Nke René Wadlow dere, TRANSCEND Ozi Mgbasa Ozi, Mee 2, 2023
Na 4 Maachị 2023, na United Nations na New York, e mere nzọụkwụ dị mkpa maka nchekwa nke oke osimiri na ngosipụta nke Treaty on the High Seas. Ebumnobi nke nkwekọrịta ahụ bụ ichekwa ihe dị iche iche dị iche iche nke oke osimiri gafere oke oke mba. Mkparịta ụka ndị a malitere na 2004. Ogologo ha bụ ihe na-egosi ụfọdụ ihe isi ike nke okwu ahụ.
New Treaty on the High Seas metụtara ọtụtụ oke osimiri gafere ikike mba yana mpaghara akụ na ụba pụrụiche (EEZ). Nkwekọrịta ọhụrụ a bụ ngosipụta nke nchegbu ndị na-esi na ya pụta na okpomoku zuru ụwa ọnụ, nchebe nke ụdị ndụ dị iche iche, mbọ iji gbochie mmetọ nke ala, na ihe ga-esi na igbu azụ̀ pụta. Nchedo nke ihe dị iche iche dị ndụ ugbu a dị elu na atụmatụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ọtụtụ steeti.
Nkwekọrịta ọhụrụ a na-ewuli elu na mkparita ụka n'ime 1970s nke dugara na 1982 Iwu nke Oké Osimiri. Mkparịta ụka nke afọ iri, bụ nke òtù ndị na-abụghị ndị gọọmentị dị ka Association of World Citizens na-arụ ọrụ na-arụsi ọrụ ike, na-emekọ ihe bụ isi na ịgbatị ikike nke mba na-agụnye "mpaghara akụ na ụba pụrụ iche" n'okpuru nchịkwa nke Ọchịchị na-ejide 12 nautical. -mile ikike. Steeti a na-ekwu okwu nwere ike ime ndokwa gbasara ego ya na steeti ndị ọzọ gbasara ịkụ azụ ma ọ bụ ihe omume ndị ọzọ n'ime mpaghara akụ na ụba pụrụiche.
Iwu Nkwekọrịta Oké Osimiri nke 1982 bụ mgbalị inye usoro iwu n'ihe bụbu iwu mba ụwa na-emekarị site n'idepụta nkwekọrịta iwu zuru oke. Nkwekọrịta iwu nke oke osimiri buterekwa imepụta usoro idozi esemokwu iwu.
Ụfọdụ n'ime ndị nnọchiteanya na-abụghị nke gọọmentị bụ ndị sonyere na mkparita ụka 1970 dọrọ aka ná ntị maka ihe isi ike ndị na-esite na mpaghara Exclusive Economic Zones, karịsịa EEZ gburugburu obere agwaetiti mba. Omume egosila na nchegbu anyị ziri ezi. Ọnọdụ dị na Mediterenian gbagwojuru anya site na njikọta chiri anya ma ọ bụ mpaghara mpaghara akụ na ụba pụrụ iche nke Gris na Turkey, yana nke Saịprọs, Syria, Lebanon, Libya, Israel - steeti niile nwere esemokwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị miri emi.
Iwu gọọmentị China dị ugbu a na ọnụ ọgụgụ ụgbọ mmiri ndị agha na-agagharị na Oke Osimiri South China gafere ihe ọ bụla m tụrụ egwu na 1970. Enweghị ọrụ nke nnukwu ndị ike, ụzọ ha na-achọ ọdịmma onwe ha maka iwu mba ụwa, na oke ikike nke ụlọ ọrụ iwu nwere omume steeti na-eme ka mmadụ nwee nchegbu. Agbanyeghị, enwere nkwupụta Phnom Penh nke afọ 2002 maka omume nnọkọ oriri na ọṅụṅụ na oke osimiri South China nke na-akpọ maka ntụkwasị obi, njide, na idozi esemokwu site n'ụzọ iwu ka anyị nwee ike ịtụ anya na "ndị isi jụrụ oyi" ga-emeri.
Ndị nnọchiteanya na-abụghị ndị gọọmentị na-ekerekwa òkè dị mkpa ọzọ n'ịmepụta Nkwekọrịta ọhụrụ na Oké Osimiri Ukwu, ọ bụrụgodị na a ka nwere nsogbu, dị ka igwu ala n'elu akwa oké osimiri, na-ahapụ na nkwekọrịta ahụ. Ọ bụ ihe agbamume na enwere nkwado n'etiti ndị isi ọchịchị - USA, China, European Union. A ka nwere ọrụ na-aga n'ihu, a ghaghịkwa ileba anya nke ọma na mbọ gọọmentị na-agba. Agbanyeghị, 2023 na-amalite mmalite dị mma maka nchekwa na iji amamihe nke oke osimiri.
______________________________________
René Wadlow bụ onye otu TRANSCEND network for Peace Development gburugburu. Ọ bụ Onye isi oche nke Association of World Citizens, nzukọ udo nke mba ụwa nwere ọnọdụ ndụmọdụ na ECOSOC, òtù United Nations na-akwado nkwado mba ụwa na idozi nsogbu na nsogbu akụ na ụba na mmekọrịta ọha na eze, na onye nchịkọta akụkọ nke Transnational Perspectives.
