Nchọpụta nuklia bụ akụkọ ifo. Na onye na-egbu egbu na otu.

Na ya kpochapụwo Evolution of Strategy Nuclear (1989), Lawrence Freedman, onye agha nke ndị agha Britain na ndị na-akọ akụkọ agha, kwubiri, sị: 'Emperor Deterrence enweghị uwe, ma ọ ka bụ Emperor.' N'agbanyeghị na ọ gba ọtọ, eze ukwu a nọgidere na-arụrịta ụka, na-enwetaghị mmasị ọ na-ekwesịghị ekwesị, ka ọ na-etinye ụwa dum n'ihe ize ndụ. Ntuchi nke nuklia bụ echiche nke ghọrọ echiche na-egbu egbu, nke na-anọgide na-enwe mmetụta n'agbanyeghị na enwere nkwenye.

N'ihi ya, a mụrụ nzụlite nuklia, ndokwa dị nro bụ nke udo na nkwụsi ike ga-ebute site na egwu nke mbibi nwere obi ịta mmiri (MAD, n'ụzọ kwesịrị ekwesị).

Winston Churchill kọwapụtara ya na 1955 na-egosi ike: 'Nchebe ga-abụ nwata nke ụjọ, na ịlanarị nwanne ejima nke ikpochapụ.'

N'ụzọ dị oke mkpa, deterrence abughi nani atụmatụ ebumnuche, ma ihe kpatara ya bụ gọọmenti ji mee onwe ha ngwá agha nuklia. Gọọmenti ọ bụla nke nwere ngwá agha nuklia ugbu a na-azọrọ na ha na-egbochi mwakpo site na egwu ha maka mmegwara.

Ọbụna nchọpụta nyocha dị mkpirikpi, Otú ọ dị, na-egosi na nkwụsị adịghị adịka ihe dị mkpa dị ka aha ya na-egosi. N'akwụkwọ ya Ndị Ambassadors(1903), Henry James kọwara otu ịma mma dịka 'ọla na-egbuke egbuke ma sie ike', n'otu ntabi anya ma na-ama jijiji, na-agbakwụnye na 'ihe yiri ka ọ dị otu oge yiri ka ọ dị omimi nke ọzọ'. Ndi mmadu enwere ike ime ka ndi mmadu ghara iru uzo. Ma, ihe a na-agbanye n'ọtụtụ miri emi dị omimi na mgbagwoju anya mgbe a na-enyocha nyocha.

Ka anyị site n'ịtụle isi ihe dị na nkwenkwe na-egbochi njọ: na ọ na-arụ ọrụ.

Ndị na-akwado nuklia deterrence na-ekwusi ike na anyị kwesịrị ikele ya maka eziokwu a na-ezere agha ụwa nke atọ, ọbụna mgbe esemokwu n'etiti ndị isi abụọ - US na USSR - dị elu.

Ụfọdụ ndị na-akwado ya ọbụna na-ekwusi ike na nkwụsị na-etinye ọnọdụ maka ọdịda nke Soviet Union na mmeri nke ndị Kọmunist. N'okwu a, njedebe nke ọdịda anyanwụ nke West na-egbochi USSR site na mbuso agha n'ebe ọdịda anyanwụ Europe, ma napụta ụwa site na iyi egwu nke ndị ọchịchị Kọmunist.

Otú ọ dị, e nwere arụmụka siri ike na-egosi na US na mbụ Soviet Union zere agha ụwa maka ọtụtụ ihe kpatara ya, karịsịa n'ihi na ọ bụghị akụkụ ọzọ chọrọ ịga agha. N'ezie, United States na Russia anaghị alụ ọgụ tupu afọ nuklia. Ịkpọ ụda ngwá agha nuklia dịka ihe mere Agha Nzuzo ejighị dị ọkụ dịka ikwu na ụgbọ ala na-enweghị atụ, n'enweghị igwe ma ọ bụ wiil, ọ dịghị mgbe ọ bụla si na nza ahụ pụọ n'ihi na ọ dịghị onye weghaara isi. N'ikwu n'ụzọ ezi uche dị na ya, ọ dịghị ụzọ ọ bụla isi gosipụta na ngwá agha nuklia na-eme udo n'oge Agha Nzuzo, ma ọ bụ na ha na-eme ya ugbu a.

Ma eleghị anya, udo dị n'etiti ndị isi abụọ ahụ nanị n'ihi na ha enweghị esemokwu nke ziri ezi na-alụso agha agha nke na-ebibi ihe, ọbụna otu ihe.

Enweghị ihe àmà, dịka ọmụmaatụ, na ndị ndú Soviet echeburu na ha na-agbalị imeri n'ebe ọdịda anyanwụ Europe, ihe na-agbanyeghị na njedebe nuklia na-ejide ya. Post facto arụmụka - karịsịa ndị na - adịghị mma - nwere ike ịbụ ego nke pundits, ma ọ gaghị ekwe omume igosi, ma nyeghị ala siri ike maka ịtụle nkwupụta ụgha, echiche ihe mere ihe nwere ọ bụghị mere.

N'okwu mkparịta ụka, ọ bụrụ na nkịta anaghị ada ụra n'abalị, ànyị nwere ike ikwu n'eziokwu na ọ dịghị onye na-eje ije n'ụlọ? Ndị na-anụ ọkụ n'obi dị ka nwanyị ahụ na-esi ísì ụtọ na-acha ahịhịa ala ya kwa ụtụtụ. Mgbe otu onye agbata obi nwere obi mgbagwoju anya jụrụ banyere omume ọjọọ a, ọ zara ya, sị: 'Ana m eme ya iji gbochie enyí ahụ.' Onye agbata obi ya kwuru, sị: 'Ma enweghi enyí ọ bụla n'ime 10,000 kilomita nke ebe a,' ya mere, onye na-esi ísì ụtọ zara ya, sị: 'Ị hụ, ọ na-arụ ọrụ!'

Anyị ekwesịghị ịkele ndị isi anyị, ma ọ bụ nkwenye na-egbochi ndị mmadụ, obere ngwá agha nuklia, maka ịnọgide na-enwe udo.

Ihe anyị nwere ike ikwu bụ na, dịka ụtụtụ a, ndị nwere ikike ikpochapụ ndụ adịghị eme otú ahụ. Ma nke a abughi nkasi obi zuru oke, na akụkọ ihe mere eme abughi ihe na-emesi obi ike. Oge nke 'udo udo', site na Agha Ụwa nke Abụọ ruo na njedebe nke Agha Nzuzo, mere ihe na-erughị iri ise. Ihe karịrị afọ 20 kewapụrụ Agha Ụwa Mbụ na nke Abụọ; tupu nke ahụ, enweela ihe karịrị afọ 40 nke udo udo n'etiti njedebe nke Agha 1871 na Agha Ụwa Mbụ (1914), na afọ 55 n'etiti agha Franco-Prussian na mmeri Napoleon na Waterloo (1815). ).

Ọbụna na Europe na-alụ agha, ọtụtụ iri afọ nke udo anaghị adịkarị obere. Oge ọ bụla, mgbe udo biri na agha nke ọzọ, agha ahụ gụnyere ngwá agha dị n'oge ahụ - nke, maka nnukwu onye ọzọ, nwere ike ịgụnye ngwá agha nuklia. Nanị ụzọ iji jide n'aka na ejighị ngwá agha nuklia mee ihe iji hụ na e nweghị ngwá agha dị otú ahụ. O doro anya na ọ dịghị ihe mere ị ga-eji chee na ọnụnọ nke ngwá agha nuklia ga-egbochi ha. Nzọụkwụ mbụ iji hụ na ụmụ mmadụ anaghị ebido mgbapụ nuklia nwere ike ịbụ na Emperor Deterrence enweghị uwe - nke ga-emeghe ohere iji dochie nrọ ahụ na ihe kwesịrị ekwesị.

O kwere omume na udo nke US-Soviet post-1945 na-abịa site na ike, mana nke ahụ ekwesighi ịsị na nrụgide nuklia. Enweghi ike ikwenye na onodu nke agha nuklia na ntutu isi na - eme ka o nwekwuo ike iru n'ala nna nke onye ozo na nkeji ya emeela uzo abua.

Nsogbu Mgbaze Cuban nke 1962 - mgbe niile, n'ụwa niile na-abịaru nso agha nuklia karịa n'oge ọ bụla ọzọ - anaghị agba akaebe maka nrụgide nke nkwụsị: nsogbu ahụ kpatara n'ihi ngwá agha nuklia. O yikarịrị ka agbapụlarị anyị agha nuklia ọ bụghị n'ihi ịda mbà kama n'agbanyeghị ya.

Ọbụna mgbe ọ dị otu akụkụ, ngwá agha nuklia egbochighị ụdị agha ọzọ. Ndị China, Cuban, Iranian na Nicaraguan nile mere ebe ọ bụ ezie na ndị agha nuklia e ji ngwá agha nuklia kwadoro ndị ọchịchị kwaturu. N'otu aka ahụ, Agha United States dara na United States, dịka Soviet Union kwụsịrị na Afghanistan, n'agbanyeghị mba abụọ ahụ ọ bụghị nanị na ha nwere ngwá agha nuklia, kama ha nwekwara ogwe aka ndị ka mma karịa ndị iro ha. Agha nuklia adịghịkwa enye aka Russia na agha ya na-enweghị mmeri megide ndị nnupụisi Chechen na 1994-96, ma ọ bụ na 1999-2000, mgbe ngwá agha Russia rụsiri ọdachi Chechen Republic ahụhụ.

Ngwá agha nuklia emeghị ka United States nweta ihe mgbaru ọsọ ya na Iraq ma ọ bụ Afghanistan, bụ ndị ghọworo ọdịda ọdachi maka mba ahụ na ngwá agha nuklia kachasị elu n'ụwa. Ọzọkwa, n'agbanyeghị mgbidi agha nuklia, US nọgidere na-atụ egwu nke mwakpo ndị na-eyi ọha egwu, bụ nke yiri ka a ga-eji ngwá agha nuklia mee ihe karịa ka ọ ga-egbochi ha.

Na nkenke, ọ bụghị ihe ziri ezi iji na-arụ ụka na ngwá agha nuklia emebiwo ọ bụla ụdị agha, ma ọ bụ na ha ga-eme ya n'ọdịnihu. N'oge Agha Nzuzo, akụkụ nke ọ bụla na - etinye aka na agha: ndị Soviet, dịka ọmụmaatụ, Hungary (1956), Czechoslovakia (1968), na Afghanistan (1979-89); ndị Russia nọ na Chechnya (1994-96; 1999-2009), Georgia (2008), Ukraine (2014-present), nakwa Syria (2015-present); na United States na Korea (1950-53), Vietnam (1955-75), Lebanon (1982), Grenada (1983), Panama (1989-90), Gulf Persian (1990-91), bụbu Yugoslavia (1991- 99), Afghanistan (2001-present), na Iraq (2003-ugbu a), na-ekwu nanị ole na ole ikpe.

Egwuregwu ha adịghịkwa egbochi mwakpo mwakpo nke ndị agha na-abụghị ndị nuklia na-ebu agha. Na 1950, China kwụrụ afọ 14 site n'ịkwalite ma na-eji ngwá agha nuklia ya onwe ya rụọ ọrụ, ebe ndị United States nwere ngwá agha nuklia nke ọma. Ka o sina dị, ka agha Koria na-agbanwe n'ụzọ dị ukwuu megide North, na agha nuklia nke US adịghị egbochi China ịga karịa ndị agha 300,000 gafee Osimiri Yalu, na-eme ka nsogbu ahụ dị na ala Korea nke na-ekewa ya ruo taa, ma nwee mere ka otu n'ime nsogbu ndị kasị dị ize ndụ n'ụwa kachasị mma.

Na 1956, mba ndị agha nuklia na United Kingdom dọrọ aka ná ntị na ndị na-abụghị nuklia nke Ijipt agaghị egbochi mba mba Suez Canal. O nweghị uru ọ bụla: Briten, France na Israel mechara laa Saịnaị na ndị agha. Na 1982, Argentina wakporo Islands Falkland na Britain, ọ bụ ezie na UK nwere ngwá agha nuklia na Argentina.

N'ịgbaso agha mwakpo nke ndị mmadụ na 1991, agha ndị agha Iraq adịghị egbochi ndị agha na-eji agha nuklia na-agbagha agha, ọ bụ ezie na ọ gaara eji ngwá agha nuklia ya na-aga agha na Baghdad. O siri ike iche n'echiche otú ime nke a ga-esi baara onye ọ bụla uru. N'ụzọ doro anya, ngwá agha nuklia nke US egbochighị mwakpo ndị na-eyi ọha egwu na US nke 11 September 2001, dịka nuklia nuklia nke UK na France adịghị egbochi mwakpo ndị na-eyi ọha egwu ugboro ugboro na mba ndị ahụ.

Nkwụsi ike, na nkenke, adịghị egbochi.

Ụkpụrụ ahụ dị omimi na gburugburu ebe niile. Ndị agha nuklia na-eji ngwá agha nuklia eme ihe n'ụzọ na-adịghị mma ga-emeri nke Front Algeria nke mba ahụ. Ngwá agha nuklia nke United States anaghị egbochi North Korea site n'inwe ihe ntinye ego nke US, USS Pueblo, na 1968. Ọbụna taa, ụgbọ mmiri a na-anọgide na North Korea aka.

US nukes emeghị ka China nweta Vietnam ka ọ kwụsị mwakpo nke Cambodia na 1979. Umu agha nuklia nke US adighikwa egbochi ndi nche ndi agha Iranian ka ha ghara ijide ndi nlekota ndi United States na ijide ha (1979-81), dika egwu nke agha nuklia nke US emeghi ka ndi United States na ndi ya na ha gbakorita ike ime ka Iraq ghara ichota Kuwait n'enweghi agha. 1990.

In Ngwá Agha Ngwá Agha na Mkparịta Ụka ​​Mkparịta ụka (2017), ndị ọkà mmụta sayensị ndọrọ ndọrọ ọchịchị Todd Sechser na Matthew Fuhrmann nyochare esemokwu mpaghara 348 na-etiti n'etiti 1919 na 1995. Ha jiri nlezianya nyocha iji chọpụta ma ndị agha nuklia na-enwe ihe ịga nke ọma karịa mba ndị na-eme ememe na-akwado ndị iro ha n'oge esemokwu obodo. Ha abụghị.

Ọ bụghị naanị nke ahụ, mana ngwá agha nuklia emeghị ka ndị nwe ha nwekwuo ike ime ka ihe ha chọrọ; ọ bụrụ na ihe ọ bụla, mba dị iche iche dịtụ Mpekarị enwe ihe ịga nke ọma n'inweta ụzọ ha. N'ọnọdụ ụfọdụ, nyocha ahụ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ mkparị. N'ihi ya, n'etiti obere okwu ndị egwu egwu sitere na mba ndị agha nuklia na-eme ka ha nwee ike ime ka onye iro ahụ sie ike na United States, na 1961, na Dominican Republic na-enwe nhoputa ndi ochichi onye ochichi na-esochi onye ochichi ahụ bụ Rafael Trujillo, nakwa ihe ndị US chọrọ, na 1994, na-agbaso agha ndị agha Haitia, na ndị Haitia weghachiri Jean-Bertrand Aristide ka o nwee ikike. Na 1974-75, nuklia nke China amanye mba nuklia Portugal iji nyefee Macau aka ya. Ejiri ihe omuma ndia n'ihi na ndi akwukwo ji ezi obi choo inyocha onodu nile nke mba ndi agha ji eme ka agha gbasaa na uzo ozo. Ma ọ dịghị onye na-ekiri ihe na-emenụ ga-ekwu na ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke Portugal ma ọ bụ Dominican Republic ka ngwá agha nuklia nke China ma ọ bụ US.

Ihe a nile na-enyekwa echiche na inweta ngwá agha nuklia site n'aka Iran ma ọ bụ North Korea agaghị enwe ike ime ka mba ndị a nwee ike ịmanye ndị ọzọ, ma ha 'ejide' na ngwá agha nuklia ma ọ bụ ngwá agha.

Ọ bụ otu ihe iji kwubie na nrụgide nuklia apụtaghị na ọ kwụsịrị, ma enyeghị ike imegide - ma ihe ize ndụ ndị dị egwu na-adịwanye njọ.

Nke mbụ, igbochi agha site na ngwá agha nuklia enweghi obi ike. Onye uweojii na-ebu ngwá agha nuklia a na-eji azụ azụ agaghị eleghara onye ohi anya: 'Kwụsị n'aha iwu, ma ọ bụ m ga-efesa anyị niile!' N'otu aka ahụ, n'oge Agha Nzuzo, ndị isi ụlọnga NATO kwara arịrị na obodo ndị dị na West Germany anọghị ihe abụọ dị iche iche - nke pụtara na ichebe Europe na ngwá agha nuklia ga-ebibi ya, ya mere nkwupụta nke Red Army ga-egbochi ikike nuklia bụ n'ụzọ nkịtị dị egwu. Ihe si na ya pụta bụ ịkọwapụta ngwá agha ndị dị ntakịrị, ndị na-arụ ọrụ nke ọma karị bụ ndị ga-abawanye uru nakwa, ya mere, ndị ọrụ ha na nsogbu ga-ekwenyekwu. Ma na-etinye ngwá agha ndị na-abawanye uru, ma bụrụ nke a na-ekwenyekwu na ọ bụ ihe na-egbochi, ọ ga-adịrị ka a ga-eji ya.

Nke abụọ, deterrence na-achọ ka agha nke ọ bụla nọgide na-adighi ike imegide ya, ma ọ bụ ma ọ dịghị ihe ọzọ na a ga-egbochi ọgụ dị otú ahụ ka onye nwere ike ịnwegidere ikike ịkwụ ụgwọ ọrụ nke abụọ, iji gbochie mmegide dị otú ahụ na mbụ. Otú ọ dị, ka oge na-aga, ngwá agha nuklia aghọwo nke ziri ezi karị, na-akpata nchegbu banyere ịdị mfe nke ngwá agha ndị a iji mee ka e nwee 'mgbochi'. N'okpuru nkenke, mba nuklia na-enwewanye ike idozi ngwá agha nuklia nke onye iro ha maka mbibi. N'okwu a na-emegiderịta onwe ya, nke a na-akpọ njedebe nke agha, na 'enweghị ike' na-ezo aka na ngwá agha nuklia ahụ, ọ bụghị ndị bi na ya. Ihe kachasị pụta ìhè nke ngwá agha nuklia nke kawanyewanye na 'nkwụsị nchebe' bụ ihe nrụgide deterrence bụ iji mee ka o nwee ike ibute ihe mbụ, ebe ọ na-eme ka ihe ize ndụ dị na onye nwere ike ịdaba, na-atụ egwu ihe omume dị otú a, nwere ike ịnwa ịnwapụ na ya onwe ya mbụ iku. Ọnọdụ a - nke akụkụ nke ọ bụla na-aghọta uru ọ ga-ekwe omume na mbụ - bụ ihe na-adịghị ize ndụ.

Nke atọ, nkwupụta nke deterrence na-ewere oke ezi uche nke ndị na-eme mkpebi. Ọ na-ekwu na ndị na-eji mkpịsị aka ha eme ihe n'egwuregwu nuklia bụ ndị na-eme ihe ziri ezi bụ ndị ga-anọ jụụ ma nwee obi ọmịiko n'okpuru ọnọdụ siri ike. Ọ na-ekwukwa na ndị isi ga-ejidekwa ikike ha mgbe niile, nke ahụkwa, ha ga-anọgide na-ejidekwa mmetụta ha, na-eme mkpebi ndị dabeere na nchịkọta dị mma nke ụgwọ na uru. Nkwupụta nkwụsi ike na-ekwusi ike, na nkenke, na akụkụ ọ bụla ga-atụ egwu ntanya ahụ site na nke ọzọ na atụmanya nke ihe kachasị njọ, ihe ndị a na-apụghị ichetụ n'echiche, ma mesịa jiri ezi uche na ezi uche mee ihe. Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ihe niile a maara banyere nkà mmụta uche ụmụ mmadụ na-atụ aro na nke a bụ ihe efu.

In Nwa Nwa Atụrụ na Gray Ụgha: Otu njem site na Yugoslavia (1941), Rebecca West kwuru na: 'Ọ bụ naanị akụkụ nke anyị maara nke ọma: naanị akụkụ nke anyị hụrụ obi ụtọ na ogologo ụbọchị obi ụtọ, chọrọ ibi ndụ na 90s wee nwụọ n'udo ...' Ọ dịghị achọ amamihe ọ bụla ịmara na ndị mmadụ na-emekarị ihe n'echiche, iwe, obi nkoropụ, ịda mbà n'obi, isi ike, imegwara, nganga na / ma ọ bụ nkwenye siri ike. Ọzọkwa, n'ọnọdụ ụfọdụ - dịka mgbe akụkụ ọ bụla kwenyesiri ike na agha apụghị izere ezere, ma ọ bụ mgbe nrụgide iji zere ịdapụ ihu na-esiwanye ike - omume na-adịghị mma, gụnyere nke na-egbu egbu, nwere ike ịpụta na ọ dị mma, ọbụlagodi na a pụghị izere ya.

Mgbe o nyere iwu maka ọgụ ahụ na Pearl Harbor, onye ozi nchedo Japan kwuru na: 'Mgbe ụfọdụ, ọ dị mkpa imechi anya ya ma si n'elu ụlọ elu nke Kiyomizu. N'oge Agha Ụwa Mbụ, Kaiser Wilhelm nke Abụọ nke Germany dere n'akụkụ nke akwụkwọ akụkọ gọọmenti: 'Ọ bụrụgodị na e bibiri anyị, England ga-efunahụ India.'

Mgbe adolf Hitler nọ na bonka ya, n'oge ikpeazụ nke Agha Ụwa nke Abụọ nyere iwu ihe ọ na-atụ anya ya ga-abụ mbibi zuru oke nke Germany, n'ihi na o chere na ndị Germany 'emela' ya.

Tụleekwa, onye isi mba United States nke na-egosi ihe ịrịba ama nke ọrịa uche, ndị okwu ya na tweets na-atụ ụjọ na-akwado nkwarụ ma ọ bụ ezi uche. Ndị isi mba - nuklia ma ọ bụ - ọ bụghị ọrịa uche. N'agbanyeghị nke ahụ, nkwupụta nke deterrence na-egosipụta n'ụzọ ọzọ.

N'ikpeazụ, ọ dịghị ụzọ ndị isi obodo ma ọ bụ ndị agha ga-esi mara mgbe obodo ha chịkọtara ike ọkụ nuklia iji mezuo mkpa nke inwe 'nkwụsị dị irè'. Dịka ọmụmaatụ, ọ bụrụ na otu akụkụ dị njikere ikpochapụ n'ọgụ, ọ ga-eme ka ọ ghara ịda mbà, n'agbanyeghị mmegwara egwu ahụ. N'aka nke ọzọ, ọ bụrụ na otu akụkụ kwenyesiri ike na mmegide nke onye ọzọ ahụ, ma ọ bụ nke a na-eche na enweghị mmasị na ọnwụ, ọ dịghị ihe agha ọ bụla ga-ezuru. Ọ bụghị naanị nke ahụ, ma ọ bụrụhaala na ịzụkọta ngwá agha na-eme ka ego maka ndị na-ere ọrụ na-echebe onwe ha, ọ bụrụhaala na ịmepụta, ịmepụta ma jiri 'ọgbọ' ọhụụ nke ihe nuklia na-ebute ọrụ, a ga-anọgide na-ekpuchi eziokwu banyere nkwupụta igbochi. Ọbụna mbara igwe abụghị ókè; militarists chọrọ itinye ngwá agha n'èzí.

N'ihe dị ka ngwá agha nuklia na-enyekwa aka ihe atụ, nke uche, site na igosipụta mmezu nkà na ụzụ nke otu mba ma si otú ahụ na-ezigara ndị ndú na mba ndị na-enweghị nchekwube, mgbe ahụ, ọzọ, ọ dịghị ụzọ ọ bụla ga-esi mee ka ọ dịkwuo ala (ma ọ bụ kachasị elu) ọnụ ọgụgụ nke otu onye. Na oge ụfọdụ, mmechi ndị ọzọ na-abịa megide iwu nke ịlaghachi azụ, ma ọ bụ dịka Winston Churchill kwuru, ha 'na-eme ka ụgha'.

Tụkwasị na nke ahụ, ịkwado omume ọma bụ oxymoron. Ndị ọkà mmụta okpukpe maara na agha nuklia agaghị enwe ike izute ihe a na-akpọ 'agha nkịtị'. Na 1966, Kọmitii Vatican nke abụọ kwubiri, sị: 'Ihe ọ bụla a na-alụ agha na-enweghị isi na mbibi obodo dum ma ọ bụ ọtụtụ ebe na ndị bi na ha bụ mpụ megide Chineke na mmadụ n'onwe ya. Ọ na-adabaghị adaba na ịhapụ ikpe. ' N'akwụkwọ ozi pastoral na 1983, ndị ụkọchukwu Katọlik Katọlik kwukwara, sị: 'Ikpe ikpe a, na ikpe anyị, na-emetụta ma ọ bụ iji mmegbu na-eji ngwá agha ndị na-emeri obodo ndị na-emenye ụjọ emechalarị.' Ha gara n'ihu na nke ahụ, ọ bụrụ na ihe na-eme omume rụrụ arụ, ọ bụkwa omume rụrụ arụ na iyi egwu. N'akwụkwọ ozi na Nzukọ 2014 Vienna banyere Ọdịmma Ndị Ngwá Agha Ngwá Agha Nuclear, Pope Francis kwuru na: 'Nkọwa nke nuklia na ihe egwu nke mbibi nke nwere obi abụọ apụghị ịbụ ihe ndabere nke ụkpụrụ omume nke mmekọrịta mmadụ na ibe ya na udo dị n'etiti ndị mmadụ na mba.'

Council of Methodist Council of Bishops na-aga n'ihu karịa ndị ibe ha Katọlik, na-ekwu na 1986 na: 'Nkwụsị agaghịzi enweta ngọzi ndị ụka, ọbụna dịka akwụkwọ ikike maka oge iji kwado ngwá agha nuklia.' Na Ezi Agha ahụ (1968), onye isi okpukpe Protestant Paul Ramsey gwara ndị na-agụ akwụkwọ ya ka ha chee na ihe mberede okporo ụzọ n'otu obodo amaala na efu, mgbe nke ahụ gasịrị, a chọpụtara na onye ọ bụla chọrọ ka ọ gbanye nwa ọhụrụ ka ọ bụrụ onye ọ bụla na-agba bọmbụ ọ bụla.

Ikekwe egwu kachasị egwu maka igbochi nuklia bụ ụzọ dị iche iche nke ọdịda. N'adịghị ka ihe a na-echekarị, ọ ga-abụ na ọ dịkarịa ka ọ bụ 'ihe mkpuchi si na-acha anụnụ anụnụ (BOOB) ọgụ. Ka ọ dị ugbu a, enwere ihe ize ndụ dị mkpa metụtara ọgba aghara na-arịwanye elu, ihe mberede ma ọ bụ na-enweghị ikike, iji eme ihe na-enweghị isi (ọ bụ ezie na a pụrụ ịkatọ ya ọ bụla iji ngwá agha nuklia eme ihe efu) ma ọ bụ mgbagha ụgha, nke mere na egwu na-atụ egwu mgbe nile, ọ pụkwara iduga 'nkwụghachi ụgwọ' megide mwakpo a na-emebeghị. Enweela ọtụtụ ihe ọghọm 'mgbagwoju anya' - ịchụpụ ihe mgbochi, ịkụ ihe, izu ohi ma ọ bụ ọnwụ nke ngwá agha nuklia - yana ọnọdụ ndị mere ihe ndị dị ka ìgwè atụrụ, geopu gas ma ọ bụ kọmpụta kọmpụta na-ezighị ezi akọwawo ya a na-emepụta ngwa agha agha.

Ihe ndị a na-akọwa naanị ụfọdụ n'ime ihe ndị na-ezighị ezi na ihe ize ndụ ndị dị njọ na-egbochi nrụgide, ozizi zuru oke nke na-achịkwa ngwaike nuklia, ngwanrọ, ndozi, nchịkọta na ịgbasa. Iwepu echiche - ikwenye na nkà mmụta okpukpe - nke igbochi agaghị adị mfe, ma ọ dịghị ebi ndụ n'okpuru egwu nke ikpochapụ ụwa. Dịka onye edemede bụ TS Eliot dere n'oge gara aga, ọ gwụla ma ị nọ n'elu isi gị, olee otu ị si mara ogologo gị? Ma mgbe ọ na-abịa na deterrence nuklia, anyị niile na n'elu isi anyị.