Pedro Castillo na-ekwu okwu na mmemme mkpọsa. Foto: AP
nke Medea Benjamin na Leonardo Flores, CODEPINK, June 8, 2021
Site na okpu onye oru ugbo ya na pensụl onye nkuzi ya dị elu, Pedro Castillo nke Peru na-agagharị na mba ahụ na-agba ndị ntuli aka ume ka ha zaa oku na-adị ngwa ngwa n'oge ọrịa a na-agbawa obi: "No más pobres en un país rico" - Mba ọnụ ọgụgụ dara ogbenye karị mba bara ọgaranya. Na onye ugwu nke nhoputa ndi ochichi nke nwere oke ime obodo-ime obodo na ndi klas, o yiri ka onye nkuzi ime obodo, onye oru ugbo na onye ndu otu ndi na-acho ime akuko site na mmeri - site na ihe na-erughi otu pacenti – di ike onye aka nri Keiko Fujimori nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke "usoro ndị eze Fujimori."
Fujimori na-agbagha nsonaazụ ntuli aka ahụ, na-ebo ebubo aghụghọ zuru ebe niile. Mgbasa ozi ya gosipụtara nanị ihe akaebe nke mmebi iwu ndị dịpụrụ adịpụ, ma ruo ugbu a ọ nweghị ihe na-atụ aro ntuli aka rụrụ arụ. Agbanyeghị, ọ nwere ike ịma aka ụfọdụ nke votu ahụ iji gbuo oge nsonaazụ ikpeazụ, yana dịka na US, ọbụlagodi ebubo nke aghụghọ site n'aka onye ga-atụfu ya ga-akpata enweghị nchekwube ma bulie esemokwu na mba ahụ.
Mmeri Castillo ga - abụ ihe ịtụnanya ọ bụghị naanị n'ihi na ọ bụ onye nkuzi aka ekpe bụ nwa nke ndị nkịtị na - agụghị akwụkwọ na mkpọsa ya bụ nke Fujimori siri ike, mana enwere mwakpo na - agbagha agbagha megide ya nke metụrụ ụjọ na akụkọ ihe mere eme nke ndị otu etiti dị na Peru na ndị ọkachamara. Ọ bụ yiri na ihe mere na nso nso a na nwa akwukwo na-aga n'ihu Andrés Arauz bụ onye merụrụ ntuli aka Ecuador, ma ọ ka njọ. Grupo El Comercio, onye mgbasa ozi na-ekwu na na-achịkwa akwụkwọ akụkọ 80% nke akwụkwọ akụkọ Peru, duziri ebubo ahụ megide Castillo. Ha boro ya ebubo na ọ bụ onye na-eyi ọha egwu nwere njikọ na ụzọ Shining, otu ndị agha okpuru bụ onye esemokwu ya na steeti n'etiti 1980 na 2002 mere ka ọtụtụ iri puku mmadụ nwụọ wee hapụ ndị bi na mkpagbu. Njikọ Castillo na Shining Path njikọ dị njọ: Ọ bụ ezie na onye ndu na Sutep, otu ndị ọrụ agụmakwụkwọ, a kwuru Castillo ka ya na Movadef dị na enyi, otu Movement for Amnesty na ikike ndị bụ isi, otu ekwuru na ọ bụ nku ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke Shinzọ Na-enwu enwu. N'ezie, Castillo n'onwe ya bụ rondero mgbe nnupụisi na-akacha arụ ọrụ. Ronderos bụ ndị ọrụ ugbo na-agbachitere onwe ha nke ndị ọrụ ugbo nke chebere obodo ha pụọ n'aka ndị agha ahụ ma na-aga n'ihu na-enye nchebe megide mpụ na ime ihe ike.
Izu abụọ tupu ntuli aka, na May 23, e gburu mmadụ 18 n'ime ime obodo Peruvian San Miguel del Ene. Gọọmentị ozugbo ekewet mwakpo ahụ fọdụrụnụ nke athzọ Na-enwu enwu na ịzụ ahịa ọgwụ ọjọọ, ọ bụ ezie na ọ dịghị otu ọ bụla ewerela ọrụ. Ndị mgbasa ozi jikọtara ọgụ ahụ na Castillo na mkpọsa ya, na-atụ egwu ụjọ maka ime ihe ike ọzọ ọ ga-emeri onye isi ala. Castillo katọrọ ọgụ ahụ ma chetara ndị Peru na mgbukpọ yiri nke ahụ emeela na ngwụcha nke Ntuli aka nke 2011 na 2016. Maka ya, Fujimori atụ aro E jikọtara Castillo na ogbugbu ahụ.
Akwụkwọ akụkọ Peruvian na-agbasa ụjọ banyere Castillo. Foto nke Marco Teruggi, @Igihe
N'ihe banyere akụ na ụba, a boro Castillo ebubo na ọ bụ onye komunizim chọrọ ịkọwa ụlọ ọrụ dị mkpa, wee mee ka Peru bụrụ "ọchịchị aka ike obi ọjọọ”Dị ka Venezuela. Bọnọdụ n'akụkụ nnukwu okporo ụzọ Lima jụrụ ndị mmadụ, sị: “Wouldnu ga-ebi na Cuba ma ọ bụ Venezuela?” na-ezo aka na mmeri Castillo. Dị ka a hụrụ na foto ndị dị n'elu, akwụkwọ akụkọ jikọtara mkpọsa Castillo na mbelata ego ego Peruvian ma dọọ aka na ntị na mmeri Castillo ga-ewute ndị Peru nwere obere ego n'ihi na azụmaahịa ga-emechi ma ọ bụ kwaga mba ofesi. Oge na oge, mgbasa ozi Castillo nwere edozi na ya abughi onye komunizim nakwa na ebumnuche ya abughi ime ka ndi obodo meputa ihe ndi ozo ma obu ka ha na ndi otu mba di iche iche choro ndi ozo ka otutu uru ha na ndi mmadu noo.
Ka ọ dị ugbu a, ndị mgbasa ozi lebara Fujimori anya site n'aka ndị mgbasa ozi n'oge mkpọsa ahụ, yana otu n'ime akwụkwọ akụkọ dị na foto ndị a dị n'elu na-ekwu na "Keiko na-ekwe nkwa ọrụ, nri, ahụike na mmeghachi akụ na ụba ozugbo." Ndị mgbasa ozi ụlọ ọrụ anaghị eleghara omume ya anya dị ka nwanyị mbụ n'oge ọchịchị ọjọọ nke nna ya Alberto Fujimori. O nwere ike ikwu na "fujimorismo meriri iyi ọha egwu" na-enweghị ihe ịma aka na egwu nke fujimorismo kpataara mba ahụ, gụnyere mmanye mmanye nke karịrị Womenmụ nwanyị 270,000 na ụmụ nwoke 22,000 nke nna ya ji ekpe ya ikpe. Ọ nọ n'ụlọ mkpọrọ ugbu a maka mmebi iwu ndị ọzọ na ikike mmadụ na nrụrụ aka, agbanyeghị Keiko kwere nkwa ịtọhapụ ya ma ọ bụrụ na ọ meriri. Ihe ọzọ elegharakwara bụ eziokwu ahụ bụ na Keiko n'onwe ya nọ na mgbapụta dịka nke afọ gara aga, na-echere a nchọpụta ego-laundering, na enweghị ikike onye isi ala, eleghị anya a ga-atụ ya mkpọrọ.
Mgbasa mgbasa ozi mba dị iche na mgbasa ozi na-ezighi ezi banyere Castillo na Fujimori, yana Bloomberg dọrọ aka ná ntị na "ndị isi amaa jijiji ”n'echiche Castillo dị ka onye isi ala na Oge Ego isi na-eti mkpu “Ndị ọnụ na-eru n'okwu na Peru n'ụjọ na atụmanya nke mmeri aka ekpe na nhọpụta onye isi ala.”
Ọnọdụ akụ na ụba Peru toro nke ọma n'ime afọ 20 gara aga, mana uto ahụ ebuliteghị ụgbọ mmiri niile. Ọtụtụ nde ndị Peru nọ na ime obodo ahapụwo obodo ahụ. N'elu nke ahụ, dị ka ọtụtụ ndị agbata obi ya (gụnyere Colombia, Chile na Ecuador), Peru abanyela na nlekọta ahụike, agụmakwụkwọ na mmemme mmekọrịta ndị ọzọ. Nhọrọ ndị dị otú ahụ mere ka usoro nlekọta ahụ ike daa na Peru ugbu a nwere ọdịiche ihere nke na-eduga ụwa dum na onye ọ bụla nwụrụ Covid-19.
Na mgbakwunye na ọdachi ahụike ọha na eze, ndị Peru bi na ọgba aghara ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke nrụrụ aka dị elu na ndị isi anọ n'ime afọ atọ gosipụtara. Mmadụ ise n'ime ndị isi asaa ikpeazụ ya nwere ebubo ebubo nrụrụ aka. Na 2020, Onye isi ala Martín Vizcarra (ya onwe ya boro ebubo nrụrụ aka) nwụsịrị, ewepụghị ya ma dochie ya Manuel Merino. A katọrọ atụmatụ ahụ dị ka ntuli aka nke ndị omeiwu, na-eduga n'ọtụtụ ụbọchị nke ngagharị iwe n'okporo ámá ọtụtụ ụbọchị. Naanị ụbọchị ise ka ọ banye n'ọchịchị, Merino gbara arụkwaghịm ma Onye isi ala ugbu a Francisco Sagasti nọchiri ya.
Otu n'ime usoro mgbasa ozi kachasị nke Castillo bụ ịkpọkọta akwụkwọ nnọchite anya gọọmentị iji mee ka ndị mmadụ kpebie ma ha chọrọ usoro iwu ọhụrụ ma ọ bụ chọọ idebe nke ugbu a edere na 1993 n'okpuru ọchịchị Alberto Fujimori, nke gbanyere mkpọrọgwụ neoliberalism n'ime usoro ya.
"Iwu nke ugbu a na-ebute ọdịmma onwe onye ụzọ karịa ọdịmma ọha na eze, irite uru na ndụ na ugwu," ka ọ gụrụ atụmatụ ochichi. Castillo na-atụ aro na usoro iwu ọhụrụ gụnyere ihe ndị a: mmata na nkwa maka ikike ahụike, agụmakwụkwọ, nri, ụlọ na ịntanetị; nkwanye ugwu maka ụmụ amaala na ọdịbendị ọdịbendị nke Peru; amata ikike nke okike; redesign nke State iji lekwasị anya na nghọta na ikere ụmụ amaala; na ọrụ dị mkpa maka steeti na atụmatụ atụmatụ iji hụ na ọdịmma ọha mmadụ na-ebute ụzọ.
N'elu amụma mba ofesi, mmeri Castillo ga-anọchite anya oke ọdịmma US na mpaghara ahụ yana nzọụkwụ dị mkpa iji weghachite njikọta Latin America. O kwewo nkwa iwepu Peru site na Lima Group, otu kọmitii adc nke mba ndị raara nye mgbanwe ọchịchị na Venezuela.
Na mgbakwunye, ndị Peru Libre party nwere akpọ maka ịchụpụ USAID na maka mmechi nke ndị agha US na mba ahụ. Castillo egosila nkwado maka igbochi OAS na na-ewusi ha abụọ ike Community nke Latin American na Caribbean States (CELAC) na Union of South American Nations (UNASUR). Mmeri a bụkwa ezigbo omenam maka ekpe na Chile, Colombia na Brazil, nke ọ bụla ga-enwe ntuli aka onye isi ala n'afọ na ọkara na-abịa.
Castillo ga-eche nnukwu ọrụ ihu, ya na ọgbakọ ndị omekome, klas azụmaahịa na-emegide onwe ya, ndị ọrụ mgbasa ozi ọjọọ na ikekwe, ọchịchị ọjọọ Biden Nkwado nke ọtụtụ nde ndị iwe iwe na mkpokọta ndị Peruvian na-achọ mgbanwe, yana ịdị n'otu mba ụwa, ga-abụ isi ihe iji mezuo nkwa mkpọsa ya maka ịkọwa mkpa nke ndị ogbenye na ndị gbahapụrụ agbahapụ nke obodo Peruvian.
Media Benjamin, onye nchoputa nke udo CODEPINK na onye edemede akwukwo na Middle East na Latin America, no na Peru ya na ndi nnochite anya nhoputa ndi ochichi nke ndi International Progressive haziri.
Leonardo Flores bụ ọkachamara na amụma amụma Latin America na mkpọsa na CODEPINK.
