Eziokwu: Nchebe nnwere onwe, ochichi onye kwuo uche ya, na ndụ n'onwe ya, ka a na-arụ ọrụ nke ọma n'enweghị ike. Naanị ịchịisi na-achịghị ndị ọzọ chọrọ ime ihe ike na agha.
Ọ bụ ihe a na-amaghị ama maka ndị agha na-akpọsara agha ha dị ka ihe dị mma, na ụkpụrụ iwu na-ekwu na agha ọ bụla abanyela dị ka ihe ikpeazụ. Nke a bụ ọganihu iji nwee obi ụtọ ma na-ewu na ya. O kwere omume igosi na ngbalite agha ọ bụla abụghị, n'eziokwu, nkwụsị ikpeazụ, na ndị ọzọ ka mma. Ya mere, ọ bụrụ na agha bụ ihe a na-apụghị ịgbagha agbagha naanị dị ka ihe ikpeazụ, agha agaghị ekwe omume.
Maka agha ọ bụla na-eme, na ọbụna ọtụtụ ndị na-adịghị, enwere ike ịchọta ndị kwere n'oge ahụ, na mgbe, na agha ọ bụla ma ọ bụ dị mkpa. Ufodu ndi mmadu na-enweghi obi ike site n'ikwu na odi mkpa maka otutu agha, ma na-ekwusi ike na otu agha ma obu agha abuo gara aga di mkpa. Ọtụtụ na-ekwusi ike na agha ụfọdụ n'ọdịnihu ga-adị mkpa - ma ọ dịkarịa ala maka otu akụkụ nke agha ahụ, nke mere na-achọ nkwụsị na-adịgide adịgide nke ndị agha njikere ịlụ ọgụ.
Agha Abụghị "Nchebe"
E degharịrị Ngalaba Agha US na Ngalaba Nchebe na 1947, ọ bụkwa ihe a na-ahụkarị n'ọtụtụ mba ịkpọ ngalaba nke agha nke onwe ya na mba ndị ọzọ dịka "nchekwa". Mana ọ bụrụ na okwu a nwere ihe ọ pụtara, enweghị ike ịgbatị ya ikpuchi agha na-emerụ ahụ ma ọ bụ militarism na-eme ihe ike. Ọ bụrụ na "ịgbachitere" pụtara ihe ọzọ karịa "mmejọ," mgbe ahụ ịwakpo mba ọzọ "nke mere na ha enweghị ike ibuso anyị agha" ma ọ bụ "izipu ozi" ma ọ bụ "ịta ahụhụ" mpụ abụghị ihe nchebe na ọ dịghị mkpa.
Na 2001, ọchịchị Taliban dị na Afghanistan dị njikere imegharị Osama biini Laden ruo mba nke atọ a ga-anwale maka mpụ United States na-ekwu na ọ ga-eme ya. Kama ịchụso iwu maka iwu mpụ, United States na NATO họọrọ agha na-akwadoghị nke mebiri emebi karịa mpụ ndị ahụ, nọgidere na-aga n'ihu mgbe bin Laden kwuru na ọ hapụrụ mba ahụ, nọgidere na-aga n'ihu mgbe a mara ọkwa ọnwụ Laden, ọ nọkwa na-adị njọ emerụ Afghanistan, Pakistan, United States na mba NATO, na iwu iwu.
Dika akwukwo nke nzuko na February 2003 n'etiti President George W. Bush na Prime Minista nke Spain, Bush kwuru na President Saddam Hussein nyere iwu ka ha si Iraq pụọ, ma jee biri n'ala ozo, ma o buru na o nwere ike iburu $ 1. Onye ọchịchị aka ike na-agba ya ọsọ na $ 1 abụghị ihe dị mma. Mana enyeghi ekpughe ya na ọha na eze US. Kama nke ahụ, ọchịchị Gọọmenti kwuru na a chọrọ agha iji chebe United States megide ngwá agha ndị na-adịghị adị. Kama ikpofu dollar ijeri, ndi nke Iraq choputara otutu otutu puku ndu, nde mmadu mere ndi gbara ọsọ ndụ, ihe ndi agha mba ha na usoro nkuzi ha na usoro ndu ha, mbibi ndi mmadu furu efu, oke mbibi gburugburu ebe obibi, na oria ojoo na oria ojoo - ihe niile nke na-efu United States $ 800, ọ bụghị ịgụta ọtụtụ puku dollar na ọnụ ọgụgụ mmanụ ụgbọ elu, ụgwọ ọmụrụ nwa n'ọdịnihu, nlekọta ndị agadi, na ohere furu efu - ịghara ịkpọ ndị nwụrụ anwụ na ndị merụrụ ahụ, ụba nzuzo nke ọchịchị, imebi nnwere onwe obodo, emebi ụwa na ikuku ya, na mmebi iwu omume nke ịnakwere ọha mmadụ banyere ịnara mmadụ, ịta ahụhụ, na igbu ọchụ.
Gụọ kwa: Echiche Ụgha: China bụ ihe egwu agha
Nkwadebe Ọgụgụ Abụghị "Nchebe"
Otu echiche ahụ nke ga-ekwu na ịwakpo mba ọzọ bụ "ịgbachitere" nwere ike iji gbalịa ịkwado ọdụ ndị agha na-adịgide adịgide na mba ọzọ. Ihe si na ya pụta, n'okwu abụọ a, abaghị uru, na-eweta iyi egwu karịa iwepu ha. N'ime ụfọdụ mba 196 n'ụwa, United States nwere ndị agha n'ime opekata mpe 177. Mba ole na ole ndị mba ọzọ nwekwara ndị agha pere mpe nọ na mba ọzọ. Nke a abụghị ihe nchekwa ma ọ bụ ọrụ dị mkpa ma ọ bụ mmefu.
Ndị agha na-eche nche ga-abụ ndị nche ụsọ oké osimiri, ndị na-eche nche ókèala, ngwa agha ụgbọ elu, na ndị agha ndị ọzọ nwere ike ịgbachitere ọgụ. Ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke mmefu agha, karịsịa site na mba ndị bara ọgaranya, na-ewe iwe. Ngwá agha ndị dị ná mba ọzọ, n'oké osimiri, na n'èzí abụghị ihe nchebe. Bọmbụ na bọmbụ na-echere mba ndị ọzọ abụghị ihe nchebe. Ọtụtụ mba ndị bara ọgaranya, gụnyere ndị nwere ọtụtụ ngwa agha na-enweghị isi nchekwa, na-emefu ihe ruru $ 100 ijeri kwa afọ na ndị agha ha. Ihe ọzọ ijeri $ 900 nke na-eweta ihe ndị agha US na-emefu ihe ruru ijeri $ 1 kwa afọ enweghị ihe nchebe.
Nchebe Ọ Dịghị Mkpa Ime Ihe Ike
N'ịkọwa agha ndị agha na-adịbeghị anya na Afghanistan na Iraq dịka enweghị nchebe, ànyị ahapụwo echiche nke Afghans na Iraqis? Ọ na-agbachitere ịlụ ọgụ mgbe a wakporo gị? N'ezie, ọ bụ. Nke ahụ bụ nkọwa nke nchebe. Ma, ka anyị cheta na ọ bụ ndị na-akwalite agha bụ ndị kwuru na iji chebe onwe ha na-eme ka agha kwụsị. Ihe akaebe na-egosi na ụzọ kachasị mma ị ga-esi chebe onwe ya bụ, karịa karịa, nkwụsị na-enweghị isi. Akụkọ ọdịnala nke ọdịbendị ndị omenala na-atụ aro na arụ ọrụ na-adịghị eme ihe na-adịghị ike, nke na-adịghị agafe agafe, na enweghi ike ịmepụta nsogbu ọha na eze. Eziokwu gosiputa nani. Ya mere, o kwere omume na mkpebi kasị mma maka Iraq ma ọ bụ Afghanistan ga-abụ nguzogide na-enweghị isi, enweghị nkwado, na ịrịọ ikpe ziri ezi n'ụwa.
Mkpebi dị otú a na-eme ka obi sie anyị ike ma ọ bụrụ na anyị echee na mba dịka United States, nke nwere njikwa dị ukwuu n'ahụ ndị otu mba dị ka United Nations, na-azaghachi mbuso agha si mba ọzọ. Ndị United States nwere ike ịjụ ịnabata ndị mba ọzọ. Ndị otu udo si mba ọzọ nwere ike isonye na nguzogide na-enweghị isi. Enwere ike ijikọta iwu na ikpe na-ezubere iche na nrụgide mba ụwa. E nwere ụzọ ọzọ maka ime ihe ike.
Nke a bụ ndepụta nke ihe ịga nke ọma eji eme ihe anaghị eji ngwa agha eme ihe n'ọnọdụ agha.
Agha na-eme ka onye ọ bụla na-adịchaghị mma
Ajụjụ dị mkpa, Otú ọ dị, ọ bụghị otú mba ahụ si wakpoo kwesịrị ịzaghachi, ma otu esi egbochi mba ahụ na-eme ihe ike ịwakpo. Otu ụzọ iji nyere aka mee nke ahụ bụ ịgbasa mgbasa ozi na agha na-eme ka mmadụ daa mbà kama ichebe ha.
Ịjụ na agha dị mkpa abụghị otu ihe ahụ na-enweghị ike ịmata na ihe ọjọọ dị n'ụwa. N'eziokwu, a ghaghị ịlụ agha dịka otu n'ime ihe ọjọọ kachasị njọ n'ụwa. Ọ dịghị ihe dị njọ na agha nwere ike iji gbochie. Iji agha eme ihe iji gbochie ma ọ bụ na-ata ahụhụ maka ịlụ agha egosiwo ọdịda dị egwu.
Akụkọ ọdịnala ndị agha ga-eme ka anyị kwenye na agha na-egbu ndị ajọ mmadụ ndị a chọrọ igbu iji chebe anyị na nnwere onwe anyị. N'ikwu eziokwu, agha ndị na-adịbeghị anya na-emetụta mba ndị bara ọgaranya abụrụla ndị gburu ụmụaka, ndị agadi, na ndị nkịtị bi n'obodo ndị dara ogbenye. Ma mgbe "nnwere onwe" rụpụtara dị ka ihe ziri ezi maka agha, agha ahụ abụrụwo ihe ziri ezi maka imebi nnwere onwe.
Echiche nke na ị nwere ike inweta ikike site na ịme ka gọọmenti gị rụọ ọrụ na nzuzo na igbu ọtụtụ ndị mmadụ na-ekwu na ọ bụrụ na agha bụ ngwá ọrụ anyị naanị. Mgbe ihe niile i nwere bụ hama, nsogbu ọ bụla dị ka ntu. N'ihi ya, agha bụ azịza maka esemokwu mba ọzọ, agha ndị na-adọrọ adọrọ ogologo ga-agwụ site n'ịgbasawanye ha.
Ọrịa ndị nwere ike igbochi, ihe mberede, igbu onwe, ọdịda, mmiri mmiri, na ihu igwe ọkụ na-egbu ọtụtụ ndị mmadụ na United States na ọtụtụ mba ndị ọzọ karịa iyi ọha egwu. Ọ bụrụ na iyi ọha egwu na-eme ka ọ dị mkpa itinye ego $ 1 kwa afọ na njikere agha, kedu ihe ihu igwe na-ekpo ọkụ na-eme ka ọ dị mkpa ịme?
Akụkọ banyere egwu egwu dị ukwuu nke ndị na-eyi ọha egwu na-eme ka ndị ụlọ ọrụ dịka FBI na-agba ume, na-akwado ego, ma na-amanye ndị mmadụ na-agaraghị enwe ike ịghọ ndị na-eyi ọha egwu egwu onwe ha.
A na-amụ ezigbo ihe mkpali n'ihi na agha na-eme ka o doo anya na ọ dị mkpa na ọ dịghị mkpa ka e nwee usoro mkpebi, ọ bụghị dịka mgbasa ozi maka ọha mmadụ.
"Nchịkwa Mmadụ" site na Nkume-Ọnwụ abụghị Ihe Ngwọta
N'ime ndị na-amata etu agha si emebi emebi, enwere akụkọ ọzọ na-emeghị eme ziri ezi maka ụlọ ọrụ a pụrụ iche: agha dị mkpa maka ịchịkwa ọnụ ọgụgụ mmadụ. Ma ikike ụwa nwere igbochi ọnụ ọgụgụ mmadụ na-amalite igosipụta ihe ịrịba ama nke ịrụ ọrụ na-enweghị agha. Nsonaazụ ga-jọgburu onwe ya. Ihe ngwọta nwere ike ịbụ itinye ụfọdụ akụ bara ụba ugbu a tụbara n'ime agha n'ime mmepe nke ụdị ibi ndụ na -adịghị mma. Echiche nke iji agha kpochapụ ọtụtụ ijeri ndị ikom, ndị inyom, na ụmụaka fọrọ nke nta ka ọ sụgharịa ụdị ndị nwere ike iche na echiche ahụ erughị eru ichebe (ma ọ bụ ma ọ dịghị ihe ọzọ erughị eru ịkatọ ndị Nazi); ọ dabara nke ọma na ọtụtụ ndị enweghị ike iche ihe ọ bụla jọgburu onwe ya.
- Agha Ụwa nke Abụọ enweghị ike ime ma Agha Ụwa nke Mbụ, n'enweghị ụzọ nzuzu ịmalite Agha Ụwa Mbụ na ọbụna ihe nzuzu nke ịkwụsị Agha Ụwa Mbụ bụ nke dugara ọtụtụ ndị maara ihe ịkọ amụma World War II na ebe ahụ, ma ọ bụ na enweghị Wall Street nke Nazi Germany ruo ọtụtụ iri afọ (dị ka ọ dị mma karịa ndị na-ekwurịta okwu na mpaghara), ma ọ bụ na-enweghị agbapụ aka na ọtụtụ mkpebi ọjọọ ndị na-adịghị mkpa ka e mee ọzọ n'ọdịnihu.
- Ndi ochichi US adighi agha agha. Onye isi ala Franklin Roosevelt ejiri nwayọ kwere Churchill nkwa na United States ga-arụsi ọrụ ike iji kpasuo Japan iwe. FDR maara na mwakpo ahụ na-abịa, ma bido dezie nkwupụta agha megide Germany na Japan na mgbede Pearl Harbor. Tupu Pearl Harbor, FDR ewulitela ntọala na US na ọtụtụ oke osimiri, gbanye ngwá agha na Brits maka ntọala, malite akwụkwọ ahụ, mepụta ndepụta nke onye ọ bụla onye Japan ọ bụla nọ na mba ahụ, nyere ụgbọ elu, ndị na-enye ọzụzụ, na ndị ọkwọ ụgbọ ala na China , nyere iwu mmanye siri ike na Japan, ma nye ndị agha US ndụmọdụ na agha na Japan amalitela. Ọ gwara ndị ndụmọdụ ya kacha elu na ọ tụrụ anya mbuso agha na Disemba 1st, nke dị ụbọchị isii. Nke a bụ ihe odide nke odeakwụkwọ nke War Henry Henry Stimson na-esochi na November 25, 1941, White House nzukọ: “Onye isi oche ahụ kwuru na ndị Japan bụ ndị ama ama maka ịwakpo na-enweghị ịdọ aka na ntị wee kwuo na enwere ike wakpo anyị, kwuo Mọnde na-esote, dịka ọmụmaatụ. ”
- Agha ahụ abụghị ọrụ enyemaka, ọ dịghịkwa ahịa dị ka nke a ruo mgbe ọ gasịrị. United States ada nzukọ ụwa nke e kpebiri na-anabata ndị Juu gbara ọsọ ndụ, na n'ihi n'ụzọ doro anya ịkpa ókè agbụrụ, na n'agbanyeghị na Hitler kwuru na ya ga-eziga ha ebe ọ bụla n'ụgbọ mmiri okomoko. Enweghị akwụkwọ mpịakọta na-arịọ gị ka ị nyere Uncle Sam aka ịzọpụta ndị Juu. Bygbọ mmiri nke ndị Juu gbara ọsọ ndụ si Germany chụpụrụ na Miami site na Coast Guard. Mba United States na mba ndị ọzọ jụrụ ịnabata ndị gbara ọsọ ndụ ndị Juu, ma imirikiti ndị ọha na United States kwadoro ọnọdụ ahụ. A gwara ndị otu udo gbara ajụjụ ọnụ Prime Minister Winston Churchill na odeakwụkwọ odeakwụkwọ ya banyere mbupu ndị Juu na Germany iji chekwaa ha, ebe Hitler nwere ike kwenye na atụmatụ a, ọ ga-abụ oke nsogbu ma chọọ ọtụtụ ụgbọ mmiri. Ndị US etinyeghị aka na ndọrọ ndọrọ ọchịchị ma ọ bụ agha iji chebe ndị ahụ metụtara n'ogige ịta ahụhụ ndị Nazi. Anne Frank ekweghị akwụkwọ visa US. Ọ bụ ezie na okwu a enweghị ihe jikọrọ ya na akụkọ akụkọ ihe mere eme siri ike maka WWII dị ka Just War, ọ bụ ihe dị mkpa na akụkọ ifo US na m ga-etinye ebe a site na Nicholson Baker:
"Anthony Eden, onye odeakwụkwọ mba Briten, bụ onye Churchill gwara ya banyere ajụjụ banyere ndị gbara ọsọ ndụ, mesoro otu n'ime ọtụtụ ndị nnọchiteanya dị mkpa, na-ekwu na mgbalị ọ bụla iji nweta mgbapụta nke ndị Juu site na Hitler bụ 'ihe na-apụghị ime eme.' N'oge njem na United States, Eden gwara Cordell Hull, bụ odeakwụkwọ nke steeti, na ọ bụ ihe siri ezigbo ike na ịjụ Hitler maka ndị Juu bụ na 'Hitler nwere ike ime ka anyị nwee ụdị onyinye dị otú a, ọ bụkwa naanị ụgbọ mmiri ezughị ezu. na ụzọ njem n'ime ụwa iji mee ha. ' Churchill kwetara. 'Ọbụna anyị ga-enweta ikike iji wepụ ndị Juu niile,' ka o dere n'otu akwụkwọ ozi na-arịọ arịrịọ, 'njem nanị na-enye nsogbu nke ga-esi ike ngwọta.' Enweghi mbupu na njem? Afọ abụọ tupu mgbe ahụ, ndị Briten esiwo na Dunkirk kpochapụ mmadụ 340,000 nanị ụbọchị itoolu. US Air Force nwere ọtụtụ puku ụgbọ elu ọhụrụ. N'agbanyeghi obere ogwe aka, ndi otu ndi mmadu nwere ike ikuku elu ma bu ndi gbara oso n'ime otutu ndi mmadu si na German. "[vii]
Ikekwe ọ na-aga ajụjụ nke "Ebumnuche Kwesịrị Ekwesị" na "ezigbo" akụkụ nke agha ahụ enyeghị nsogbu ọ bụla banyere ihe ga-abụ ihe atụ bụ isi nke njọ nke akụkụ "ọjọọ" nke agha ahụ.
- Agha ahụ abụghị ihe nchebe. FDR kwenyere na ya nwere map nke atụmatụ Nazi ịkwatu na South America, na o nwere atụmatụ Nazi iji kpochapụ okpukpe, na ụgbọ mmiri US (na-enyere ndị agha na-akwado ụgbọ agha Britain aka), ndị Nazis kụrụ aka ọjọọ, na Germany bụ ihe egwu nye United Mba.[viii] Enwere ike ikpe na US chọrọ ịbanye agha na Europe iji chebe mba ndị ọzọ, bụ ndị batara iji chebe mba ndị ọzọ, mana enwere ike ime ka ndị United States mụbaa na ndị nkịtị, gbasaa agha, na eme ka ihe mebiri karịa nke nwere ike ime, ọ bụrụ na US emeghị ihe ọ bụla, nwara ịmekọrịta mmekọrịta, ma ọ bụ tinye ego n'emeghị ya. Iji kwuo na alaeze Nazi gaara etolite n'otu ụbọchị, gụnyere ọrụ dị na United States na-esiteghị na nke a na-ebuteghị ya ma ọ bụ ihe atụ ndị ọzọ site na agha ndị ọzọ.
- Ugbu a, anyị maara ọtụtụ ebe na ọtụtụ data ndị ọzọ na-eguzogide arụ ọrụ na ikpe na-ezighị ezi ga-enwe ihe ịga nke ọma-na ihe ịga nke ọma ga-adịgide-karịa nkwụsi ike. Site na ihe omuma a, anyi nwere ike ichoghachi anya n'agha nke oma nke omume megidere ndi Nazis nke adighi hazie nke oma ma obu buo ihe karia ihe ndi ozo.[ix]
- Ezi Agha ahụ adịghị mma maka ndị agha ahụ. Ebe ha enweghị ọzụzụ kpụ ọkụ n'ọnụ n'oge a na ọnọdụ uche iji kwadebe ndị agha itinye aka n'okwu na-ekwekọghị n'okike nke igbu ọchụ, ihe dị ka pasent 80 nke ndị agha United States na ndị agha ndị ọzọ n'Agha IIwa nke Abụọ agbasaghị “ndị iro” ha.[X] Eziokwu ahụ bụ na a na-emeso ndị agha ochie nke WWII mma karịa agha karịa ndị agha ndị ọzọ tupu ma ọ bụ ebe ọ bụ na ọ bụ n'ihi nrụgide nke Bonus Army kpatara mgbe agha gara aga gasịrị. Ndị na-ahụ maka ndị agha ahụ nyere ụlọ akwụkwọ kọleji n'efu, ahụike, na ụgwọ ezumike nká abụghị n'ihi uru nke agha ahụ ma ọ bụ n'ụzọ ụfọdụ kpatara agha ahụ. Na-enweghị agha, onye ọ bụla gaara enyela mahadum n'efu ruo ọtụtụ afọ. Ọ bụrụ na anyị nyere onye ọ bụla nọ na mahadum n'efu, ọ ga-achọ ihe karịrị akụkọ Houston nke Agha Ụwa nke Abụọ iji mee ka ọtụtụ ndị banye n'ọdụ ụgbọelu ndị agha.
- Ugboro ugboro, e gburu ndị mmadụ na ndị agha Germany n'èzí n'agha ahụ. Ihe ka ọtụtụ n'ime ndị ahụ bụ ndị nkịtị. Ọnụ ọgụgụ nke igbu egbu, ọnyá, na mbibi mere WWII otu ihe kachasị njọ ụmụ mmadu merela onwe ya n'oge dị mkpirikpi. Anyị n'echere na ndị otu a "megidere" ma gbuo ndị nta na ogige ndị ahụ. Ma nke a enweghị ike ịkọwa ọgwụgwọ dị njọ karịa ọrịa ahụ.
- N'ịkọwa agha iji gbasaa mbibi niile nke ndị nkịtị na obodo, nke na-eme ka obodo nuklia kpamkpam weere ụwa WWII site n'ọkwá arụmọrụ maka ọtụtụ ndị chebere ya-na n'ụzọ ziri ezi otú ahụ. Ịchọ ijiri ọnwụ na nhụjuanya na-achọ ịbawanye oke ọnwụ na nhụjuanya mere nnukwu mbibi ma hapụrụ njedebe.
- Egburu ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ndị mmadụ bụ ihe agbaghaara maka akụkụ "mma" na agha, mana ọ bụghị maka akụkụ "ọjọọ". Ihe dị iche n'etiti abụọ ahụ adịtụghị ka ihe efu. United States nwere ogologo akụkọ ihe mere eme dị ka obodo ịkpa ókè agbụrụ. Omenala ndị US nke na-emegbu ndị Africa America, na-eme mgbukpọ megide ụmụ amaala America, na ugbu a na-abanye ndị Japan America mekwara ka a nwee mmemme pụrụ iche nke kpaliri ndị Nazi nke Germany - ndị a gụnyere ogige maka ụmụ amaala America, na mmemme nke eugenics na nnwale mmadụ nke dị tupu, n'oge, na mgbe agha ahụ bisịrị. Otu n’ime mmemme ndị a gụnyere inye ndị mmadụ ọrịa ọnanị na Guatemala n’otu oge a na-ekpe ikpe Nuremberg.[xi] Ndị agha United States were ọtụtụ narị ndị Nazis dị elu na njedebe nke agha; ha dabara na.[xii] Mba United States chọrọ maka alaeze ụwa zuru ụwa ọnụ, tupu agha, n'oge ya, na kemgbe ahụ. German neo-Nazis taa, machibidoro ịkwasa ọkọlọtọ Nazi, mgbe ụfọdụ, na-efe ọkọlọtọ nke United States America.
- Akụkụ "dị mma" nke "ezi agha ahụ," otu nke kacha gbuo ma nwụọ maka akụkụ mmeri, bụ Soviet Union. Nke ahụ anaghị eme ka agha bụrụ mmeri nke ọchịchị Kọmunist, mana ọ na-ewetara akụkọ Washington na Hollywood akụkọ maka mmeri maka “ọchịchị onye kwuo uche ya.”[xiii]
- Agha Worldwa nke Abụọ akwụsịbeghị. Ndị nkịtị nọ na United States anaghị atụ ụtụ isi ha ruo mgbe a lụrụ Agha Worldwa nke Abụọ ma nke ahụ akwụsịghị. O kwesịrị ịbụ nwa oge.[xiv] Ebumnuche nke WWII nke gbara gburugburu ụwa akwụsịbeghị. Ndị agha US ahapụbeghị Germany ma ọ bụ Japan.[xv] E nwere ihe karịrị bọmbụ 100,000 United States na Britain ka nọ na ala na Germany, ka ha na-egbu.[xvi]
- Laghachi afọ 75 na mba nuklia na-enweghị onwe ya, ụwa colonial nke akụkụ dị iche iche, iwu, na omume dị iche iche iji kwado ihe kachasị akwụ ụgwọ nke United States na afọ ọ bụla kemgbe ọ bụ ihe jọgburu onwe ya nke nduhie onwe onye na-abụghị ' t nwara n'igosi ezi omume nke ulo oru obula. Echere na enwere m nọmba 1 site na 11 na-ezighi ezi, ma ị ka ga-akọwara otu ihe omume site na mmalite 1940s na-eme ka ị tụfuo ijeri 2017 dolla n'ime ego agha nke enwere ike iji nri, uwe, ọgwụgwọ, na ebe obibi imirikiti nde mmadu, ma chekwaba gburugburu uwa.
[vii] Agha Ọ Bụghị Ihe: Narị Afọ Atọ nke American Antiwar na Peace Ide, nke Lawrence Rosendwald dere.
[viii] David Swanson, Agha Bụ Ụgha, Nke Abụọ (Charlottesville: Akwụkwọ nke Ụwa, 2016).
[ix] Akwụkwọ na Nkiri: A Force More Ike, http://aforcemorepowerful.org
[X] Dave Grossman, Na-egbu: Ọmụmụ Ihe Uche Na-agụnye Ọmụma na-egbu egbu na Agha na Society (Back Bay Books: 1996).
[xi] Donald G. McNeil Jr., The New York Times, "US na-arịọ mgbaghara maka ule Syphilis na Guatemala," Ọktoba 1, 2010, http://www.nytimes.com/2010/10/02/health/research/02infect.html
[xii] Annie Jacobsen, Ọrụ Paperclip: Ihe nzuzo nzuzo nke ọgụgụ isi na ndị Nazi ọkà mmụta sayensị na America (Little, Brown na Company, 2014).
[xiii] Oliver Stone na Peter Kuznick, Akwụkwọ akụkọ na-adịghị agbanwe agbanwe nke United States (Akwụkwọ Ụlọ Akwụkwọ, 2013).
[xiv] Steven A. Bank, Kirk J. Stark, na Joseph J. Thorndike, Agha na ụtụ isi (Urban Institute Press, 2008).
[xv] RootsAction.org, “Si n’Ọghachị Na-adịghị Anya. Mechie ọdụ ụgbọ elu Ramstein, ”http://act.rootsaction.org/p/dia/action3/common/public/?action_KEY=12254
[xvi] David Swanson, "United States Naanị Bọmbụ Germany," http://davidswanson.org/node/5134
Na-adịbeghị anya Isiokwu:
