Ihe mere anyị ji eche na usoro udo nwere ike

Na-eche na agha agaghị ekwe omume mee ya; ọ bụ amụma na-emezu onwe ya. Iche na ikpeacha agha nwere ike imepe ụzọ maka ịrụ ọrụ dị mma na usoro udo.

Enweela Udo na Ụwa karịa agha

Narị afọ nke iri abụọ bụ oge oké agha, ma ọtụtụ mba anaghị alụ mba ndị ọzọ ọtụtụ oge. Mba United States na-alụ ọgụ Germany ruo afọ isii, mana ya na mba ahụ nọ na-adị n'udo ruo afọ iri anọ na anọ. Agha na Japan nọrọ afọ anọ; mba abụọ ahụ nwere udo ruo iri itoolu na isii.1 Ndi United States adighi agha Canada kemgbe 1815 ma aghaghi agha Sweden ma obu India. Guatemala agatụbeghị France. Eziokwu bụ na ọtụtụ n'ime ụwa na-ebi n'enweghị agha ọtụtụ oge. N'eziokwu, ebe 1993 nọ, agha nke agha obodo ebelatala.2 N'otu oge ahụ, anyị na-ekwenye na ọdịdị agha dị iche iche dịka a tụlere na mbụ. Nke a bụ ihe a na-ahụkarị na ndị na-adịghị mfe. Nke bu eziokwu bu na ndi mmadu ndi ozo na-eme ka ndi mmadu na ndi mmadu na-eme ka ndi mmadu ghara ime ihe dika ndi agha. (Dika 2011 kwatuo ochichi nke Libya).

Anyị agbanweela ọtụtụ usoro n'oge gara aga

Nnukwu mgbanwe a na-atụghị anya ya emeela na akụkọ ntolite ụwa ọtụtụ oge gara aga. A kwụsịrị ụlọ ọrụ ịgba ohu n'oge ochie n'ime ihe na-erughị otu narị afọ. Agbanyeghị na enwere ike ịchọta ụdị ịgba ohu ọhụụ ọhụụ n'akụkụ ụwa dị iche iche, ọ bụ iwu na-akwadoghị ma bụrụ nke a na-ewere dị ka nkatọ. N'ebe ọdịda anyanwụ, ọnọdụ ụmụ nwanyị abawanyewanye nke ọma na narị afọ gara aga. N’afọ ndị 1950 na 1960, ihe karịrị otu narị mba wepụtara onwe ha pụọ ​​na ọchịchị colonial nke were ọtụtụ narị afọ. Na 1964 kewapụrụ nkewa iwu na US Na 1993, mba ndị Europe mebere European Union mgbe ha lụchara ọgụ maka ihe karịrị otu puku afọ. Ihe isi ike dị ka nsogbu ụgwọ ụgwọ nke Gris na-aga n'ihu ma ọ bụ ntuli aka Brexit 2016 - Britain na-ahapụ European Union - na-emeso ya site na mmekọrịta mmadụ na ibe ya, ọ bụghị site na agha. Mgbanwe ụfọdụ abụrụbeghị ihe a na-atụghị anya ha na-abịa na mberede ka ọ bụrụ ihe ijuanya nye ndị ọkachamara, gụnyere ọdịda nke 1989 nke ọchịchị aka ike nke Ọwụwa Anyanwụ Europe, na-esote na 1991 site na ọdịda Soviet Union. Na 1994 anyị hụrụ njedebe nke ịkpa oke agbụrụ na South Africa. Na 2011 ka ọgba aghara “Arab Spring” maka ọchịchị onye kwuo uche ya jidere ọtụtụ ndị ọkachamara na mberede.

Anyị na-ebi na World Changing World

Ogologo na ngbanwe nke mgbanwe na narị afọ gara aga na iri atọ siri ike nghọta. A mụrụ mmadụ na 1884, bụ nne ochie nke ndị mmadụ ugbu a, tupu ụgbọala, ọkụ eletrik, redio, ụgbọelu, telivishọn, ngwá agha nuklia, internet, ekwe ntị, na drones, wdg Nanị otu ijeri mmadụ bi na ụwa mgbe ahụ. A mụrụ ha tupu e mepụta agha zuru ezu. Anyị na-eche ọbụna mgbanwe ka ukwuu n'ọdịnihu dị nso. Anyị na-abịaru 2050 ka ijeri itoolu, mkpa ọ dị ịkwụsị ịkụ ọkụ ọkụ na ọkụ, na ọganihu na-agba ọsọ ọsọ ọsọ nke ga-eme ka oke mmiri na ebili mmiri dị n'ụsọ oké osimiri na ebe dị ala ebe ọtụtụ nde mmadụ na-adị, na-etinye aka na mpụga nke nha nke a na-ahụbeghị kemgbe ọdabere Alaeze Ukwu Rom. Usoro ihe ubi na-agbanwe, a ga-echegbu umu ihe, oke oku ga-adiwanye karia ebe nile, oke ikuku ga-esiwanye ike. Ụdị ọrịa ga-agbanwe. Mmiri mmiri ga-akpata esemokwu. Anyị enweghị ike ịnọgide na-agbakwụnye agha na ụdị nsogbu a. Ọzọkwa, iji mebie ma gbanwee maka mmetụta ndị na-adịghị mma nke mgbanwe ndị a, anyị ga-achọ ịchọta nnukwu akụ, ihe ndị a ga-esite na mmefu ego agha nke ụwa, nke taa ruru dollar abụọ dolla kwa afọ.

N'ihi ya, echiche ndị dị egwu maka ọdịnihu agakwaghị ejide. Nnukwu mgbanwe dị na nhazi mmekọrịta anyị na mmekọrịta akụ na ụba na-amalite ime, ma ọ bụ site na nhọrọ, site na ọnọdụ anyị kere, ma ọ bụ site na ndị agha ndị anyị na-achịkwa. Oge a nke oke ejighị n'aka nwere nnukwu ihe ọ pụtara maka ozi, usoro na ọrụ nke usoro agha. Otú ọ dị, ihe doro anya bụ na ngwọta ndị agha agaghị arụ ọrụ nke ọma n'ọdịnihu. Agha dị ka anyị si mara ya bụ ihe na-agabigaghị ókè.

A na-ama nsogbu nke ndị nna nna ukwu

Patriarchy, usoro nkwekorita nke na-enye ohere nke ụmụ nwoke na-eduzi azụmahịa, ịhazi iwu, na ịduzi ndụ anyị, na-egosi na ọ dị njọ. Ihe omuma nke mbụ nke nna ochie bụ ndị Neolithic Era, nke si n'ihe dị ka 10,200 TOA n'etiti 4,500 na 2,000 TOA, mgbe ndị ikwu anyị n'oge anyị dabere na usoro ọrụ nkewa ndị ikom na-achụso na ndị inyom gbakọtara iji hụ na mmepe nke anyị. Ndị mmadụ na-agbasi ike ma na-ekwu na ha ga-eji iwe na ikike ịchịkwa ọchịchọ ha, a na-akụziri anyị ihe, ebe ndị inyom na-enwe ike iji usoro "na-eme enyi ma bụrụ enyi" iji soro ndị mmadụ nwee mmekọrịta.

Njirimara nke nna ochie na-agụnye ịdabere na ndị isi (ike site na elu na otu, ma ọ bụ obere ihe onwunwe, na-achịkwa), mwepụ (ókèala dị n'etiti "ndị na-achọpụta" na "mpụga"), ịdabere na ikike ("ụzọ m ma ọ bụ okporo ụzọ" dị ka mantra zuru ezu), na mpi (na-agbalị inweta ma ọ bụ merie ihe site n'ịdị mma karịa ndị ọzọ chọrọ ya). Agha agha a na-akwado usoro ihe omume a, na-agba ume ka a na-ezukọta ngwá agha, na-emepụta ndị iro, ma na-eme njikọta iji chebe ọnọdụ ahụ.

A na-atụle ụmụ nwanyị na ụmụaka, mgbe mgbe, dịka ndị na-edo onwe ha n'okpuru na-agbaso ọchịchọ nke okenye, ndị bara ọgaranya, ndị nwoke. Patriarchy bụ ụzọ nke ịnọ n'ụwa na akwụkwọ ikike nwere ike ịdabere na ikike, na-ebute ịkwakọrọ ihe onwunwe na redistribution site na top bidders. A na-ejikarị ụdị ngwongwo, ihe onwunwe, na ndị na-arụ ọrụ na-atụle ya karịa àgwà nke njikọ mmadụ nke na-azụlite. Ụkpụrụ nna ochie na ikike nwoke na ịchịkwa ihe onwunwe anyị, usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị anyị, ụlọ ọrụ akụ na ụba anyị, ụlọ ọrụ okpukpe anyị, na njikọ ezinụlọ anyị bụ ụkpụrụ nkịtị ma dịrị na akụkọ ihe mere eme nile. A na-eduzi anyị ikwere na ọdịdị mmadụ na-asọ asọmpi, na asọmpi bụ ihe na-eme ka ndị mmadụ nwee ike ime ihe ike, n'ihi ya, ịgba ọchịchịrị aghaghị ịbụ usoro akụ na ụba kasị mma. N'oge nile edere n'akụkọ ihe mere eme, enweghi ndi isi n'oru ndi ozo, n'agbanyeghi na ha na-emebi onu ogugu ndi mmadu aghaghi irube isi n'iwu ndi ndu nyere.

Mgbe ọtụtụ narị afọ nke nkwenkwe ụka na-adịghị adịkebe na ụdị nwoke na-eche echiche, ahụ na mmekọrịta mmadụ na ibe ya dị elu karịa ụmụ nwanyị, ọgbọ ọhụrụ dị na nkwụsị. Ọ bụ ọrụ anyị na-arụ iji mee ka mgbanwe dị mkpa dị ngwa iji zọpụta ụdị anyị na iji nye usoro ọhụụ maka ọgbọ n'ọdịnihu.

Ebe dị mma ịmalite ịhapụ onye nna ochie bụ site na ịkụziri ụmụ akwụkwọ na ịmalite ịmalite ịzụ ụmụaka, na-arụ ọrụ ochichi onye kwuo uche kama ịdabere na ntụziaka nke ikike na-eto eto nke ezinụlọ anyị. Ịmalite ịmalite ịmalite nkwurịta okwu na nzuzo na mkpebi mkpebi ọnụ ga-enyere aka ịkwadebe ndị ntorobịa anyị maka ọrụ ha dịka ndị na-eme iwu n'ọdịnihu. Ịme ihe ịga nke ọma na mpaghara ndị a egosilarịrị n'ọtụtụ mba ndị gbasoro ụkpụrụ ọmịiko nke onye ọkà n'akparamàgwà mmadụ a ma ama, bụ Marshall Rosenberg, na-eduzi mba ha nakwa nke iwu obodo.

Mmụta na ọkwa niile kwesịrị ịgba ume iche echiche na imeghe uche kama ịkụzi ụmụ akwụkwọ ka ha nakwere ọnọdụ nke na-adịghị eme ka ọdịmma onwe ha baa ọgaranya na ime ka ahụike zuru ụwa ọnụ sikwuo ike. Ọtụtụ mba na-enye n'efu n'efu n'ihi na a na-ele ụmụ amaala ha anya dị ka ihe onwunwe ụmụ mmadụ kama dị ka ndị na-arụ ọrụ ụlọ ọrụ. Inye ego n'ime ihe omumu ihe omumu nile ga ebuli ugbua nile.

Ọ dị anyị mkpa iji nlezianya nyochaa usoro ihe atụ nke anyị mụtara na iji dochie anya ihe ndị na-eme n'oge gara aga na echiche ndị ọzọ. Ụdị ejiji eji eme ka nwoke na nwanyị na-emegharị na-eme ka ọnụọgụ abụọ nke okike anyị oge gara aga. Ọ bụrụ na ọhụụ dị nso, anyị aghaghị ịdị njikere ịgbanwe àgwà anyị. Enweghi ike ịmata umu mmadu di iche iche, nke a bu ihe di mma.

Anyị aghaghị ịhapụ echiche nke ochie na genitalia nwere mmetụta ọ bụla na mmadụ bara uru maka ọha mmadụ. E meela nnukwu ihe ọ bụla iji mebie njedebe ụmụ nwanyị na-arụ ọrụ, inweta ihe ndị nwere ike ịnweta, nhọrọ ntụrụndụ, na ohere ịkụziri akwụkwọ, ma a ghaghị ime ihe ọzọ tupu anyị ekwupụta na ndị ikom na ndị inyom na-agbaso ụkwụ.

Anyị ahụworịrịrị na-agbanwe agbanwe ọnọdụ na ndụ anụ ụlọ: enwere ugbu a karịa ndị di na nwunye na USA, na, ná nkezi, ndị inyom na-alụ di ma ọ bụ nwunye n'ọdịnihu. Ụmụ nwanyị anaghị adị njikere ịkọwa dịka onye na-ejide onwe ya na ndụ ha, na-azọrọ onwe ha aha kama.

Ndị Microloans na-enye ụmụ nwanyị ike na mba ndị nwere akụkọ misogyny. Ịkụzi ụmụ agbọghọ na - eme ka mmekọrịta ụmụ nwoke na ụmụ nwanyị dị ala. A na - atụle ma na - agbagha ụmụ nwanyị na - agbaji ụmụ nwanyị na mpaghara ụwa ebe ebe nwoke na - achịkwa na - abụkarị usoro iwu arụ ọrụ. A kwadoro ya, na-agbaso ihe nlereanya nke ọhụrụ Minista ọhụrụ Canada, bụ Justin Trudeau, na-ahọpụta n'oge na-adịghị anya na ọ na-ahọrọ na-achịkwa na ụlọ ọrụ ndị nwoke na nwanyị, nke anyị kwesịrị ịtụle na-atụ aro ịkwado ọchịchị, na mba nile, na ọchịchị niile, otu otu ọ bụghị naanị maka ụlọ ọrụ niile a họpụtara ahọpụta ma ọ bụ ndị ọrụ obodo niile.

Ọganihu nke ụmụ nwanyị nwere ikike dị ukwuu; imezu oke zuru oke na ụmụ nwoke ga-eme ka ahụ nwekwuo ike, obi ụtọ, na obodo ndị siri ike karị.

Obi ọmịiko na imekọ ihe ọnụ bụ akụkụ nke ọnọdụ mmadụ

Agha Agha dabeere na nkwenkwe ụgha na asọmpi na ime ihe ike bụ nmalite mgbanwe nke evolushọn, nghọtahie nke nkwalitepụta nke Darwin na narị afọ nke iri na itoolu bụ nke na-ese onyinyo dịka "acha uhie uhie na ezé" na ọha mmadụ dịka asọmpi, efu -num egwuregwu ebe "ihe ịga nke ọma" gakwuuru ndị kasị eme ihe ike na ime ihe ike. Ma ọganihu na nchọpụta omume na nke sayensị evolushọn na-egosi na anyị adịghị etinye aka na ime ihe ike site na mkpụrụ ndụ ihe nketa anyị, na òkè na ọmịiko nwekwara nkwenkwe siri ike nke evolushọn. Na 1986 okwu State Seville banyere Ime Ihe Ike (nke gosipụtara echiche nke mbido na-enweghị mmeri na isi nke ọdịdị mmadụ) tọhapụrụ. Kemgbe ahụ, e nwewo mgbanwe na nchọpụta sayensị nke omume nke gosipụtara Nkwupụta Seville.3 Ụmụ mmadụ nwere ikike dị ike maka mmetụta ọmịiko na nkwado nke nkwenkwe agha ndị agha na-anwa iji nwayọọ nwayọọ nweta ihe ịga nke ọma, dịka ọtụtụ ọrịa na-akpata nrụgide na igbu onwe ha n'etiti ndị agha na-alọghachite agbagha.

Ọ bụ ezie na ụmụ mmadụ nwere ike ịlụso ọgụ na nkwado, agha nke oge a apụtaghị site na mbuso agha nke onye ọ bụla. Ọ bụ ụdị nke mmụta nke a haziri nke ọma ma hazie nke chọrọ gọọmentị ime atụmatụ maka ya tupu oge eruo na iji zukọta ọha mmadụ dum iji mezuo ya. Ihe bụ isi bụ na mmekọrịta na ọmịiko bụ akụkụ dị ukwuu nke ọnọdụ mmadụ dị ka ime ihe ike. Anyị nwere ike maka ma ma ikike ịhọrọ ma, ma mgbe ị na-eme nhọrọ a na onye ọ bụla, ndabere uche bụ ihe dị mkpa, ọ ghaghị iduga ná mgbanwe n'usoro mmekọrịta mmadụ.

Agha anaghị aga n'ihu mgbe niile. Ọ nwere mmalite. A dịghị enye anyị aka maka agha. Anyị na-amụta ya.
Brian Ferguson (Prọfesọ nke Anthropology)

Ihe Dị Mkpa nke Ngwá Agha Agha na Udo

O zughi ndi mmadu choro udo. Ọtụtụ ndị mmadụ na-eme ya, ma ha na-akwado agha mgbe obodo ma ọ bụ agbụrụ nke mba ha chọrọ maka ya. Ọbụna na-agafe iwu megide agha, dịka okike nke Njikọ Mba na 1920 ma ọ bụ Kellogg-Briand Pact nke 1928 nke na-agha agha ma mba ndị isi nke ụwa bịanyere aka na ya, ọ dịghịkwa mgbe a na-asọpụrụ ya, ọ bụghị ọrụ ahụ.4 E kere ihe abụọ ndị a na-eme ka ha nwee ike ime ka agha kwụsị. Ịmepụta Njikọ na agha na-aga agha dị mkpa ma ha ezughị. Ihe zuru ezu bụ ịmepụta usoro siri ike nke usoro mmekọrịta mmadụ na ibe, usoro iwu na ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ga-eme ma mechie agha. Usoro Agha bụ nke mejupụtara ụlọ ndị dị otú ahụ nke na-eme agha normative. N'ihi ya, a ghaghị ịmepụta Ngwá Ọrụ Nchebe Ụwa Nhọrọ ọzọ iji dochie ya ga-adị n'otu ụzọ ahụ. N'ụzọ dị mma, usoro dị otú ahụ amalitela maka ihe karịrị otu narị afọ.

Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ na ọ dịghị onye chọrọ agha. Ọ bụ onye ọ bụla na-akwado ya. Ntak-a?
Kent Shifferd (Onye edemede, akụkọ ihe mere eme)

Ụzọ E Si arụ ọrụ

Usoro bụ ebe anyị na-enwe mmekọrịta nke akụkụ nke ọ bụla na-emetụta akụkụ ndị ọzọ site nzaghachi. Point A bụghị naanị mmetụta B, ma B na-azụ azụ A, na ya ruo mgbe ihe dị na weebụ na-adabere kpamkpam. Dịka ọmụmaatụ, na Usoro Agha, ụlọ ọrụ ndị agha ga-emetụta agụmakwụkwọ iji guzobe ihe omume mmemme nke ụlọ akwụkwọ (ROTC) na ụlọ akwụkwọ dị elu, ụlọ akwụkwọ ụlọ akwụkwọ sekọndrị ga-ebuso agha dị ka ndị mba ọzọ, ndị a na-apụghị ịgbanahụ ma na-edozi, ebe chọọchị na-ekpe ekpere n'ihi na ndị agha na ndị ụka na-arụ ọrụ na ogwe aka ụlọ ọrụ nke Congress kwadoro ka ha wee nwee ike ịmepụta ọrụ nke ga-eme ka ndị mmadụ nwee nnọchiteanya.5 Ndị isi agha a na-ahapụ azụ ga-ebute ụlọ ọrụ na-arụpụta ngwá ọrụ ma nweta nkwekọrịta site na ụlọ ọrụ mbụ ha, Pentagon. Ihe omuma nke a bu ihe eji eme ihe n'amaghi ihe a na-akpọ "oghere agha nke agha".6 Otu usoro nwere nkwenkwe, ụkpụrụ, teknụzụ, na nke kachasị elu, njikọ ndị na-ewusi ibe ha ike. Ọ bụ ezie na usoro dị iche iche na-anọgide na-adịgide adịgide ruo ogologo oge, ọ bụrụ na nrụgide na-amalite zuru oke, usoro ahụ nwere ike iru ebe dị elu ma nwee ike ịgbanwe ngwa ngwa.

Anyị na-ebi na udo-udo na-aga n'ihu, na-agagharị ma na-aga n'ihu n'etiti Stable War, Stable War, Peace Unstable, na Stable Peace. Agha a na-akwụghị ọtọ bụ ihe anyị hụrụ na Europe ruo ọtụtụ narị afọ ma ugbu a anyị ahụwo na Middle East kemgbe 1947. Udo udo bụ ihe anyị hụrụ na Scandinavia ruo ọtụtụ narị afọ (ma e wezụga itinye Scandinavia na agha US / NATO). Mbuso agha US na Canada nke hụrụ agha ise na narị afọ nke 17 na nke 18 kwụsịrị na mberede na 1815. Agha a gbanwere gbanwere ngwa ngwa gaa Stable Peace. Mgbanwe mgbanwe ndị a bụ mgbanwe ụwa n'ezie mana ejedebere na mpaghara ụfọdụ. Kedu World Beyond War achọ bụ itinye mgbanwe nke oge na ụwa niile, iji mee ka ọ si na Stable War gaa Stable Peace, n'ime na n'etiti mba.

Usoro udo zuru ụwa ọnụ bụ ọnọdụ nke mmekọrịta mmadụ na ibe ya nke na-ejigide udo. Nchikota di iche-iche nke ulo oru, atumatu, omume, ụkpụrụ, ikike, na onodu puru ime ihe a. … Usoro dị otú ahụ ga-esi na ọnọdụ ndị dị ugbu a pụta.
Robert A. Irwin (Prọfesọ nke Sociology)

Usoro Ozo Ozo Na-etolite

Ihe akaebe sitere na nkà ihe omumu na akwukwo ihe omumu ugbua negosi na agha bu ihe omuma banyere 10,000 afo gara aga na nmalite nke onodu azu, ohu na nna ochie. Anyị mụtara ime agha. Ma kemgbe ihe kariri otu puku afọ gara aga, ụmụ mmadụ na-ebi n'enweghị oké ike. Usoro Agha na-achịkwa ụfọdụ ndị mmadụ ebe ọ bụ banyere 4,000 BC Ma na-amalite na 1816 na ihe okike nke òtù ndị mbụ nke ụmụ amaala na-arụ ọrụ iji kwụsị agha, enwere mgbanwe nke mgbanwe. Anyị anaghị amalite ịcha. Ọ bụ ezie na narị afọ nke iri abụọ bụ ọbara kachasị njọ, ọ ga-eju ọtụtụ ndị anya na ọ bụ oge ọganihu dị ukwuu na mmepe nke ụlọ, ụkpụrụ, na usoro ndị ga-eme, na mmepe mmepe nke ndị na-abụghị ndị nwere ike, ghọọ Nhọrọ Usoro Nchebe zuru ụwa ọnụ. Ndị a bụ mmemme ndị na-eme mgbanwe na-emetụbeghị ụdị ya n'ime ọtụtụ puku afọ nke Agha System bụ nanị usoro nchịkwa ọgụ. Taa, usoro egwuregwu na-adị-embrayo, ma eleghị anya, ma na-emepe emepe. Udo dị adị.

Ihe ọ bụla dịnụ ga-ekwe omume.
Kenneth Boulding (Peace Educator)

N'ihe dị ka narị afọ nke iri na itoolu, ọchịchọ maka udo zuru ụwa ọnụ na-arị elu ngwa ngwa. N'ihi ya, na 1899, maka oge mbụ n'akụkọ ihe mere eme, e kere otu ụlọ ọrụ iji dozie esemokwu ụwa. A maara nke ọma dị ka Ụlọikpe Ụwa, Ụlọikpe Na-ahụ Maka Ikpe Zuru Ụwa Ọnụ dị adị iji kpebie ọgba aghara obodo. Ndị ọzọ na-esochi ngwa ngwa tinyere mgbalị mbụ na otu nzuko omeiwu ụwa iji dozie esemokwu obodo, Njikọ Mba. Na 1945, e hiwere UN, na 1948 Nkwupụta Ụwa Nile Maka Ihe Ndị Ruuru Mmadụ bịanyere aka na ya. Na 1960, a bịanyerela nkwekọrịta ngwá agha nuklia nuklia abụọ - nkwekọrịta Nkwekọrịta Ule Nleba na 1963 na Nkwekọrịta Nuklia nke Na-enweghị Nkwekọrịta nke e meghere maka mbinye aka na 1968 wee banye n'ike na 1970. N'oge na-adịbeghị anya, Comprehensive Test Ban Treaty na 1996, Treaty Treaty (Antipersonnel Landmines Convention) na 1997, na 2014 na Arms Trade Treaty kwadoro. A kwadoro nkwekorita ala ahụ site na ụmụ amaala na-enweghi ọganihu na-aga n'ihu na nke a na-akpọ "Ottawa Process" ebe NGO na gọọmentị kwurịtara ma debe nkwekọrịta ahụ maka ndị ọzọ ịbanye ma kwado. Kọmitii nobel ghọtara mgbalị ndị Mgbasa Ozi Mba Nile na-emechibido iwu (ICBL) mere ka ọ bụrụ "ihe atụ doro anya nke iwu dị irè maka udo" ma nweta onyinye Nobel Peace Prize na ICBL na onye nhazi ya bụ Jody Williams.7

E hiwere Ụlọikpe Criminal International na 1998. A kwadoro iwu gbasara iji ụmụaka eme ihe na iri afọ ole na ole gara aga.

Na-emeghị ihe n'eziokwu: Ntọala nke Udo

Ka ndị a na-etolite, Mahatma Gandhi na Dr. Martin Luther King Jr. na ndị ọzọ mepụtara ụzọ dị ike iji guzogide ime ihe ike, usoro nke enweghị ike, nke a nwalere ugbu a wee hụ na ọ nwere ihe ịga nke ọma n'ọtụtụ esemokwu na ọdịbendị dị iche iche gburugburu ụwa. Esemokwu na-enweghị isi na-agbanwe mmekọrịta ike n'etiti ndị na-emegbu emegbu na ndị mmegbu. Ọ na-agbanwe mmekọrịta dị ka enweghị mmekọrịta, dịka ọmụmaatụ n'ihe banyere ndị ọrụ ụgbọ mmiri "nkịtị" na Red Army na Poland na 1980s (Solidarity Movement nke Lech Walesa duziri mechie ọchịchị mmekpa ahụ; Walesa mechara bụrụ onye isi nke nnwere onwe na ochichi onye kwuo uche ya Poland), na n'ọtụtụ ikpe ndị ọzọ. Ọbụna na ihu nke ihe a na-ahụta ka otu n'ime ọchịchị aka ike na ọchịchị ọjọọ kachasịla n'akụkọ ihe mere eme - ọchịchị ndị Nazi nke German gosipụtara enweghị mmeri na ọkwa dị iche iche. Iji maa atụ, na 1943 ndị nwunye Christian German bidoro ngagharị iwe na-enweghị isi ruo mgbe a hapụrụ ndị di bụ ndị Juu a tụrụ mkpọrọ 1,800 A maara mkpọsa a ugbu a dị ka Mgbasa Rossenstrasse. N'elu ọnụ ọgụgụ buru ibu, ndị Denmark malitere mkpọsa afọ ise nke nguzogide na-enweghị isi iji jụ inyere igwe agha Nazi aka site na iji ụzọ na-enweghị isi ma mezie ịzọpụta ndị Juu Danish si n'ogige ịta ahụhụ.8

Udo na-egosiputa ezigbo ike, nke bu na ochichi nile no na nkwenye nke ndi ana achota na enwere ike wepu ya. Dịka anyị ga-ahụ, ikpe na-ezighị ezi na nbibi na-eme n'ihu gbanwere mmekọrịta mmadụ na ibe ya na ọnọdụ ọgba aghara ma si otú ahụ mebie ọchịchọ nke onye mmegbu. Ọ na-eme ka ọchịchị ndị na-emegbu onwe ha ghara inye aka ma na-eme ka ndị mmadụ ghara inwe ike ịkwụsị ya. E nwere ọtụtụ oge a nke iji ọganihu na-eme ihe na-aga nke ọma. Gene Sharp dere, sị:

E nwere ọtụtụ akụkọ banyere ndị mmadụ, na-ajụ ikwenye na 'ikike ndị ahụ' dị ike, na-asọpụrụ ma na-eguzogide ndị ọchịchị dị ike, ndị mmeri ndị si mba ọzọ, ndị ọchịchị aka ike n'ụlọ, usoro mmegbu, ndị na-arụ ọrụ n'ime ụlọ na ndị nwe akụ na ụba. N'adịghị ka echiche ndị a na-emebu, ụzọ ndị a na-alụ site na mkpesa, nkwonkwo na ọgba aghara na-arụ ọrụ dị mkpa n'akụkọ ihe mere eme n'akụkụ nile nke ụwa. . . .9

Erica Chenoweth na Maria Stephan egosipụtara na site na 1900 ruo 2006, nkwụsị nke na-enweghị isi dị okpukpu abụọ ka ọ na - enwe ọganihu dịka nbuso agha na - eme ka ndị nwe obodo nwekwuo ike na - enweghi ohere ịmalite ime ihe ike obodo na nke mba. N'igbu ya nkenke, arụ ọrụ na-adịghị mma karịa agha.10 A kpọrọ Chenoweth otu n'ime 100 Top Global Thinkers by Foreign Policy in 2013 "iji gosi Gandhi ziri ezi." Mark Engler na Paul Engler's 2016 akwụkwọ Nke a bụ Mgbagwoju anya: Otu nnupụisi na-enweghị isi bụ Shaping iri abụọ na abụọ na narị afọ mbụ nyocha nyocha usoro nduzi, imeputa ọtụtụ ike na adịghị ike nke ndị na-eme mgbalị iji mepụta mgbanwe dị ukwuu na United States na gburugburu ụwa kemgbe ọ dị tupu narị afọ nke iri abụọ na otu. Akwụkwọ a na-eme ka okwu ahụ dị na mmeghasị ihe ndị na-akpata ọgba aghara na-arụ ọrụ maka mgbanwe mmekọrịta dị mma karịa nke iwu "endgame" nke na-esote.

Imeghi ihe ike bụ ihe ọzọ bara uru. Nguzogide na-enweghị isi, tinyere ụlọ ọrụ udo siri ike, ugbu a na-enye anyị ohere ịgbanahụ oghere ígwè nke agha nke anyị jidere onwe anyị puku afọ isii gara aga.

Ihe omume ọdịbendị ndị ọzọ nyekwara aka na-eto eto na-aga n'usoro udo gụnyere ike dị mkpa maka ikike ụmụ nwanyị (gụnyere ịkụziri ụmụ nwanyị ihe), na mpụta nke iri puku kwuru iri puku ụmụ amaala raara onwe ha nye ịrụ ọrụ maka udo mba ụwa, nkwarụ, iwusi udo udo na udo na mba ike. ụlọ ọrụ. Ndi otu ndi otu a na emeghari udo a. N'ebe a, anyị nwere ike ịkọwa naanị ole na ole dịka Mmekọrịta nke Ndozi, Women'smụ nwanyị International League maka Udo na Nnwere Onwe, Kọmitii Ọrụ Ndị Enyi America, United Nations Association, Veterans for Peace, Mgbasa Ozi Mba Nile Iji Kpochapụ Ngwá Agha Nuclear, Mkpesa nke Hague maka Udo , Association nke Mmụta Udo na Ikpe Ziri Ezi na ọtụtụ, ọtụtụ ndị ọzọ na-adị mfe ịchọta site na ịntanetị. World Beyond War edepụtara na weebụsaịtị ya ọtụtụ narị otu nzukọ na ọtụtụ puku mmadụ sitere n'akụkụ ụwa niile ndị bịanyere aka na nkwa anyị iji rụọ ọrụ iji kwụsị agha niile.

Ndi oru gọọmentị na ndị na-abụghị ndị gọọmentị malitere ịmalite ime udo, gụnyere UN's Blue Helmets na ọtụtụ ụmụ amaala, ndị nsụgharị na-enweghị atụ dị ka Ndị Na-ahụ Maka Udo Na-ahụ Maka Udo na Peace Brigades International. Ụka malitere ịzụlite ọrụ udo na ikpe ziri ezi. N'otu oge ahụ, a gbasaa nyocha ngwa ngwa n'ime ihe na-eme udo na mgbasa ngwa ngwa nke mmụta udo na ọkwa ọ bụla. Ihe ndị ọzọ na-agụnye mgbasa nke okpukpe udo, mmepe nke World Wide Web, enweghị ike ọchịchị ụwa dum (ọnụ ahịa dị oke ọnụ), njedebe nke ọbụbụeze nke eziokwu, nkwenye na-arịwanye elu nke ịjụ agha agha, usoro ọhụrụ nke esemokwu esemokwu. , akụkọ udo, mmepe nke ogbako ụwa dum (mgbakọ na-elekwasị anya n'udo, ikpe ziri ezi, gburugburu ebe obibi, na mmepe)11, mmeghari gburugburu ebe obibi (tinyere mgbalị iji kwụsị ịdabere na agha mmanụ na mmanụ), na ịmepụta echiche nke iguzosi ike n'ihe n'ụwa.1213 Ndị a bụ nanị ole na ole n'ime ihe ndị dị ịrịba ama na-egosi nhazi onwe onye, ​​Alternative Global Security System dị mma na ụzọ mmepe.

Gaa na Ndepụta nke 2016 A Global System Security: Alternative to War.