Icheta olu maka Udo

Nke Kelly Rae Kraemer, Udo Voice, Febụwarị 20, 2024

Ụwa anyị tụfuru nnukwu nyocha udo n'izu ụka gara aga. Johan Galtung, “Nna nke Ọmụmụ Udo,” onye dere ihe karịrị 100 akwụkwọ na 1,000 isiokwu ndị ọkà mmụta banyere udo ụwa, nwụrụ na February 17, 2024, mgbe ọ dị afọ 93.

Galtung kụziri na mahadum 30 dị na kọntinent ise dị iche iche n'ime oge ọrụ afọ iri asaa ya, mgbe ọ na-eje ozi dị ka onye ndụmọdụ ọkachamara n'ihe karịrị esemokwu 150 na-arụsi ọrụ ike gburugburu ụwa. Ọgafe ya na-egosi njedebe nke oge maka ngalaba agụmakwụkwọ nke nyocha udo yana maka omume nke ịrụ ọrụ udo n'ụwa anyị.

Na 1969, n'enweghị afọ ojuju n'echiche a ma ama nke udo dị ka "ihe ọjọọ," naanị enweghị agha, Galtung kọwapụtara udo dị ka ihe megidere ime ihe ike. Ọ kọwara nke ikpeazụ dị ka “mkparị a na-apụghị izere ezere nye ndụ.” Nkà nke udo ghọrọ nkà e ji ezere mkparị dị otú ahụ. N’ụzọ dị otú a, o mere ka okwu udo anyị baa ọgaranya site n’ịnakwere echiche nke “udo dị mma,” nke a makwaara dị ka ọnụnọ nke ikpe ziri ezi.

Ndị na-eme ihe ike dịka Jane Addams na Martin Luther King ejirila okwu ndị a na mbụ; Galtung webatara asụsụ ha n'okwu agụmakwụkwọ. Ihe ọhụrụ a na-eme ka ọ pụta ìhè—na-arụrịta ụka—ịchọpụta ike ndị na-ebibi ihe dị ka ịda ogbenye na ịkpa ókè agbụrụ dị ka ụdị nke "ime ihe ike nhazi," nrigbu na mmegbu nke na-etolite mgbọrọgwụ nke ime ihe ike anụ ahụ na ụwa anyị. N'ụzọ dị otú a, nchọpụta udo gbasaa site na obere ọmụmụ ihe ndị ọzọ na agha na-amụ banyere ime ihe ike dị ka okwu ikpe ziri ezi na-elekọta mmadụ, na-enyere ndị ọkà mmụta aka ịmụ banyere mgbọrọgwụ miri emi nke esemokwu.

N'ụzọ dị otú a Galtung weghaara ngalaba ọmụmụ anyị gafere ihe Euro-American lekwasịrị anya na udo dị ka nchekwa ndị agha. O chere na e kwesịrị ịmụ udo n'otu ụzọ ahụ dị ka ọgwụ, site n'ịchọpụta nsogbu, ịchọpụta amụma, na, ọ bụrụ na ọ dị njọ, ịmepụta usoro ọgwụgwọ, ma ọ bụ "ọrụ udo," iji rụpụta ihe ndị a na-achọsi ike. Ọ zụrụ ụmụ akwụkwọ na ndị ọrụ ibe gburugburu ụwa na usoro a.

Dịka nwa akwụkwọ gụsịrị akwụkwọ na Mahadum Hawai'i na 1990s, m gụrụ akwụkwọ n'okpuru Johan ma rụọ ọrụ dị ka onye enyemaka nyocha ya. Taa enwere m ike iji usoro DPT nke Galtung iji were anya ọhụrụ nyochaa ogbugbu na-aga n'ihu na Middle East. Nchọpụta nchọpụta: ma ndị Israel na ndị Palestine na-atụ egwu ikpochapụ n'aka nke ọzọ. Ọ bụrụ na esemokwu ahụ na-eso ụzọ agha agha ya ugbu a, ọ nwere ike ịkawanye elu ma ọ bụ ruo mgbe ebibiri otu ma ọ bụ nke ọzọ. Amụma: mgbukpọ.

Ajụjụ maka ndị na-akwado udo na-aghọ otu n'ime iji nchoputa ahụ nyere anyị aka ịmata ụzọ ọzọ-T, ma ọ bụ ọgwụgwọ-na ime ihe ike ugbu a. Otu ihe nwere ike ime nwere ike ịbụ "Ala maka mmadụ niile," ihe ngwọta a tụrụ aro gụnyere mba abụọ nwere onwe ha na-ekerịta otu ala nna, na-enye ndị Israel na ndị Palestine ohere ibikọ ọnụ na iche. Ọ bụ ọrụ onye na-eme udo imepụta ụdị nhọrọ maka mgbanwe esemokwu.

Galtung bụ onye Norwegian. Ọ na-ekwu na mgbe Norway na mba ndị ọzọ bịakwara n'ọgba aghara dị egwu, ha chigharịkwuuru ya maka nduzi. Ole na ole maara na America na, dịka ọmụmaatụ, Denmark rịọrọ ya ka ọ dozie esemokwu ahụ na-egbu egbu mgbe onye na-ese foto Danish gosipụtara onye amụma Mohammad dị ka onye na-eyi ọha egwu na ndị ọrụ nnọchiteanya Denmark gburugburu ụwa na-agba ọkụ, ha rịọrọ Galtung ka o nyere aka.

O hibere nnọkọ mkparịta ụka wee pụọ na imams atọ nwere mmetụta na ndị nnọchi anya atọ sitere na gọọmentị Danish. Mgbọ ọkụ ahụ gbasara. Ụbọchị atọ ka e mesịrị ya na ndị ọzọ pụtara na nkwekọrịta. Ime ihe ike niile kwụsịrị. Nke a bụ ike nke onye ọrụ ọgba aghara dị elu. Galtung gosipụtara ụzọ, oge a na ndị ọzọ.

N'ala m, America, mgbe esemokwu na-eyi egwu, ọ bụ ndị ọchịagha ka ndị mgbasa ozi na ndị isi na-atụgharị maka nduzi. Ya mere, ọ bụghị ihe ijuanya na anyị adịghị eme ihe ọ bụla ma e wezụga ịkwasa ọbara kama inweta ikpe ziri ezi na udo.

Dị ka onye bụbu nwa akwụkwọ ya, abịara m ịdabere n'ihe Johan dere n'akwụkwọ akụkọ a ma ama maka nduzi doro anya banyere ụzọ udo ga-esi abịarute esemokwu mba ụwa ndị kasị sie ike. Ekwenyeghị m ya n’ihe nile, ma ọ kụziiri m otú e si eme ya -eche banyere udo n'ime ụwa ebe ọtụtụ mmadụ na-adịghị.

Ọ dịghị mgbe m gbasoro ndụmọdụ ya na onye ọkà mmụta udo ọ bụla kwesịrị inwe akara mmụta doctoral abụọ na isiokwu dị iche iche. Kedu onye nwere ike ịkwụ ụgwọ ụbọchị ndị a - belụsọ na ị bi n'otu n'ime mba ndị agụmakwụkwọ niile na-akwụghị ụgwọ?

Maka ihe ndị ọzọ na-adịghị eme ihe ike maka agha na ikpe na-ezighị ezi, Johan Galtung bụ mgbe niile otu n'ime ebe m na-aga. Aga m atụ uche olu ya na ụdị amamihe ya pụrụ iche. Enwere m olileanya na ọnwụ ya ga-eme ka ndị mmadụ gburugburu ụwa na-agụ agụụ udo n'echiche ya.

Ọ kụziiri ọtụtụ n’ime anyị ihe, anyị na-akụzikwara ndị ọzọ ihe. Mgbe e gburu Gandhi, onye na-agụ akwụkwọ Britain bụ Philip Noel-Baker kwuru, sị, "Ihe kacha arụ ọrụ ya ka na-abịa." Ya mere, ọ bụ onye nkuzi mgbanwe, Johan Galtung, gara ma na-akpali akpali.

Kelly Rae Kraemer, Ph.D., bụ Prọfesọ nke Peace Studies na College of St. Benedict na St. John's University na Central Minnesota.