahụ na-ekwu. "Edoro atụmatụ UK n'echiche na-ezighi ezi na nghọta ezughị ezu nke ihe akaebe."
Kọmiti na-ahụ maka ihe na-ahụ maka mba ofesi kwubiri na gọọmentị Britain “emeghị ka ọ mata na ihe iyi egwu a na-eme ndị nkịtị karịrị akarị nakwa na ndị nnupụisi ahụ gụnyere akụkụ dị mkpa nke Islamist.”
Ajụjụ Libya, nke ewepụtara na July 2015, dabere na ihe karịrị otu afọ nyocha na ajụjụ ọnụ nke ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ndị agụmakwụkwọ, ndị nta akụkọ na ndị ọzọ. Akụkọ ahụ e wepụtara na Septemba 14, na-ekpughe ihe ndị a:
- Qaddafi emeghị atụmatụ igbuchapụ ndị nkịtị. Ndị nnupụisi na ọchịchị ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ na-ekwubiga okwu ókè banyere akụkọ ifo a, bụ́ ndị dabeere n'itinye aka ha n'ọgụgụ isi.
- A na-eleghara egwu egwu nke ndị na-eme ihe ike Islamist, bụ ndị nwere mmetụta dị ukwuu na ọgba aghara ahụ - na bọmbụ NATO mere ka egwu a dịkwuo njọ, na-enye ISIS isi na North Africa.
- France, nke butere ntinye aka ndị agha, bụ ọdịmma akụ na ụba na ndọrọ ndọrọ ọchịchị kpaliri, ọ bụghị nke ọdịmma mmadụ.
- Ọgbaghara ahụ - nke na-eme ihe ike, ọ bụghị udo - agaraghị enwe ihe ịga nke ọma ma ọ bụghị maka enyemaka na enyemaka ndị agha mba ọzọ. Ndị mgbasa ozi si mba ofesi, ọkachasị Al Jazeera nke Qatar na Saudi Arabia Al Arabiya, gbasakwara asịrị na-enweghị isi gbasara Qaddafi na gọọmentị Libya.
- Ntube bombu NATO mere ka Libya banye na ọdachi nke ndi mmadu, na-egbu otutu puku mmadu ma na-akwapu otutu puku mmadu ndi ozo, na-eme ka Libya si mba Africa bu nke kachasi elu n'ime ndu agha nke agha.
Echiche ụgha na Qaddafi ga-egbu ndị nkịtị na enweghị ọgụgụ isi
"N'agbanyeghị nkwupụta okwu ya, amụma na Muammar Gaddafi ga-enye iwu ka e gbuo ndị nkịtị na Benghazi akwadoghị ihe akaebe dịnụ," Kọmitii Na-ahụ Maka Mba Ọzọ kwuru n'ụzọ doro anya.
"Ọ bụ ezie na Muammar Gaddafi na-eyi egwu ime ihe ike megide ndị buliri ngwá agha megide ọchịchị ya, nke a apụtaghị na ọ bụ ihe iyi egwu nye onye ọ bụla nọ na Benghazi," ka akụkọ ahụ gara n'ihu. "Na nkenke, ọnụ ọgụgụ nke iyi egwu ndị nkịtị na-egosi na enweghị ezi ihe kpatara ya."
Nchịkọta nke akụkọ ahụ kwukwara na “ọ bụghị ezi ọgụgụ isi mere ka agha ahụ mara.” Ọ gbakwụnyere, "A kọrọ na ndị ọrụ ọgụgụ isi US kọwara ntinye aka dị ka 'mkpebi nwere nghọta."
Nke a na-efe efe n'ihu ihe ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị kwuru na-eduga na bọmbụ NATO. Mgbe ngagharị iwe ime ihe ike gbawara na Libya na February, na Benghazi - obodo nke abụọ kasị ukwuu na Libya - ndị nnupụisi weghaara ya, ndị mmegide a chụpụrụ dị ka Soliman Bouchuiguir, onye isi oche nke Njikọ Libya nke dabeere na Europe maka ikike mmadụ.ẹkedọhọ na, ọ bụrụ na Qaddafi weghachi obodo ahụ, "A ga-enwe ezigbo mwụfu ọbara, ogbugbu dị ka anyị hụrụ na Rwanda."
Otú ọ dị, akụkọ nzuko omeiwu Britain na-ekwu na gọọmenti Libya eweghachila obodo ndị nnupụisi ná mmalite February 2011, tupu NATO amalite mkpọsa agha ikuku, na ndị agha Qaddafi alụbeghị ndị nkịtị.
Na March 17, 2011, akụkọ ahụ na-egosi - ụbọchị abụọ tupu NATO amalite bọmbụ - Qaddafi gwara ndị nnupụisi na Benghazi, "Tụpụnụ ngwá agha gị, kpọmkwem dị ka ụmụnne gị nọ na Ajdabiya na ebe ndị ọzọ mere. Ha tọgbọrọ ogwe aka ha wee nọrọ ná nchebe. Ọ dịghị mgbe anyị chụpụrụ ha ma ọlị.”
Kọmitii na-ahụ maka mba ọzọ na-agbakwụnye na, mgbe ndị agha gọọmentị Libya weghaara obodo Ajdabiya na February, ha ebusoghị ndị nkịtị agha. Qaddafi "gbalịkwara ime ka obi dị ndị ngagharị iwe na Benghazi obi site n'inye enyemaka mmepe tupu ha ebuga ndị agha n'ikpeazụ," ka akụkọ ahụ gbakwụnyere.
N'ihe atụ ọzọ, akụkọ ahụ na-egosi na, mgbe agha na February na March na obodo Misrata - Libya nke atọ kasị ukwuu obodo, nke ndị nnupụisi jikwaara - nanị ihe dị ka 1 pasent nke ndị ọchịchị Libya gburu bụ ụmụ nwanyị ma ọ bụ ụmụaka.
"Ọdịiche dị n'etiti ndị nwoke na ndị nwanyị nwụrụ na-atụ aro na ndị agha ọchịchị Gaddafi lekwasịrị anya na ndị nwoke na-alụ ọgụ n'agha obodo ma ghara ịwakpo ndị nkịtị n'ụzọ na-enweghị isi," kọmitii ahụ na-ekwu.
Ndị isi Britain kwetara na nyocha nke nzuko omeiwu na ha echebaraghị omume Qaddafi n'ezie, kama ọ kpọrọ oku maka enyemaka ndị agha na Libya dabere na nkwupụta okwu ya.
Na February, Qaddafi nyere ọkụ okwu na-eyi ndị nnupụisi ahụ bụ́ ndị weghaara obodo egwu egwu. O kwuru na "ha bụ obere mmadụ ole na ole" na "ndị na-eyi ọha egwu ole na ole," ma kpọọ ha "oke" ndị "na-atụgharị Libya ka ọ bụrụ ndị isi obodo Zawahiri na bin Laden," na-ezo aka na ndị isi nke al-Qaeda.
Na njedebe nke okwu ya, Qaddafi kwere nkwa "sachapụ Libya, inch na inch, ụlọ site n'ụlọ, n'ụlọ site n'ụlọ, uzo site n'ụzọ," nke ndị nnupụisi a. Otú ọ dị, ọtụtụ ụlọ ọrụ mgbasa ozi dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ Ụwa, kwuru ma ọ bụ kọọ kpọmkwem na okwu ya pụtara dị ka ihe iyi egwu nye ndị niile na-eme ngagharị iwe. Onye odeakụkọ Israel ndi mmadu ahịrị a site n'ịtụgharị ya ka ọ bụrụ abụ a na-akpọ "Zenga, Zenga" (Arabic maka "alleyway"). E kesara vidiyo YouTube nke gosipụtara okwu a emegharịgharịrị n'ụwa niile.
Kọmiti na-ahụ maka ihe gbasara mba ofesi kwuru na akụkọ ya na, n'oge ahụ, ndị ọrụ Britain enweghị “enweghị ọgụgụ isi a pụrụ ịdabere na ya.” William Hague, onye jere ozi dị ka onye odeakwụkwọ mba Briten maka mba ofesi na ọchịchị obodo n'oge agha na Libya, kwuru na kọmitii ahụ na Qaddafi kwere nkwa "ịga ụlọ n'ụlọ, ọnụ ụlọ n'ọnụ ụlọ, na-abọ ọbọ n'ahụ ndị Benghazi. ” na-ekwuhie okwu Qaddafi. Ọ gbakwụnyere, "Ọtụtụ mmadụ ga-anwụ."
"N'iburu enweghị ọgụgụ isi a pụrụ ịdabere na ya, ma Lord Hague na Dr Fox gosipụtara mmetụta nke okwu Muammar Gaddafi na mkpebi ha," ka akụkọ ahụ na-ekwu, na-ezokwa aka n'oge ahụ-Odeakwụkwọ nke State maka Defence Liam Fox.
George Joffé, onye ọkà mmụta na Mahadum King's College London na ọkachamara na Middle East na North Africa, gwara kọmitii na-ahụ maka mba ọzọ maka nyocha ya na, mgbe Qaddafi na-ekwu okwu mgbe ụfọdụ na-emenye egwu nke "na-agbapụta ọbara," ihe atụ ndị gara aga gosiri na. onye ndu Libya ogologo oge ji “kpachara anya” ka o wee ghara igbu ndi nkịtị.
N’otu ihe atụ, Joffé kwuru, “kama ịgbalị iwepụ ihe iyi egwu a na-eyi ndị ọchịchị n’ebe ọwụwa anyanwụ, na Cyrenaica, Gaddafi ji ọnwa isii gbalịsie ike ime ka ebo ndị dị n’ebe ahụ dị jụụ.”
Qaddafi “ga-akpachara anya na nzaghachi n'ezie,” Joffe kwuru na akụkọ ahụ. "Egwu nke ogbugbu nke ndị nkịtị karịrị akarị."
Alison Pargeter, onye ọrụ nyocha dị elu na Royal United Services Institute na ọkachamara na Libya bụ onye a gbara ajụjụ ọnụ maka nyocha ahụ, kwetara na Joffé. Ọ gwara kọmitii ahụ na ọ nweghị "ezigbo ihe akaebe n'oge ahụ na Gaddafi na-akwado ibido ogbugbu megide ndị nkịtị ya."
"Émigrés megide Muammar Gaddafi na-erigbu ọgbaghara na Libya site n'ịkwado egwu ndị nkịtị na-agba ume Western ike itinye aka," ka akụkọ na-ekwu, chịkọta Joffe si analysis.
Pargeter gbakwụnyere na ndị Libya ndị megidere gọọmentị kwubigara okwu ókè na Qaddafi ji "ndị agha mercenarị" - okwu ha na-ejikarị eme ihe dị ka okwu okwu maka ndị Libya sitere na Sub-Saharan. Pargeter kwuru na ndị Libya gwara ya, “Ndị Africa na-abịa. Ha ga-egbu anyị. Gaddafi na-eziga ndị Africa n'okporo ụzọ. Ha na-egbu ezinụlọ anyị.”
"Echere m na nke ahụ gbasiri ike," Parteter kwuru. Akụkọ ifo a gbasiri ike butere ime ihe ike dị oke egwu. Ndị nnupụisi Libya kpagburu ndị isi ojii Libya. Ndị Associated Press kọrọ na Septemba 2011, "Ndị agha nnupụisi na ndị nkịtị ji ngwa agha na-achịkọta puku kwuru puku ndị isi ojii Libya na ndị si n'okpuru Sahara Africa." O kwuru, "N'ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị niile ejidere na-ekwu na ha bụ ndị ọrụ na-akwaga mba ọzọ aka ha dị ọcha."
(Mpụ ndị nnupụisi a na-eme megide ndị isi ojii Libya ga-akawanye njọ. N'afọ 2012, e nwere akụkọ na ndị isi ojii Libya nọ. tinye n'ime ngịga site n'aka ndị nnupụisi, ma manye iri ọkọlọtọ. Dị ka Salon nwere kọrọ na mbụ, Human Rights Watch kwadọrọ aka ná ntị na 2013 nke "oke mmebi ikike mmadụ na-aga n'ihu megide ndị bi n'obodo Tawergha, bụ ndị a na-ele anya dị ka ndị kwadoro Muammar Gaddafi." Ndị bi na Tawergha bụ ndị kacha ụmụ ndị ohu ojii ha we daa ogbenye nke-uku. Human Rights Watch kọrọ na ndị nnupụisi Libya mere “ịchụpụrụ ihe dị ka mmadụ 40,000 n'ike, njide aka ike, ịta ahụhụ, na igbu mmadụ bụ nke juru ebe niile, na-ahazi, na nke a haziri nke ọma ka ọ bụrụ mpụ megidere mmadụ.”)
Na July 2011, ọnụ na-ekwuchitere Ngalaba Steeti Mark Toner kwetara na Qaddafi bụ “onye e nyere nkwuwa okwu karịrị akarị,” mana, n'ọnwa Febụwarị, gọọmentị ọdịda anyanwụ weghaara okwu a ngwa ọgụ.
Kọmitii na-ahụ maka mba ọzọ na-ekwu na akụkọ ya na, n'agbanyeghị enweghị ọgụgụ isi ya, "Gọọmenti UK lekwasịrị anya nanị na ntinye aka agha" dị ka ihe ngwọta na Libya, na-eleghara ụdị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na diplomacy dị.
Nke a dabara na akuko nke akwụkwọ akụkọ The Washington Times, nke chọpụtara na Saif nwa Qaddafi nwere olile anya ka ya na gọọmentị US kparịta maka nkwụsị ọkụ. Saif Qaddafi ji nwayọọ meghee mkparịta ụka ya na ndị isi ndị ọrụ na-ahụ maka ndị ọrụ, mana onye odeakwụkwọ steeti Hillary Clinton tinyere aka wee rịọ Pentagon ka ha kwụsị ịgwa gọọmentị Libya okwu. "Odeakwụkwọ Clinton achọghị ịkpa nkata ma ọlị," onye ọrụ ọgụgụ isi US gwara Saif.
Na March, Secretary Clinton nwere akpọ Muammar Qaddafi bụ "ihe okike" "onye na-enweghị akọ na uche ma na-eyi onye ọ bụla egwu n'ụzọ ya." Clinton, onye na-egwu a na-eduga n'ịkwado maka ogbunigwe NATO nke Libya, kwuru na Qaddafi ga-eme "ihe jọgburu onwe ya" ma ọ bụrụ na akwụsịghị ya.
Site na March ruo October 2011, NATO mere mkpọsa bọmbụ megide ndị agha gọọmentị Libya. Ọ na-ekwu na ọ na-achụso ọrụ enyemaka iji chebe ndị nkịtị. N'ọnwa Ọktoba, e gburu Qaddafi n'ụzọ obi ọjọọ - ndị nnupụisi ji otu bayonet mere ya. (Mgbe ọ nụrụ akụkọ banyere ọnwụ ya, odeakwụkwọ Clinton kwupụtara, na-ebi na TV, "Anyị bịara, anyị hụrụ, ọ nwụrụ!")
Akuko kọmitii na-ahụ maka mba ofesi rụtụrụ aka, ka o sina dị, na, ebe a na-ere ntinye aka nke NATO ka ọ bụrụ ọrụ enyemaka mmadụ, ihe mgbaru ọsọ ya nwere ike imezu naanị otu ụbọchị.
Na Maachị 20, 2011, ndị agha Qaddafi laghachiri ihe dị ka kilomita iri anọ na mpụga Benghazi, mgbe ụgbọ elu France wakporo. "Ọ bụrụ na ihe bụ isi nke njikọ aka ahụ bụ mkpa dị ngwa iji chebe ndị nkịtị na Benghazi, mgbe ahụ, e nwetara ebumnobi a n'ihe na-erughị awa 40," ka akụkọ ahụ na-ekwu. Ma ntinye aka ndị agha gara n'ihu ruo ọtụtụ ọnwa ọzọ.
Akụkọ ahụ na-akọwa "oke ntinye aka iji chebe ndị nkịtị abanyela n'ime amụma mgbanwe ọchịchị nke nwere ohere." Otú ọ dị, Micah Zenko, onye isi otu na Council on Foreign Relations, agbaala aka n'echiche a. Zenko jiri ihe nke NATO mee ihe show na "Ntinye aka Libya bụ maka mgbanwe ọchịchị site na mmalite."
N'ime nyocha ya, kọmitii na-ahụ maka mba ofesi zoro aka na June 2011 Amnesty International akụkọ, bụ́ nke kwuru na “ọtụtụ mgbasa ozi ndị dị n’Ebe Ọdịda Anyanwụ Ụwa site ná mmalite gosipụtara echiche nke nanị otu akụkụ nke ezi uche dị na ya, na-akọwa ngagharị iwe ahụ dị ka udo kpam kpam ma na-atụkwa aro ugboro ugboro na ndị ọrụ nchekwa ọchịchị na-egbu ndị ngagharị iwe na-ejighị ngwa agha bụ́ ndị na-enyeghị nchebe ọ bụla. ịma aka."
Achọpụtara akụkọ mbụ na Salon: http://www.salon.com/2016/09/16/uk-parliament-report-details-how-natos-2011-war-in-libya-was-based-on-lies/ #
