site Peace Science Digest, June 28, 2020
Ebe E Si Nweta Foto: Foto United Nations
Nyocha a chịkọtara ma tụgharịa uche na nyocha ndị a: Belgioioso, M., Di Salvatore, J., & Pinckney, J. (2020). Ejikọtara ya na-acha anụnụ anụnụ: Mmetụta nke nchekwa udo nke UN na ngagharị iwe na-emeghị ihe ike na mba agha obodo mgbe agha obodo gasịrị. Mmụta International Quarterly. https://doi.org/10.1093/isq/sqaa015
Nkọwa okwu
N'ọnọdụ agha obodo mgbe agha obodo gasịrị:
- Mba ndị nwere ọrụ nchekwa udo nke UN nwere ngagharị iwe na-enweghị isi karịa mba ndị na-enweghị ndị nchekwa udo UN, ọkachasị ma ọ bụrụ na ndị ọrụ nchekwa udo gụnyere ndị uwe ojii UN (UNPOL).
- Mgbe UNPOL ndị na-eche udo sitere na mba nwere ọnụ ọgụgụ obodo dị elu, ihe puru omume nke amụma enweghị ike ime na mba ndị agha obodo mgbe agha obodo gasịrị bụ 60%.
- Mgbe UNPOL ndị na-eche udo sitere na mba ndị nwere ọnụ ọgụgụ obodo dị ala, amụma puru omume nke ngagharị iwe na mba ndị agha obodo mechara bụ 30%.
- N'ihi na ndị na-ahụ maka udo UNPOL na ụmụ amaala na-emekọ ihe ozugbo, ma na-azụ ma na-arụkọ ọrụ na ndị uwe ojii obodo, enwere "mgbasa nke ụkpụrụ na omume na-echebe mkpokọta ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-adịghị eme ihe ike" - na-atụ aro ka ndị na-eche udo n'onwe ha na-akpakọrịta na uru nke ngagharị iwe na-enweghị isi. na-emetụta nsonaazụ a.
Summary
Ọtụtụ n'ime nyocha a na-eme na nchekwa udo nke UN na-elekwasị anya na usoro udo dị elu dị ka nkwekọrịta ndọrọ ndọrọ ọchịchị ma ọ bụ mgbanwe ụlọ ọrụ. Usoro ndị a naanị enweghị ike ịlele ntinye nke ụkpụrụ ọchịchị onye kwuo uche ma ọ bụ mgbanwe omenala nke na-eme ka nlọghachi n'agha bụrụ ihe a na-apụghị ichetụ n'echiche. Iji tụọ mmetụta ndị dị otú ahụ "n'ala" udo udo nke UN, ndị odee lekwasịrị anya n'otu akụkụ dị mkpa nke ntinye aka nke obodo-esemokwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-adịghị eme ihe ike-ma jụọ, "ọrụ nchekwa udo ọ na-akwado esemokwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-enweghị isi na mba ndị agha obodo gasịrị?"
Iji zaa ajụjụ a, ha mepụtara akwụkwọ akụkọ dataset nke gụnyere mba 70 na-apụta n'agha obodo n'etiti 1990 na 2011 na ule maka ọnụ ọgụgụ ngagharị iwe na-enweghị isi na mba ndị ahụ nwetara. Dị ka ihe nleba anya, dataset ahụ na-ewepu oge ebe ngagharị iwe butere ọgbaghara na ime ihe ike na-akpaghị aka. Nke a dataset tinyekwara mgbanwe dị ka ma mba ahụ kwadoro ọrụ nchekwa udo nke UN ma ọ bụ na ọ bụghị, ọnụ ọgụgụ ndị na-eche udo, na akara ndị obodo sitere na obodo ndị nche udo. E nweta akara ngosi nke ọha obodo site na ntuzi aka dị iche iche nke ochichi onye kwuo uche ya na gburugburu ebe mmadụ na-ekere òkè. Ndekọ a na-eleba anya ka otu ndị otu obodo (dị ka otu mmasị, otu ndị ọrụ, ma ọ bụ otu nkwado, wdg) si etinye aka na ndụ ọha. Ọ na-agụnye ajụjụ gbasara, dịka ọmụmaatụ, ma ndị na-eme iwu na-ajụ ha ajụjụ ma ọ bụ mmadụ ole na-etinye aka na ọha mmadụ.
Nsonaazụ na-egosi na mba ndị agha obodo mgbe agha obodo nwere ọrụ nchekwa udo nke UN nwere ngagharị iwe na-enweghị isi karịa mba ndị na-enweghị ndị nche udo. Ogo nke ozi ahụ adịghị ka ọ dị mkpa. Akara obodo nke obodo sitere na ndị na-ahụ maka udo bụ naanị maka ndị uwe ojii UN (UNPOL) mana ọ bụghị maka ụdị ndị nche udo ndị ọzọ. Iji tinye nke ahụ na nọmba,
- Ọnụnọ nke ndị na-ahụ maka udo nke UN, n'agbanyeghị ụdị ndị na-eche udo, na-amụba amụma amụma nke mkpesa na-emeghị ihe ọ bụla na 40%, ma e jiri ya tụnyere 27% mgbe enweghị ọnụnọ udo nke UN.
- Ọnụnọ nke ndị ọrụ UNPOL sitere na mba ndị nwere akara obodo dị ala rụpụtara na 30% buru amụma na ọ ga-eme ngagharị iwe enweghị ike.
- Ọnụnọ nke ndị ọrụ UNPOL sitere na mba ndị nwere akara ọha na eze dị elu rụpụtara na 60% buru amụma na ọ ga-eme ngagharị iwe enweghị ike.
Iji kọwaa ihe nsonaazụ ndị a pụtara n'ihe gbasara nchekwa udo nke UN na "n'ala" na-eme udo, ndị na-ede akwụkwọ na-azụlite usoro ntụgharị uche nke na-ahụ mkpesa na-emeghị ihe ike dị ka isi ihe nrịbama maka nnukwu ime obodo nke ụkpụrụ ọchịchị onye kwuo uche ya. Na ngagharị iwe ndị a na-anọgide na-adịghị adị mkpa dịkwa mkpa, karịsịa na mba ndị agha obodo gachara ebe a na-ahazi iji ime ihe ike dị ka nkwupụta ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ụzọ isi nweta ihe mgbaru ọsọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Tụkwasị na nke ahụ, ụlọ ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị ọhụrụ na mba ndị a na-adakarị, ya mere ikike obodo iji merie ihe ịma aka ndị ahụ n'emeghị ihe ọ bụla bụ isi ihe na-eme ka udo dị. Ndị ode akwụkwọ kwuru na ndị ọrụ nchekwa udo nke UN, ọkachasị ndị uwe ojii UN (UNPOL), na-enye nchekwa yana na ọnụnọ ha na-akwalite “ụkpụrụ nke itinye aka na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-adịghị eme ihe ike.” Ọzọkwa, ọ bụrụ na mba ndị agha obodo mgbe agha obodo nwere ike ịkwado ngagharị iwe na-emeghị ihe ọ bụla, mgbe ahụ ma ụmụ amaala ya na gọọmentị etinyela ụkpụrụ ọchịchị onye kwuo uche ya n'ezie.
Site n'ilekwasị anya na ọnụnọ nke ndị uwe ojii UN (UNPOL), ndị edemede na-achọpụta ụzọ bụ isi nke usoro ọchịchị onye kwuo uche ya na-esi na ọrụ nchekwa udo na mba ndị na-anabata ha. Ndị ọrụ UNPOL na-azụ ma na-arụkọ ọrụ na ndị uwe ojii mba, na-enye ha mmekọrịta kachasị na obodo yana ikike ime ka ndị uwe ojii mba kwanyere ngagharị iwe na-adịghị mma. Na mgbakwunye, otu obodo siri ike[1] bụ isi n'ịhazi ngagharị iwe na-anaghị eme ihe ike. Ọ bụ ezie na mba ndị na-esi n'agha obodo pụta nwere ike ime ka obodo ndị obodo ghara ịda mbà, ikike nke ọha mmadụ na-ekere òkè zuru oke na usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị mgbe agha gasịrị na-anọchi anya ụzọ dị ala maka iwulite udo. Ya mere, ndị ọrụ UNPOL n'onwe ha na-akpakọrịta n'etiti ọha mmadụ (ma ndị ọrụ ahụ si mba ndị nwere obodo siri ike ma ọ bụ na ha esighị) na-emetụta ikike ha ịkwado ngagharị iwe na-enweghị isi na mba ebe ebuga ha. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ọ bụrụ na ndị ọrụ UNPOL sitere na mba ndị nwere obodo siri ike, ha nwere ike ịchebe ikike nke ngagharị iwe na-eme ihe ike ma "na-egbochi mmegide siri ike sitere n'aka gọọmentị na-echegbu onwe ha maka nkatọ mba ụwa."
Ndị ode akwụkwọ kwubiri na nleba anya dị mkpirikpi nke ikpe ebe ndị ọrụ UN na mba ndị agha obodo gasịrị nyere aka n'iwulite udo nke ala na mgbasa nke ụkpụrụ ọchịchị onye kwuo uche ya. Na Namibia, otu United Nations Transition Assistance Group ga-agba gburugburu ma chebe ndị nkịtị n'oge nzukọ ọha ma gosipụta enweghị mmadụ n'ịchịkwa igwe mmadụ n'oge ngagharị iwe. Otu ihe ahụ mere na Liberia ebe Òtù Mba Ndị Dị n'Otu na Liberia ga-enyocha ihe ngosi udo ma tinye aka iji tisaa ime ihe ike, gụnyere n'etiti ndị uwe ojii mba na ndị ngagharị iwe, n'oge ntuli aka 2009. Omume a, na-echebe ikike ime mkpesa na ijide n'aka na ọ na-eme n'emeghị ihe ọ bụla, na-agbasa ụkpụrụ na itinye aka na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-adịghị mma bụ nke dị oké mkpa maka udo dị mma na mba ndị agha obodo gasịrị. Ndị edemede na-ejedebe na ndetu nchegbu banyere mgbanwe mgbanwe nke ọrụ nchekwa udo nke UN site na mba ndị bara ọgaranya nwere obodo siri ike na mba ndị dara ogbenye na obodo ndị na-esighị ike. Ha na-akpọ ndị na-eme iwu na-ahazi ọrụ nchekwa udo nke UN ka ha kpachara anya na-ewebata ndị ọrụ site na mba ndị nwere obodo siri ike.
Inye Nkuzi
Akwụkwọ akụkọ akụkọ a na-elekwasị anya na ọrụ ndị uwe ojii na-eme udo na-enye ụzọ ọhụrụ iche echiche banyere nchekwa udo nke UN, karịsịa dị ka usoro mgbago elu site na ụlọ ọrụ nke na-elekwasị anya n'elu ala ma ọ bụ nke steeti. Akụkụ nke iwulite udo, karịsịa maka mba ndị agha obodo mgbe agha obodo gasịrị, bụ iwughachi nkwekọrịta mmekọrịta dị n'etiti gọọmentị na ndị ya nke tisara n'oge agha obodo. Nkwekọrịta udo nwere ike ịkwụsị ọgụ n'ụzọ nkịtị, mana a chọrọ ọtụtụ ọrụ iji mee ka ndị mmadụ kwenye n'ezie na ha nwere ike isonye na ndụ ọha ma mee mgbanwe. Mkpesa bụ ngwá ọrụ bụ́ isi nke itinye aka na ndọrọ ndọrọ ọchịchị—ha na-eme ka a mata na nsogbu dị, na-achịkọta njikọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị, na inweta nkwado ọha. Maka gọọmentị iji ime ihe ike meghachi omume bụ imebi nkwekọrịta mmekọrịta ọha na eze nke jikọtara ọha mmadụ ọnụ.
Anyị enweghị ike ime ka à ga-asị na nyocha a, nke na-elekwasị anya n'akụkụ nke mkpesa na ndị uwe ojii na mba ndị ọzọ, akwụsịla n'ọchịchọ anyị ka anyị leba anya n'oge dị ugbu a na US Kedu ka ndị uwe ojii si ele anya na ọha mmadụ na-agba mbọ. onye obula nche? Ọ bụ mkparịta ụka dị mkpa maka ndị Digest's Ndị otu nchịkọta akụkọ na ndị ọzọ na-agbakọ maka ogbugbu ndị uwe ojii nke George Floyd, Breonna Taylor na ọtụtụ ndị isi ojii America ndị ọzọ. Ọ bụrụ na ebumnuche dị mkpa nke ndị uwe ojii bụ inye nchekwa, yabụ a ga-ajụrịrị ya: Nchekwa onye ka ndị uwe ojii na-enye? Kedu ka ndị uwe ojii si eme maka nchekwa ahụ? Ruo ogologo oge na United States, a na-eji ndị uwe ojii eme ihe dị ka ngwá ọrụ mmegbu megide ndị ojii, ụmụ amaala, na ndị ọzọ nwere agba (BIPOC). Akọkọrọ akụkọ ihe mere eme nke ndị uwe ojii na omenala gbanyere mkpọrọgwụ ike nke ndị ọcha, pụtara ìhè na agbụrụ agbụrụ achọtara n'oge niile mmanye iwu na usoro ikpe mpụ. Anyị na-agbakwa akaebe banyere oke obi ọjọọ ndị uwe ojii na-emegide ndị ngagharị iwe na-adịghị eme ihe ike—nke, dịkwa egwu ma dị egwu, na-enyekwu ihe akaebe maka mkpa ọ dị ịgbanwe n'ụzọ bụ isi ihe ọrụ uwe ojii pụtara na United States.
Ọtụtụ n'ime mkparịta ụka gbasara ndị uwe ojii na United States lekwasịrị anya na agha ndị uwe ojii, site na nnabata nke echiche "agha" (na-emegide echiche "onye nlekọta" nke ndị uwe ojii-lee Continued Reading) na ịnyefe ngwá ọrụ agha. gaa na ngalaba ndị uwe ojii site na mmemme 1033 nke Iwu ikike ikike nchekwa. Dị ka ọha mmadụ, anyị na-amalite iche echiche ka ụzọ ndị ọzọ maka ndị uwe ojii mebere agha nwere ike ịdị ka. Enwere ihe akaebe na-enweghị atụ na ịdị irè nke ụzọ ndị na-abụghị ndị agha na enweghị ngwa ọgụ maka nchekwa ndị e gosipụtara na Peace Science Digest. Dịka ọmụmaatụ, n'ime Nyochaa ụzọ ngwa ọgụ na enweghị ngwa ọgụ maka nchekwa udo, Nnyocha na-ekpughe na "ndị na-ahụ maka udo na-adịghị ngwa ngwa (UCP) ejiriwo ihe ịga nke ọma na-arụ ọrụ ndị a na-ejikọta na nchekwa udo, na-egosi na nchekwa udo adịghị achọ ndị agha ma ọ bụ ọnụnọ ngwá agha iji rụọ ọrụ mgbochi ime ihe ike na ọrụ nchebe ndị nkịtị." N'agbanyeghị na ha na-abụkarị ngwa ọgụ, ndị uwe ojii UN, ọkachasị na-amakụ ha ndị uwe ojii gbadoro ụkwụ na obodo, ka na-anọchi anya ụzọ nchekwa na-adịchaghị mma ma e jiri ya tụnyere ndị agha na-ahụ maka udo nke UN, ọkachasị ndị nwere ikike ime ihe ike itinye aka na ọgụ ọgụ. Mana, dị ka a na-apụtawanye ìhè na US (ọbụlagodi ya na ọha obodo na ụkpụrụ ọchịchị onye kwuo uche ya), ndị uwe ojii nwere ngwa agha ka nwere ike ibute nnukwu akụkụ nke ụmụ amaala ihe egwu. Olee mgbe anyị na-ekweta na ndị uwe ojii ji ngwá agha, kama ịkwado nkwekọrịta mmekọrịta ọha na eze, bụ ihe na-akpata mbibi ya? Nkwenye nke a ga-emesịa kpalie anyị ọbụna n'ihu n'ụzọ nke mwepu agha na nnabata nke ụzọ nchekwa n'ụzọ zuru ezu na-ejighị ngwa agha - ụzọ ndị na-adịghị akwụ ụgwọ nchebe otu onye na-efu nke onye ọzọ. [KC]
Edga n'ihu
Sullivan, H. (2020, Juun 17). Gịnị mere ngagharị iwe ji eme ihe ike? Kwuo mmekọrịta obodo na obodo (ọ bụghịkwa ndị na-akpasu iwe). Ime ihe ike ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ilele. Weghachite June 22, 2020, site na https://politicalviolenceataglance.org/2020/06/17/why-do-protests-turn-violent-blame-state-society-relations-and-not-provocateurs/
Hunt, CT (2020, Febụwarị 13). Nchedo site na ndị uwe ojii: Ọrụ nchebe nke ndị uwe ojii UN na ọrụ udo. International Peace Institute. Weghachite June 11, 2020, site na https://www.ipinst.org/2020/02/protection-through-policing-un-peace-ops-paper
De Coning, C., & Gelot, L. (2020, Mee 29). Ịtụnye ndị mmadụ n'etiti ọrụ udo nke UN. International Peace Institute. Weghachite June 26, 2020, site na https://theglobalobservatory.org/2020/05/placing-people-center-un-peace-operations/
NPR. (2020, Juun 4). Ndị uwe ojii America. N'usoro. Weghachite June 26, 2020, site na https://www.npr.org/transcripts/869046127
Serhan, Y. (2020, Juun 10). Ihe ụwa nwere ike ịkụziri America gbasara ndị uwe ojii, The Atlantic. Weghachite June 11, 2020, site na https://www.theatlantic.com/international/archive/2020/06/america-police-violence-germany-georgia-britain/612820/
Sayensị kwa ụbọchị. (2019, Febụwarị 26). Ihe akaebe sitere na data na onye uwe ojii na onye nlekọta. Eweghachitere June 12, 2020, site na https://www.sciencedaily.com/releases/2019/02/190226155011.htm
Peace Science Digest. (2018, Nọvemba 12). Na-enyocha ụzọ ngwa ọgụ na enweghị ngwa ọgụ maka nchekwa udo. Eweghachitere June 15, 2020, site na https://peacesciencedigest.org/assessing-armed-and-unarmed-approaches-to-peacekeeping
Ụlọ ọrụ/Mmalite
Ndị uwe ojii United Nations: https://police.un.org/en
Keywords: post-agha, udo udo, udo, uwe ojii, United Nations, agha obodo
[1] Ndị ode akwụkwọ kọwara ọha obodo dị ka “ụdị [nke] gụnyere ụmụ amaala a haziri ahazi na nke a na-ahazibeghị, site na ndị na-agbachitere ikike mmadụ ruo na ndị ngagharị iwe na-adịghị eme ihe ike.”
