Mgbagha ahụ: 1953, CIA, na mgbọrọgwụ nke mmekọrịta US-Iran nke oge a. emeso ndị dị otú ahụ na-ekere òkè isiokwu na ọbụna akwụkwọ ọhụrụ a apụghị n'ezie ime ka ọ na-agwụ ike, ike dị ka o yiri ka ọ na-agbalị. Mgbe a jụrụ m onye akụkọ ihe mere eme m ga-achọ ka m dịghachi ndụ ma soro m kparịta ụka, m na-eche banyere Mossadeq, mgbagwoju anya, Gandhian, onye ndu a họpụtara ahọpụta, katọrọ dị ka Hitler na onye Kọmunist (dị ka ọ ga-abụ akụkụ nke usoro ọkọlọtọ). ) ma kwatuo ya na mbuso agha CIA (1953) - agha nke gbara ọtụtụ ndị ọzọ ume gburugburu ụwa wee duga ozugbo na mgbanwe mgbanwe Iran na enweghị ntụkwasị obi Iran taa na United States. Enwere m mmasị karị ikwere na enweghị ntụkwasị obi Iran ugbu a na gọọmentị US bụ nke dabara nke ọma karịa ịta ya ụta maka ọchịchị mgbagha ogologo oge gara aga pụtara, mana mgbagha ahụ sitere na mgbọrọgwụ nke Iranian na obi abụọ zuru ụwa ọnụ banyere ebumnuche US na-emesapụ aka.
Ọ bụkwa eziokwu na-atọ ụtọ, nke ikpe a kwadoro, na ụfọdụ omume gọọmentị kacha mma, nke gọọmentị ọ bụla na-eme gburugburu ụwa, emeela tupu ndọrọ ndọrọ ọchịchị dị iche iche nke US na-akwado - na m gụnyere na ụdị US New Deal. sochiri mbọ mgbagha ọchịchị nke Wall Street na Smedley Butler jụrụ. Mossadegh ka emechara, gụnyere ihe ndị ọzọ, ndị a: Wepụrụ mmefu ego ndị agha 15%, bido nyocha banyere azụmaahịa ngwa ọgụ, ndị isi ọrụ 135 lara ezumike nka, mere ka ndị agha na ndị uwe ojii gaa na gọọmentị kama ịgakwuru eze, belata ụgwọ ọrụ maka ndị isi. Ezinụlọ eze, machibidoro ohere nke Shah na ndị nnọchi anya mba ofesi, nyefee ala eze na steeti, wee depụta ụgwọ iji nye ụmụ nwanyị votu ma chebe ndị nta akụkọ na nnwere onwe nke Courtlọikpe Kasị Elu na ịtụ ụtụ nnukwu akụ site na 2% na inye ndị ọrụ ahụike na ahụike. na-ebuli òkè nke ndị ọrụ ugbo na-ewe ihe ubi site na 15%. N'ịbụ onye chere mmachi mmachi mmanụ ihu, ọ belatara ụgwọ ọnwa steeti, kpochapụ ụgbọ ala ndị isi ụgbọ ala, ma gbochie ibubata ndị okomoko. Ihe ndị ahụ niile na-agbakwụnye, n'ezie, n'ihe kpatara mgbagha ahụ: nkwụsi ike ya n'iwepụta mmanụ ala nke otu ụlọ ọrụ Britain, na Britain, na-erite uru dị ukwuu.
Ihe ka ukwuu n'akwụkwọ a bụ n'ezie ihe butere ọchịchị mgbagha ahụ, ọtụtụ ihe a na-emesikwa ike bụ igosi na ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme ndị ọzọ ezighị ezi na nkọwa ha. A na-eche na ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme na-ata Mossadeq ụta maka enweghị mgbagha, yana ịta ụta maka omume US na echiche agha Nzuzo ya. Onye edemede ahụ, Ervand Abrahamian, n'ụzọ megidere nke ahụ, na-ata ndị Britain na ndị America ụta, ma kọwaa ihe kpatara nke a ji bụrụ ajụjụ bụ isi nke onye ga-achịkwa mmanụ dị n'okpuru Iran. Mmeghachi omume m na nke ahụ bụ otu ihe ahụ dị ka nke gị nwere ike ịbụ: Ọ dịghị egwuregwu!
Yabụ, ịgụ akwụkwọ a dị ka ịgụ nkatọ nke akụkọ ụlọ ọrụ mgbe ị kwụsịrị ozi ụlọ ọrụ. Ọ dị mma ịhụ ka a gọpụrụ ụdị ara ahụ jọgburu onwe ya, mana n'aka nke ọzọ ị na-emekọrịta ihe nke ọma n'amaghị na ọ dị. Ịgụ Richard Rorty, onye na-enweta aha ọjọọ na ibe ikpeazụ nke akwụkwọ ahụ, yiri nke ahụ - ọ dị mma ịhụ nkọwa dị mma nke ihe nzuzu ihe ndị ọkà ihe ọmụma na-eche, ma n'amaghị na ha chere na ha adịghịkwa mma n'ezie. N'agbanyeghị nke ahụ, n'ọnọdụ ndị a niile, ihe ị na-amaghị nwere ike imerụ gị ahụ. Kedu otu ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme ọjọọ na-eche banyere akụkọ ihe mere eme nke mmekọrịta US-Iran nwere ike ime ka diplomacy ugbu a (ma ọ bụ enweghị ya) n'ụzọ dị mfe ịhụ ma ọ bụrụ na ị maara kpọmkwem ihe ndị a ghọgburu onwe ha.
Abrahamian na-edepụta ọtụtụ ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme bụ ndị kwenyere na ndị Britain nwere ezi uche ma dị njikere imebi, ebe - dịka onye edemede na-egosi - nke na-akọwa Mossadeq n'ezie, ebe ndị Britain achọghị ime ihe ọ bụla. Ntinye ya nke Stephen Kinzer na ndepụta ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme na-ezighị ezi bụ eleghị anya nke kachasị agbatị, Otú ọ dị. Echeghị m na Kinzer kwenyere n'ezie na ọ bụ Mossadeq kpatara ya. N'ezie, echere m na Kinzer ọ bụghị nanị na-ata United States na Britain ụta, ma ọ na-ekwetakwa n'ihu ọha na ihe ha mere bụ ihe ọjọọ n'ezie (n'ụzọ dị iche na Abrahamian na-enweghị mmetụta na-akọ akụkọ).
Abrahamian na-enye mkpali akụ na ụba dị oke mkpa, na-emegide ịkpa ókè agbụrụ dịka ọmụmaatụ. Mana n'ezie ha abụọ na-arụkọ ọrụ ọnụ, na Abraham na-ede akwụkwọ ha abụọ. Ọ bụrụ na ndị Iran dị ka ndị ọcha America, nnabata nke izu ohi mmanụ ha agaghị adịcha nke ọma n'uche niile, mgbe ahụ na ugbu a.
Ọchịchị 1953 ghọrọ ihe nlereanya. Ịchịkọta na ọzụzụ nke ndị agha obodo, inye ndị isi obodo ihe iri ngo, iji na mmegbu nke United Nations, mgbasa ozi megide ebumnuche, ịkpali ọgba aghara na ọgba aghara, ịtọrọ na mbupụ, mkpọsa ozi na-ezighi ezi. Abrahamian rụtụrụ aka na ọbụna ndị nnọchi anya mba Amerịka nọ na Iran n'oge ahụ amaghị ọrụ US na mpụ. Otú ahụ ka ọ dịkwa taa gbasara Honduras ma ọ bụ Ukraine. Ọtụtụ ndị America amaghị ihe kpatara Cuba ji atụ egwu ịntanetị mepere emepe. Naanị azụ azụ na nzuzu nke mba ọzọ, anyị kwesịrị iche echiche. Mba enwere echiche nke ha abụọ kpalitere afọ CIA / USAID / NED na-aga n'ihu ma bụrụkwa nke mpụ na-eme ka ọ dị ike.
