Ikekwe, ihe kachasị agbachitere agha bụ na ha bụ ihe ọjọọ dị mkpa. Ejiri akụkọ ụgha na ibe ya Ebe a.
Ma a na-agbachitere agha dị ka ịbụ n'ụzọ bara uru. Nke bụ eziokwu bụ na agha anaghị abara ndị mmadụ uru n'ebe ha na-agba, ọ bụghịkwa mba ndị na-eziga ndị agha ha gaa mba ọzọ iji lụọ agha. Agha adịghịkwa enye aka ịkwado iwu iwu - ọ dị mma. Ezi ihe mebiri site na agha bu ihe ojoo buru ibu ma enwere ike mezuo ya enweghị agha.
Ebubo na United States site na 2003-2011 agha na Iraq chọpụtara na ihe ka n'ọnụ ọgụgụ na United States kweere na ndị Iraqis dị mma n'ihi agha nke mebiri emebi - ọbụna ebibi - Iraq [1]. Ọtụtụ ndị Iraqis, n'ụzọ dị iche, kwenyere na ha ka njọ. [2] Imirikiti na United States kwenyere na ndị Iraqis nwere ekele. [3] Nke a bụ esemokwu banyere eziokwu, ọ bụghị echiche. Ma, ndị mmadụ na-ahọrọkarị eziokwu nke ha ga-amata ma ọ bụ kweta. Ndị kwere ekwe na-ekwenye ekwenye n'akụkọ ifo nke Iraq “ngwa ọgụ nke mbibi oke” siri ike ikwenye karịa, ọ bụghị nke obere, mgbe e gosipụtara ha. Na eziokwu banyere Iraq adịghị mma, ma ha dị mkpa.
Agha Adịghị Erite Uru Ndị Ya E Metụtara
Ikwenye na ndi mmadu bi ebe ochichi mba gi luru agha di nma karie ya, n'agbanyeghi na ndi mmadu kwenyesiri ike na ha ka njo, na-egosi oke mpako - mpako nke na otutu ikpe dabere na nkwenye nke otu ma ọ bụ ọzọ: ịkpa ókè agbụrụ, okpukpe, asụsụ, ọdịbendị, ịhụ mba n'anya, ma ọ bụ izugbe xenophobia. Mkpebi nke ndị mmadụ na United States ma ọ bụ mba ọ bụla metụtara bi na Iraq ga-achọta mmegide megide echiche nke mba ha nke ndị mba ọzọ na-ejide, n'agbanyeghị etu ebumnuche dị mma. N'ọnọdụ a, echiche nke agha agha mmadụ bụ mmebi iwu kachasị mkpa nke ụkpụrụ omume, iwu ọla edo nke chọrọ inye ndị ọzọ nsọpụrụ ịchọrọ. Ma nke a bụ eziokwu ma nkwado ziri ezi nke mmadụ na-ebu agha bụ ihe a na-echebara echiche mgbe ọ bụla ihe ndị ọzọ mere ka ọ daa ma ọ bụ ịkwado ọdịmma mmadụ bụ izi ezi na isi.
Enwere kwa isi ihe omuma nke ọgụgụ isi na-eche na agha ọhụrụ ga-ewetara mba uru ebe a na-alụ ya, n'ihi akụkọ ọjọọ nke agha ọ bụla mere n'oge gara aga. Ndị ọkà mmụta na ma Carnegie Endowment maka Peace na pro-agha RAND Corporation achọpụtala na agha ebumnuche maka iwulite mba nwere oke ọganiihu na-adịghị adị adị na -emepụta ọchịchị onye kwuo uche ya. Ma ọnwụnwa ahụ na-ebili zombie-ka ikwere nke ahụ Iraq or Libya or Syria or Iran ga-emesị bụrụ ebe agha na-emepụta ya.
Ndị na-akwado maka agha agha ndị mmadụ ga-emekwu ihe n'eziokwu ma ọ bụrụ na ha ejiri agha na-arụ ọrụ nke ọma ma mee ka ọ ghara imebi emebi. Kama nke ahụ, a na-ewere ezi ihe na-emekarị ka ọ bụrụ ihe ọ bụla na-efu. Ndi United States agughi ndi Iraqi nwuru anwu. Kọmitii Nchebe nke UN chọrọ ka ndị ọrụ UN na-ahụ maka ndị na-ahụ maka ndị na-ahụ maka ihe ndị ruuru mmadụ na Libyans gburu na NATO nanị ná nnọkọ emechi.
Ndi kwere ekwe na agha ndi mmadu na-achikota ihe ozo site na agha. Ndi mmadu bu ndi ochichi aka ndi ochichi ndi n'eme ka otutu ndi mmadu jiri aka ha kwue okwu ya "gburu ndi nke ya" (ma ha agwaghi onye rere ya ihe ndi agha ma obu nye ihe ngosi nke igwe) . Ihe ọ pụtara bụ na igbu "ndị ya" dị njọ karịa igbu ndị ọzọ. Ma ọ bụrụ na nsogbu anyị chọrọ ịjụ bụ igbu mmadụ, agha na mgbukpọ bụ nwanne na ọ dịghị ihe dị njọ karịa agha nke agha nwere ike iji gbochie - ọbụlagodi na agha na-egbochi, ọ bụghị mmanụ, mgbukpọ.
Agha ndị mba ndị bara ọgaranya lụrụ megide ndị ogbenye na-abụkarị otu ndị e gburu egbu; dị nnọọ iche na mmemme bara uru, ọrụ enyemaka, ma ọ bụ nke ọdịmma. N'echiche akụkọ ifo, a na-alụ agha "n'ọgbọ agha" - echiche nke na-egosi asọmpi egwuregwu nke dị n'etiti ndị agha abụọ na-abụghị ndụ ndị nkịtị. N'ụzọ megidere nke ahụ, a na-alụ agha n'obodo na n'ụlọ ndị mmadụ. Agha ndị a bụ otu n’ime ọtụtụ omume rụrụ arụ omume ndị a pụrụ ichetụ n'echiche, nke na-enye aka kọwaa ihe gọọmentị ndị na-akwụ ha ụgwọ na-agha ụgha banyere ndị ha.
Agha na-emebi emebi kpamkpam n'ụdị nhazi ịkpọasị na ime ihe ike, na n'ụdị a ebe obibi na-egbu egbu. Ikwenye na ikike ndi mmadu nwere maka agha nwere ike ime ka o maa jijiji site na ile anya nke oma na agha nke agha obula. Agha na-ahapụ ihe ize ndụ, ọ bụghị nchebe - na iche na ndekọ na-aga nke ọma nke mmegharị na-enweghị isi maka mgbanwe dị mkpa. Agha na njikere maka agha wepụrụ ndị bi na Diego Garcia; nke Thule, Greenland; nke ọtụtụ n'ime Vieques, Puerto Rico; na agwaetiti dị iche iche nke Pacific na Pagan Island na-esote na ndepụta ahụ nọ n'ihe ize ndụ. Ihe egwu dịkwa bụ obodo dị na Jeju Island, South Korea, ebe US Navy chọrọ ka ewubere ntọala ọhụrụ. Ndị biri ala-ikuku ma ọ bụ iyi-mmiri site na ule ngwa ọgụ anaghị adịkarị mma karịa ndị eji ngwa agha akwadoro.
A na-achọta imebi iwu ụmụ mmadụ na mba dị iche iche nke mba ndị ọzọ na-achọ ịba bọmbụ, dịka ha nwere ike ịchọta mba dị iche iche nke ndị otu aka ahụ na-akwado ndị ọchịchị aka ike, ma dịka a pụrụ ịchọta ha n'ime ndị agha ahụ. mba onwe ha. Ma e nwere nnukwu nsogbu abụọ na bọmbụ mba dị iche iche iji mụbaa nkwanye ùgwù ya maka ikike mmadụ. Nke mbụ, ọ na-eche na ọ gaghị arụ ọrụ. Nke abụọ, ikike kwesiri ka a ghara igbu ma ọ bụ merụọ ahụ ma ọ bụ merụọ ya agha kwesiri ka ewere ya dịka mmadu kwesiri iru eru. Ọzọkwa, njedebe ihu abụọ bara uru: Ole mmadụ ga-achọ obodo ha na-atụ bọmbụ n'aha nke ịgbasa ikike ụmụ mmadụ?
Agha na militarism na nchịkọta ndị ọzọ na-akpata ọdachi nwere ike ịmepụta nsogbu ndị nwere ike ịba uru site n'enyemaka ndị ọzọ, ma ọ bụ n'ụdị ndị na-arụ ọrụ udo ma ọ bụ ndị uweojii. Ma na-agbagha arụmụka ahụ na Rwanda chọrọ ndị uweojii n'arụmụka na Rwanda ga-egbu bọmbụ, ma ọ bụ na mba ọzọ ga-atụ bọmbụ, bụ oke mgbagwoju anya.
N'adịghị ka echiche ụfọdụ nke akụkọ ifo, a naghị ebelata nhụjuanya na agha ndị na-adịbeghị anya. A pụghị ịmepe agha ma ọ bụ kpochapụ ya. Enweghị ezi omume nke agha nke na-ezere ime ka ihe mgbu siri ike na enweghị isi. E nweghị nkwa na agha ọ bụla nwere ike ịchịkwa ma ọ bụ kwụsị ozugbo ọ malitere. Mmebi ahụ na-adịkarị ogologo oge karịa agha ahụ. Agha adịghị agwụ site na mmeri, nke a pụghị ọbụna kọwaa.
Agha adịghị eweta ike
Enwere ike iche na agha dị ka ngwa ọrụ iji kwado iwu nke iwu, gụnyere iwu megide agha, naanị site na ileghara ihu abụọ na ndekọ akụkọ ihe mere eme nke ọdịda. Agha na-emebi ụkpụrụ iwu kachasị mkpa ma na-agba ume ka ha mebie ọzọ. Ọbụbụeze nke steeti na iwu chọrọ ka mmekọrịta mmadụ na ibe ya ghara ime ihe ike ga-ada tupu hama agha. A na-emebi iwu Kellogg-Briand, UN Charter, na iwu ụlọ banyere igbu ọchụ na mkpebi nke ịga agha mgbe ebido agha ma gbasaa ma gaa n'ihu. Imebi iwu ndị ahụ iji "mezuo iwu" (na-enweghị n'ezie ịgba akwụkwọ) iwu machibidoro otu ụdị ngwa ọgụ, dịka ọmụmaatụ, anaghị eme ka mba ma ọ bụ otu dị iche iche bụrụ ndị na-erubere iwu isi. Nke a bụ akụkụ nke ihe kpatara agha ji bụrụ ọdịda na ọrụ nke inye nchekwa.
Agha adịghị aba uru na-eme ndị agha
Agha na agha preparations igbapu ma belata akụ na ụba. Echiche ụgha na agha na-eme ka mba na-akwụ ụgwọ ya, ma ọ bụghị ime ka ọnụ ọgụgụ dị nta nke ndị na-enwetakwu ego nweta ego, akwadoghị akwado.
Ihe omuma ndi ozo bu na, oburu na agha eburu mba agha agha, o nwere ike ime ka o nwekwuo uba site na ime ka mba ndi ozo. Mba nke na-ebu agha n'ime ụwa, United States, nwere 5% nke ọnụ ọgụgụ ụwa ma na-erepịa otu ụzọ n'ụzọ anọ na otu ụzọ n'ụzọ atọ nke ihe okike dị iche iche. Dịka akụkọ a si kwuo, ọ bụ naanị agha nwere ike ikwe ka ihe ahụ weere dị ka ihe dị mkpa ma dị mma.
E nwere ihe kpatara arụmụka ndị a na-ejikarị ekwupụtaghị na ndị nwere ike ma na-egwu nanị obere ọrụ na mgbasa ozi agha. Ọ bụ ihe ihere, ọtụtụ ndị na-emekwa ihere maka ya. Ọ bụrụ na agha abughi dị ka onye na-eji ego eme ihe kama ọ bụ ịpụnara mmadụ ihe, ịnakwere na ọ naghị eme ka mpụ ahụ kwụsị. Isi ihe ndị ọzọ na-enyere aka mee ka esemokwu a kwụsị:
- Uzo na mbibi buru ibu abughi mgbe obula di nma.
- A ga-enwe mmetụta nke ndị udo na mmekọrịta mba ụwa ọbụna site n'aka ndị na-amụta ịmụba obere.
- Uru nke mmepụta mpaghara na ndụ na-adịgide adịgide bụ ihe a na-apụghị imeri emeri.
- Ọchịchị ụwa chọrọ enyemaka dị ala n'agbanyeghị onye na-eri ya.
- Otu n'ime ụzọ kachasị elu nke mba ndị bara ọgaranya na-eri ihe ndị kachasị emebi, dịka mmanu, bụ site n'ịgba agha.
- Ike na akụrụngwa na-eme ihe karịrị echiche efu kachasị mma ma ọ bụrụ na a na-ebufe ego ndị etinyeziri aka na agha n'ebe ahụ.
Agha na-enye ọrụ ole na ole karịa iji ego emefu ego ma ọ bụ ụtụ isi, ma agha nwere ike ịnye ọrụ dị mma ma dị mma nke na-akụziri ndị na-eto eto ihe bara uru, na-eme ka ụmụ amaala mara mma, na-azụkwa ha. N'ezie, ihe nile dị mma n'ọzụzụ agha na ikere òkè nwere ike ịmepụta n'enweghị agha. Ọzụzụ agha na-ewetakwa ya nke ukwuu nke na-adịghị mma. Agha nkwadebe na-akụzi na ọnọdụ ndị mmadụ na-akpa àgwà nke a na-ewere dịka mmejọ kasị njọ mmadụ nwere. Ọ na-egosikwa nrubeisi dị egwu. Ọ bụ ezie na agha nwere ike ịgụnye obi ike na ịchụ àjà, iji nkwenye ndị a na-akwado maka ihe mgbaru ọsọ na-enweghị isi na-esetịpụ ezi ihe nlereanya n'ezie. Ọ bụrụ na obi ike na àjà enweghị atụ, ọ bụ omume ọma, ndị dike na-egosi na ọ dị mma karịa ndị mmadụ.
Mgbasa ozi ekwuola agha ndị na-adịbeghị anya na-enyere aka ịzụlite usoro ịwa ahụ ụbụrụ nke chebere ndụ n'èzí agha. Ịntanetị nke ebe nrụọrụ weebụ a ka e mepụtara n'ụzọ dị ukwuu site na ndị agha United States. Ma ụdị ọlaọcha ndị dị otú ahụ pụrụ ịbụ kpakpando na-enwu gbaa ma ọ bụrụ na e kee ha n'emeghị agha. Nnyocha na mmepe ga-arụ ọrụ nke ọma ma na-aza ajụjụ ma tinyekwuo ya n'ebe ndị bara uru ma ọ bụrụ na e kewapụrụ ya na ndị agha.
N'otu aka ahụ, ọrụ enyemaka ndị mmadụ nwere ike ịrụ ọrụ n'enweghị agha. Ụgbọelu ụgbọelu bụ ụzọ na-enweghị isi na nke na-ezighi ezi iji weta ọdachi. Iji ihe ndi na-ezighi ezi na-eme ka ndi mmadu kwenye na ndi agha mara na ndi agha na-eji otutu ndi mmadu eme ihe ngbaputa ka ha buru ibu agha ma obu ndi agha na-aga agha na mpaghara.
Ebumnuche Ndị E Kere Ihe Eke Abụghị Nkwa
A na-ere agha dị ka ọrụ enyemaka, n'ihi na ọtụtụ ndị, tinyere ọtụtụ ndị ọrụ gọọmentị na ndị agha, nwere ezi ebumnuche. Ma ndị nọ n'elu na-ekpebi ịlụ ọgụ na-emechaghị. N'ọnọdụ mgbe nke a gasịrị, edereghị ihe mgbaru ọsọ dị ala.
"Uwa obula choro ibu eze, choro ya na o na-emeri uwa iji mee ka udo, nchebe na nnwere onwe, na ochu umu ya nwoke nani maka ihe ndi kachasi nma na ndi mmadu. Nke ahụ bụ ụgha, ọ bụkwa ụgha ụgha oge ochie, ma ọgbọ na-ebili ma kwere na ya. "- David David Thoreau
Ihe ndi ozo nwere ozi ndi ozo.
Ihe odide ala:
1. Nnyocha ikpeazụ dị otú ahụ nwere ike ịbụ Gallup na August 2010.
2. Zogby, Dec. 20, 2011.
3. Nnyocha ikpeazụ dị otú ahụ nwere ike ịbụ CBS News na August 2010.
Ụgha ndị ọzọ:
Agha bụ ihe a na-apụghị izere ezere.
