Site na David Swanson, July 23, 2019
N'obodo m dị na United States - dịka ọ na-adịghị ahụkebe ọhụụ - anyị nwere nnukwu ncheta n'ọwa ndị ama ama na-egosi akara ụfọdụ nke omume rụrụ arụ kachasị njọ n'oge gara aga. Ọ bụ ihe nwute, ụlọ nche anwụ niile ise a na-eme ma na-eto ihe egwu ndị a n'oge gara aga, karịa ichetara anyị ka anyị ghara ịmeghachi ha ọzọ. Mahadum nke Virginia na-ewuli ihe ncheta nye ndi ohu nke wuru Mahadum nke Virginia. Yabụ, anyị ga-enwe mmemme ise maka ihe ọjọọ, na ncheta ya nke ọma.
Abụọ n’ime ihe ncheta ise ahụ na-eme ememme agbụrụ maka mmụba nke ọdịda anyanwụ gafee kọntinenti ahụ. Abụọ na-eme ememe nchefu furu efu na nke ịgba ohu nke US Civil War. Otu na-asọpụrụ ndị agha sonyere na otu n'ime mwakpo jọgburu onwe ya, nke na-emebi ma na-egbukwa mmadụ na akụkụ dị nta nke ụwa nke mmadụ mepụtara. Na United States, ndị mmadụ na-akpọ ya “agha Vietnam.”
Na Vietnam, a na-akpọ ya agha America. Mana obughi na Vietnam. Nke a bụ agha siri ike na Laos na Cambodia na Indonesia. Maka nyocha dị mma ma gosipụta nke ọma, lelee akwụkwọ ọhụrụ ahụ, United States, Ndịda Ebe Ọwụwa Anyanwụ Eshia, na ebe nchekwa Mere Eme, Mark Pavlick na Caroline Luft depụtara, ya na onyinye sitere na Richard Falk, Fred Branfman, Channapha Khamvongsa, Elaine Russell, Tuan Nguyen, Ben Kiernan, Taylor Owen, Gareth Porter, Clinton Fernandes, Nick Turse, Noam Chomsky, Ed Herman, na Ngo Vinh Long.
United States tụbara bọmbụ atụm 6,727,084 na 60 na nde mmadụ 70 na ndịda ọwụwa anyanwụ Eshia, ihe karịrị okpukpu atọ ihe ọ dapụrụ na Asia na Europe jikọtara na Agha IIwa nke Abụọ. N'otu oge, ọ malitere mwakpo kpụ ọkụ n'ọnụ na ogbunigwe ala. O fesakwara site na ikuku ikuku ruru nde nde nke Agent Orange, ịghara ịkọ maka akwa ụra, na-arụpụta ihe dị egwu. Mmetụta ahụ ka dị taa. Ọtụtụ iri nde bọmbụ a na-akụbeghị, na-adịwanye ize ndụ, taa. Nnyocha 2008 nke Harvard Medical School na Institute for Health Metrics na Nnwale na Mahadum nke Washington kwuru na ọnwụ gburu ọgụ 3.8 nde, ọgụ na ndị nkịtị, na ndịda, na ndịda, n'ime afọ ndị US na Vietnam, na-agụtaghị ọtụtụ narị puku mmadụ gburu na nke ọ bụla n'ime ebe ndị a: Laos, Cambodia, Indonesia. Woundedfọdụ nde 19 merụrụ ahụ ma ọ bụ mee enweghị ebe obibi na Vietnam, Laos, na Cambodia. A manyere ọtụtụ nde ndị ọzọ ka ha bie ndụ dị ize ndụ na ịda ogbenye, na-enwe mmetụta ruo taa.
Ndị agha US ndị mere 1.6% nke ịnwụ, mana nke nhụjuanya ha na-achịkwa ihe nkiri US banyere agha ahụ, tara ahụhụ dị ukwuu ma dị oke egwu dịka egosipụtara. Ọtụtụ puku ndị agha lanarịrị egbuola onwe ha. Mana cheedị ihe nke ahụ pụtara maka ụdị nhụjuanya ahụ e kere dị, ọbụna maka ụmụ mmadụ, na-eleghara ụdị ụdị ahụhụ ndị ọzọ niile metụtara. Ememe Vietnam na Washington DC depụtara aha 58,000 na mita 150 nke mgbidi. Nke ahụ bụ aha 387 n'otu mita. Imepụta aha nde 4 yiri nke ahụ ga-achọ mita 10,336, ma ọ bụ ihe dị anya site na Lincoln Ncheta na nzọụkwụ nke US Capitol, na azụghachi, wee laghachi na Capitol otu ugboro ọzọ, wee laghachi azụ dị ka ebe ngosi ihe mgbe ochie niile ma kwụsịtụ mkpụmkpụ. nke Ncheta Washington. Na ihu ọma, ọ bụ naanị ụfọdụ ndụ dị mkpa.
Na Laos, ihe dị ka otu ụzọ n'ụzọ atọ nke ala a ka na-emebi n'ihi ọnụnọ bọmbụ na-enweghị atụ, nke nọgidere na-egbu ọtụtụ mmadụ. Ndị a gụnyere ụfọdụ ụyọkọ ụyọkọ nde 80 na ọtụtụ puku bọmbụ, rọketi, ogbunigwe, shells, na ogbunigwe ala. Site na 1964 ruo 1973, United States mere otu ozi bọmbụ megide ndị ogbenye, ndị na-enweghị ngwa agha, ezinụlọ na-akọ ugbo kwa nkeji asatọ, iri abụọ na anọ / asaa - na ebumnuche nke ikpochapụ nri ọ bụla nwere ike inye ndị agha ọ bụla nri (ma ọ bụ onye ọ bụla ọzọ). United States mere ka à ga-asị na ọ na-eweta enyemaka enyemaka.
N'oge ndị ọzọ, ọ bụ naanị ihe a na-akụ awụfu. Ndị na-efe efe na-efe efe na Thailand na Vietnam na-enwe ike ịhapụ Vietnam oge ụfọdụ n'ihi ọnọdụ ihu igwe, n'ihi ya kwa, ha ga-atụdo bọmbụ ha na Laos kama ịzọ ụgbọ ala siri ike na-agbadata na Thailand. Ma oge ndị ọzọ, ọ dị mkpa ka etinye ezigbo ihe akụrụngwa iji rụọ ọrụ. Mgbe Onye isi ala Lyndon Johnson kwupụtara njedebe nke ịgba bọmbụ na North Vietnam na 1968, ụgbọ elu tụrụ bọmbụ Laos kama. Otu onye ọrụ kwuru, sị: “Anyị ekweghị ka anyị mee ka ụgbọ elu anyị tara nchara. Ndị ogbenye taa na Laos enweghị ike ịchọta ezi ahụike mgbe bọmbụ ochie merụrụ ya ahụ, ma ọ ga-adịrịrị nkwarụ na akụ na ụba ole na ole ga-etinye ego n'ihi bọmbụ ndị ahụ. Ihe ndị na-achọsi ike ga-enwerịrị ọrụ dị ize ndụ nke ire iron site na bọmbụ ndị ha na-enyocha.
A na - emeso Cambodia ihe dịka a na - emeso Laos, nke nwere nsonaazụ yiri ya na nke a na - ekwu. Onye isi ala Richard Nixon gwara Henry Kissinger onye gwara Alexander Haig ka o mepụta “oke ogbunigwe. . . ihe ọ bụla na-efegharị na ihe ọ bụla na-agagharị. ”Khmer Rouge dị aka nri nwere ikike tolitere site na 10,000 na 1970 gaa na ndị agha 200,000 na 1973 site na iwe n'ọrụ lekwasịrị anya na mfu na mbibi nke ogbunigwe US. Site na 1975 ha meriri gọọmenti pro-US.
Agha a dara na Vietnam dịkwa egwu. Ogbugbu nke ndi nkiti, iji ndi oru ugbo megharia omume, zoo oku nke ndi Vietnam obula na akpo onye mmadu Vietnam dika “onye iro” - ndia abughi usoro nka. Ihe mgbaru ọsọ bụ ebumnuche. Nke a - obughi obi oma - mere ka nnabata nke ndi gbara oso karie karia ka emere n’oge agha ohuru. Robert Komer gbara ndị United States ume ka ha “bulie ihe omume ndị gbara ọsọ ndụ nke ụma iji gbochie VC nke a ga-ewe ndị ọrụ.”
Gọọmentị US ghọtara site na mbido na ngalaba ndị agha kachasị ọnụ ọ chọrọ ịkagbu Vietnam enweghị nkwado nkwado ọ bụla. Ọ na-atụ egwu “nsonaazụ ngosipụta” nke ọchịchị aka ekpe na-emegide ọchịchị US na ime ka mmekọrịta mmadụ na ibe ya na ụba ya. Bọmbụ pụrụ inye aka na nke ahụ. N'okwu ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme nke US onye dere Pentagon Papers, "nke ka nke, anyị na-alụ ọgụ ọnụ ọgụgụ ọmụmụ nwa Vietnam." Ma, n'ezie, ọgụ a bụ ihe na-arụpụta ihe ma mepụta “ndị ọchịchị,” na-achọkwu mmụba na ime ihe ike. iji luso ha agha.
Kedụ ka ị ga - esi nweta ndị na - eche na ha bụ ndị dị mma ma nwee ezi igbachapụ ego ha na nkwado ha na ụmụ ha nwoke iji gbuo ndị ọrụ ugbo dara ogbenye na ụmụ ha na ndị ikwu ha merela agadi? Ọ dị mma, kedu ihe anyị nwere ndị prọfesọ maka, ọ bụrụ na anyị enweghị ike ịrụzu ụdị ọrụ ahụ? Uzo amamịghe ulo oru ndi agha US bu na United States egbughi ndi oru ugbo kama, kama nke ahu, obodo na ewepu mba ndi ozo site na iji ugbo ala nke agha dogbue ha. Ihe ruru pasent 60 nke ndị bi na etiti etiti Vietnam belatara iri nri ogbugbo na mkpọrọgwụ. Childrenmụaka na ndị agadi bụ ndị mbụ agụụ na-agụ. Ndị a chụgara n'ụlọ mkpọrọ US ma mekpọọ ha ọnụ ma nwalee ha, n'ikpeazụ, bụ ndị Eshia, nke mere na ihe ngọpụ agaghị abụ ihe nkwenye niile.
Ọtụtụ nde ndị United States guzogidere agha ahụ ma rụọ ọrụ iji kwụsị ya. Amaghị m ihe ncheta ọ bụla maka ha. Ha merie ntuli aka na US Congress na August 15, 1973, iji kwụsị ogbunigwe nke Cambodia. Ha kwusiri ngbata ahuhu ojoo ahu nile. Ha manyere Nixon White House na-arụ ọrụ na-aga n'ihu. Ha manyere Congress ka o mee ka Nixon zaa ajụjụ n'ụzọ yiri ka ọ bụ onye mba ọzọ na US Congress taa. Dịka ndị na-eme udo na afọ ndị na-adịbeghị anya mere emume ncheta 50 nke ọ bụla maka udo, otu ajụjụ ewepụtala onwe ya n'etiti ndị US n'ozuzu ya: Olee mgbe ha ga-amụ? Olee mgbe ha ga-amụ ihe?
