Site n'aka Merci Llarinas-Angeles, Julaị 10, 2020
Ọrụ ndị dị n'ihu iji wuo ihe Usoro nchekwa nchekwa ụwa ọzọ (AGSS) bụ nnukwu ihe ịma aka nye anyị niile bụ ndị kwenyere na ụwa udo ga-ekwe omume, mana enwere akụkọ olileanya n'ụwa niile. Anyị kwesịrị ịnụ ha.
Ịmepụta na Ịkwado Omenala Udo
Achọrọ m ịkọrọ akụkọ banyere onye bụbu onye nnupụisi nke ghọrọ onye na-eme udo na onye nkuzi na Mindanao, Philippines. Dịka nwata nwoke na 70s, Habbas Camendan gbanarị obere ka a gbuo ya na ogbugbu ndị agha gọọmentị Marcos nke ndị a chụpụrụ n'obodo ha dị na Cotabato, ebe 100 Moros (Ndị Alakụba Filipino) nwụrụ. “Enwere m ike ịgbapụ, ma enwere m obi mgbawa. Enwere m mmetụta na enweghị m nhọrọ: lumaban o mapatay – lụọ ọgụ ma ọ bụ gbuo. Ndị Moro chere na enweghị enyemaka na-enweghị ndị agha nke anyị ichebe anyị. M sonyeere Moro National Liberation Front na abụkwara m onye agha na Bangsa Moro Army (BMA) afọ ise.”
Mgbe ọ hapụsịrị BMA, Habbas ghọrọ enyi ya na ndị òtù Ụka Ndị Kraịst bụ́ ndị kpọrọ ya ka ọ bịa nzukọ ọmụmụ ihe gbasara iwulite udo. O mechara sonye na Mindanao People's Peace Movement (MPPM), otu ndị Alakụba na ndị na-abụghị ndị Alakụba yana òtù Ndị Kraịst na-arụ ọrụ maka udo na Mindanao. Ugbu a, Habbas bụ onye osote onye isi oche MPPM. ma na-akụzi ihe ndị ruuru mmadụ na nchekwa gburugburu ebe obibi na njikwa site na echiche Islam na kọleji mpaghara.
Ahụmahụ Habbas bụ akụkọ banyere ọtụtụ ndị na-eto eto n'ụwa niile bụ ndị na-adịghị ike ime ime ihe ike na ịbanye n'òtù ndị na-ebu agha na ọbụna otu ndị na-eyi ọha egwu. Mgbe e mesịrị na ndụ ya, agụmakwụkwọ udo na ntọala agụmakwụkwọ na-abụghị nke ga-agbanwe echiche ya banyere ime ihe ike. "Amụtara m na e nwere ụzọ ịlụ ọgụ ebe ị na-agaghị egbu egbu ma gbuo gị, enwere ihe ọzọ maka agha - iji udo na usoro iwu," Habbas kwuru.
N'oge mkparịta ụka izu 5 anyị na World BEYOND War's War mkpochapụ Agụmakwụkwọ, e kwuru ọtụtụ ihe banyere uru nke udo mmụta na ụlọ akwụkwọ ntọala. Agbanyeghị, anyị kwesịrị ịghọta na n'ọtụtụ mba n'ụwa, ụmụaka na ndị na-eto eto kwụsịrị ịga akwụkwọ n'ihi ịda ogbenye. Dị ka Habbas, ụmụaka ndị a na ndị na-eto eto nwere ike ịhụ enweghị nhọrọ ma ọ bụghị iburu ngwa agha iji gbanwee usoro na imeziwanye ndụ ha.
Kedu ka anyị ga-esi mepụta omenala udo n'ụwa ma ọ bụrụ na anyị agaghị enwe ike ịkụziri ụmụ anyị na ndị na-eto eto banyere udo?
Lerry Hiterosa bụzi onye ndu ntorobịa nlere anya n'obodo ya dara ogbenye na Navotas, Philippines. Ọ zụlitere ike ya site na nzukọ ọmụmụ ihe gbasara Nduzi, Nzikọrịta ozi na nka Mkpebi Ọgbaghara. Na 2019, Lerry ghọrọ onye na-eme udo nke ọdụdụ na Japan National Peace March maka mkpochapụ nke ngwa agha nuklia. O wetara olu ndị ogbenye Filipino na Japan wee laghachi n'ụlọ na nkwa ịrụ ọrụ maka ụwa na-enweghị ngwá agha nuklia. Lerry ka gụsịrị akwụkwọ na agụmakwụkwọ ya ma na-ezube ịnọgide na-akụzi banyere udo na mkpochapụ nke ngwá agha nuklia na obodo ya na ụlọ akwụkwọ.
Ozi dị mkpa m chọrọ ikwu ebe a bụ na iwulite omenala udo kwesịrị ibido n'ọkwa obodo - ma n'ime ime obodo ma ọ bụ n'ime obodo. Ana m akwado nke ọma Education Peace nke WBW, na oku na-eto eto na-anọghị n'ụlọ akwụkwọ kwesịrị ilebara anya.
Nchekwa na-eme ihe ike
N'ime usoro mkpochapụ agha 201 niile, mmụba nke ntọala US - gburugburu 800 na mpụga US, yana ihe karịrị ntọala 800 n'ime obodo ebe a na-eji ijeri dollar nke ndị America emefu, ka amatala dị ka onye na-ebu agha na esemokwu niile. n'ụwa nile.
Ndị Filipinos nwere oge mpako n'akụkọ ihe mere eme anyị mgbe ndị omebe iwu Philippines kpebiri na ha agaghị emegharị Agreement Bases nke Philippines na US na imechi ntọala US na mba ahụ na Septemba 16, 1991. Iwu nke 1987 na-eduzi Senate. (emebere mgbe EDSA People Power Uprising gasịrị) nke nyere iwu "atụmatụ mba ofesi nọọrọ onwe ya" na "nnwere onwe pụọ na ngwa agha nuklia n'ókèala ya." Ndị omebe iwu Philippines agaraghị eguzobe nke a ma ọ bụrụ na mkpọsa na omume na-aga n'ihu nke ndị Philippines. N'oge arụmụka banyere ma ọ ga-emechi bases, e nwere nnukwu ọnụ ụlọ si n'aka ndị na-akwado US bases nke na-eyi ọchịchịrị na mbibi ma ọ bụrụ na a ga-emechi ntọala US, na-ekwu na akụ na ụba nke mpaghara ndị isi ahụ ga-adaba. . Achọpụtara nke a ezighi ezi na ntụgharị nke ntọala mbụ gaa na mpaghara ụlọ ọrụ mmepụta ihe, dị ka Mpaghara Subic Bay Freeport nke bụbu Subic US Base.
Nke a na-egosi na mba ndị na-anabata ọdụ US ma ọ bụ ọdụ ndị agha mba ofesi ndị ọzọ nwere ike ịchụpụ ha wee jiri ala na mmiri ha nweta uru ụlọ. Agbanyeghị, nke a ga-achọ ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'akụkụ gọọmentị mba ahụ. Ndị ọchịchị a họpụtara ahọpụta kwesịrị ige ndị na-eme ntuli aka ha ntị ka enweghị ike ileghara ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ụmụ amaala na-agba mbọ maka ịchụpụ ntọala mba ofesi. Otu n'ime ụlọ ndị America na-emegide ndị na-eme ihe ike nyekwara aka na nrụgide na ndị omebe iwu Philippines na na US maka iwepụ ntọala na obodo anyị.
Kedu ihe Economy Udo nke Ụwa Pụtara?
Nkwupụta Oxfam 2017 banyere ahaghị nhata zuru ụwa ọnụ kwuru na mmadụ 42 nwere akụ na ụba dị ka ijeri mmadụ 3.7 kasị daa ogbenye na mbara ala. Pasent 82 nke akụ na ụba niile e kere ruru n'elu 1 pasent nke ndị kasị baa ọgaranya n'ụwa ebe efu % ọ dịghị ihe - gara na ọkara kacha daa ogbenye nke ndị bi n'ụwa.
Enweghị ike iwulite nchekwa zuru ụwa ọnụ ebe enweghị oke nha anya dị otú ahụ. "Ịgbakọ ụwa ọnụ nke ịda ogbenye" n'oge ọchịchị mgbe ochie bụ nsonaazụ kpọmkwem nke ntinye nke usoro neoliberal.
"Iwu ọnọdụ" nke International Financial Institutions - World Bank (WB) na International Monetary Fund (IMF) na-eduzi megide ụwa nke atọ ji ụgwọ, mejupụtara usoro nhazi nke mgbanwe amụma akụ na ụba na-egbu egbu gụnyere austerity, privatization, nkwụsị nke mmemme mmekọrịta ọha na eze, mgbanwe mgbanwe ahia, mkpakọ nke ezigbo ụgwọ ọnwa, na ntinye iwu ndị ọzọ na-ewepụ ọbara ndị ọrụ na ihe ndị sitere n'okike nke mba ji ụgwọ.
Ịda ogbenye na Philippines gbanyere mkpọrọgwụ na atumatu neoliberal nke ndị ọrụ gọọmentị Philippine kwadoro bụ ndị gbasoro ụkpụrụ mmezi nhazi nke World Bank na International Monetary Fund kwadoro. Na 1972-1986, n'okpuru ọchịchị aka ike Marcos, Philippines ghọrọ ezi ezi maka mmemme ngbanwe nhazi ọhụrụ nke World Bank na-eweda tarifu, na-emebi akụ na ụba, na ibugharị ụlọ ọrụ gọọmentị. (Lichauco, p. 10-15) Ndị isi oche sochiri, sitere na Ramos, Aquino na ugbu a Onye isi ala Duterte gara n'ihu na atumatu neoliberal ndị a.
Na mba ndị bara ọgaranya dị ka US na Japan, ndị ogbenye bi na-abawanye n'ihi na gọọmentị ha na-agbasokwa iwu nke IMF na World Bank. Ebum n'obi na-eme ka usoro ego a na-etinye na ahụike, agụmakwụkwọ, akụrụngwa ọha, wdg iji kwado ego nke akụ na ụba agha - gụnyere ụlọ ọrụ mmepụta ihe agha, usoro iwu mpaghara nke ụlọ agha US n'ụwa nile na mmepe nke ngwá agha nuklia.
Ntinye aka ndị agha na atụmatụ mgbanwe ọchịchị gụnyere CIA na-akwado mgbaghara ndị agha na “mgbanwe agba” na-akwado nke ukwuu maka amụma neoliberal nke bụbu manyere mba ndị na-emepe emepe ji ụgwọ n'ụwa niile.
Amụma amụma neoliberal nke na-amanye ịda ogbenye na ndị ụwa, na agha bụ ihu abụọ nke otu mkpụrụ ego nke ime ihe ike megide anyị.
Ya mere, na AGSS, ụlọ ọrụ dịka World Bank na IMF agaghị adị. Ọ bụ ezie na ịzụ ahịa n'etiti mba niile ga-adịrịrị, a ga-ewepụ mmekọrịta azụmahịa na-ezighị ezi. Ekwesịrị inye ndị ọrụ niile ụgwọ ọrụ n'akụkụ ụwa niile.
Ma ndị mmadụ n'otu n'otu nke mba ọ bụla nwere ike ịkwado udo. Gịnị ma ọ bụrụ na onye ụtụ isi America jụrụ ịkwụ ụtụ isi ebe ọ maara na a ga-eji ego ya kwado agha? Gịnị ma ọ bụrụ na ha akpọọ agha ma ọ dịghị onye agha debanyere aha?
Gịnị ma ọ bụrụ na ndị obodo m Philippines gawara n'okporo ámá ọtụtụ nde na-akpọ ka Duterte rituo ugbu a? Kedu ihe ma ọ bụrụ na ndị obodo ọ bụla ahọrọ ịhọrọ onyeisi oche ma ọ bụ praịm minista na ndị isi ndị ga-ede akwụkwọ iwu udo ma soro ya? Kedu ihe ma ọ bụrụ na ọkara nke ọkwa niile na gọọmentị na otu na mpaghara, mba na mba ụwa bụ ụmụ nwanyị?
Akụkọ ihe mere eme nke ụwa anyị na-egosi na ihe niile dị egwu na-emepụta ihe na ihe ọ rụpụtara bụ ndị inyom na ndị nwoke na-anwa anwa nrọ.
N'ihi na ugbua eji m egwu olile anya si n'aka John Denver mechie edemede a:
Merci Llarinas-Angeles bụ onye ndụmọdụ nchịkwa na onye na-ahụ maka ndị mmekọ udo na Quezon City, Philippines. O dere edemede a dịka onye so na ya World BEYOND Warusoro ịntanetị.
