Site Nick Turse, September 28 2017, Ntughari.
"Echere m na mgbe ndị America ekwu banyere agha Vietnam ... anyị na-ekwukarị banyere onwe anyị. Ma ọ bụrụ n'ezie na anyị chọrọ ịghọta ya ... ma ọ bụ gbalịa ịza ajụjụ bụ isi, 'Gịnị mere?' Ị ghaghị ịkwado, " kwuru onye na-eme fim bụ Ken Burns nke usoro mgbasa ozi PBS ya bụ "Agha Vietnam." "Ị ghaghị ịma ihe na-eme. Anyị nwere ọtụtụ agha nke ị nwetara ndị agha South Vietnam na ndị ndụmọdụ America ma ọ bụ ... ndị ha na ha na Vietcong ma ọ bụ North Vietnamese. Ị ga-abanye ebe ahụ ma ghọta ihe ha na-eche. "
Burns na ya ngalaba-onye nduzi Lynn Novick ji ya 10 afọ na "Agha Vietnam," nke onye na-emepụta ha bụ Sarah Botstein, onye edemede Geoffrey Ward, ndị ọkachamara 24, na ndị ọzọ nyere aka. Ha na-ezukọ foto 25,000, nke dị nso na ajụjụ ọnụ 80 nke ndị America na Vietnamese, wee jiri $ 30 rụọ ọrụ ahụ. Ihe nchoputa 18 na-akpata bụ ihe ịtụnanya ịkọ akụkọ, ihe nke Burns na Novick doro anya. "Agha Vietnam" na-enye ọtụtụ ihe nkiri vidio nnukwu ihe nkiri, foto ndị mara mma, oge siri ike nke Aquarius, na ọtụtụ ụda egwú dị egwu. Ikekwe nke a bụ ihe Burns pụtara triangulation. Usoro ahụ yiri ka a haziri nke ọma iji mee ka ndị na-ege ntị na America nwee ike ịnwụ. Ma ruo na ịgwa anyị "ihe merenụ," anaghị m ahụ ọtụtụ ihe àmà nke ahụ.
Dị ka Burns na Novick, anọwokwa m afọ iri na-arụ ọrụ na Vietnam Agha Epic, ọ bụ ezie na m mepụtara na mpempe ego ka mma, akwụkwọ nke akpọrọ "Gbuo Ihe O bula Na-aga. "Dị ka Burns na Novick, m na ndị agha na ndị inyom, America na Vietnamese kwurịtara okwu. Dị ka Burns na Novick, echere m na m nwere ike ịmụta "ihe merenụ" n'aka ha. Ọ na-ewe m ọtụtụ afọ iji ghọta na m nwụrụ anwụ na-ezighị ezi. Nke ahụ nwere ike ịbụ ihe mere m ji achọta "Agha Vietnam" na ọhụụ yiri agha na-adịghị agwụ agwụ na onye agha na-ekwu okwu na-egbu mgbu nke ukwuu ikiri.
Agha abụghị ọgụ, ọ bụ ezie na ọgụ bụ akụkụ nke agha. Ndị na-alụ ọgụ abụghị ndị bụ isi n'ime agha nke oge a. Agha nke oge a na-emetụta ndị nkịtị karịa ma ndị agha. Ọtụtụ ndị agha Amerịka na ndị Marines jiri ọnwa 12 ma ọ bụ 13, na-eje ozi na Vietnam. Vietnamese si na South Vietnam, na mpaghara dị iche iche dị ka Quang Nam, Quang Ngai, Binh Dinh, nakwa nke ndị Mekong Delta - ndị bi n'ime ime obodo bụ ndị na-ekpo ọkụ nke mgbanwe - biri agha kwa izu, ọnwa n'ọnwa , site n'afọ ruo n'afọ, site n'otu afọ iri na-esote. Burns na Novick yiri ka ọ na-emekarị ka ndị a ghara ịda mbà, ha na-atụgharị akụkọ ha, ma, n'ihi ya, ọ bụ obi mgbawa nke esemokwu ahụ gbaghaara.
Iji gbochie ndị iro Vietnamese ndị na-eri nri, ndị agha, ọgụgụ isi, na nkwado ndị ọzọ, ụkpụrụ iwu iwu Amerịka mere ka nnukwu ógbè nke ógbè ndị ahụ ghọọ "ogwe ọkụ ọkụ ọkụ" ndị na-achụpụ ndị mmadụ n'ụlọ ha na aha "pacification." Ụlọ ọkụ na-ere ọkụ, obodo ndị obodo dum ka bulldozed, a na-amanye ndị mmadụ n'ogige ndị gbara ọsọ ndụ na ebe obibi na-adịghị ọcha nke mmiri, nri, na ebe obibi.
Foto: Bettmann Archive / Getty Images
Anọ m na ọtụtụ narị ndị Vietnamese na mpaghara ime obodo a kwurịta okwu. Ha na-agwa m na a na-agbahapụ ha n'ụlọ ha, mgbe ahụ a na-amanye ha ịlaghachi na mkpọmkpọ ebe, maka ọdịbendị omenala na nke okpukpe, ma na-adịkarị ndụ. Ha kọwaara ya ihe ọ dị ka ndụ, ruo ọtụtụ afọ na njedebe, n'okpuru egwu nke bọmbụ na égbè ọkpọ na helsopter gunships. Ha na-ekwu banyere ụlọ ọkụ ọkụ ugboro ugboro, tupu ha ahapụ iwughachi ma malite ibi ndụ dị omimi na mmiri na-atụ egwu bọmbụ na-atụ egwu n'ime ụwa. Ha gwara m banyere ịgba chaa chaa n'ime bunkers ndị a mgbe ọkụ ọkụ na-amalite. Mgbe ahụ, ha gwara m banyere egwuregwu na-echere.
Ogologo oge ole ka ị nọrọ na bunker gị? Ogologo oge iji zere shelling, n'ezie, ma ọ bụghị ogologo oge na ị ka nọ n'ime ya mgbe ndị America na grenades ha rutere. Ọ bụrụ na ị hapụrụ ebe obibi ahụ n'oge na-adịghị anya, igwe-egbe ọkụ site na helikopta nwere ike ibelata gị na ọkara. Ma ọ bụ ị nwere ike ijide na crossfire n'etiti ịhapụ agha na agha na-aga agha US agha. Ma ọ bụrụ na ichere ogologo oge, ndị America nwere ike ịmalite ịtụba grenades n'ime bọmbụ gị n'ihi na, na ha, ọ bụ ọnọdụ onye iro na-alụ ọgụ.
Ha gwara m banyere ichere, na-agbanye n'ọchịchịrị, na-anwa ịkọwa mmeghachi omume omume nke ndị agha, ndị na-ewekarị iwe na ụjọ, ndị America na-eto eto bụ ndị bịarutere n'ọnụ ụzọ ha. Oge nke ọ bụla dị oké mkpa. Ọ bụghị naanị ndụ gị na akara; a ga-ehichapụ ezinụlọ gị dum. Na nchikota ndị a wee ruo ọtụtụ afọ, na-eme mkpebi ọ bụla iji hapụ ebe obibi ahụ, ehihie ma ọ bụ abalị, iji belata onwe ya ma ọ bụ ịchọta mmiri ma ọ bụ gbalịa ịchọta nri maka ezinụlọ agụụ na-agụ. Ndụ nke ọ bụla ghọrọ usoro nyocha nke ize ndụ ma ọ bụ ọnwụ.
M na-anụgharị nsụgharị nke akụkọ a ogologo oge tupu mụ amalite inwe mmetụta nke nsogbu na nhụjuanya. Mgbe ahụ amalitere m ịghọta ọnụ ọgụgụ nke ndị emetụta. Dị ka ọnụ ọgụgụ Pentagon si kwuo, na January 1969 nanị, a na-emepụta bọmbụ na ma ọ bụ dị nso n'obodo nta ebe 3.3 nde Vietnamese bi. Nke ahụ bụ otu ọnwa nke agha nke dịgidere ihe karịrị afọ iri. Amalitere m iche echiche banyere ndị nkịtị ahụ niile na-atụ ụjọ mgbe bọmbụ ahụ dara. Amalitere m ịkọwa ụjọ na ọnụ ọgụgụ ya. Amalitere m ịghọta "ihe merenụ."
Amalitere m iche banyere nọmba ndị ọzọ, kwa. Ihe karịrị 58,000 US ndị agha na 254,000 nke ndị ha na ha bi na South Vietnam na-atụfu ndụ ha n'agha ahụ. Ndị na-emegide ha, ndị agha North Vietnamese na ndị agha na South Vietnamese, na-ata ahụhụ ọbụna karị.
Ma ndi mmadu na-egbu mmadu na-eme ka ọnụ ọgụgụ ndị ahụ dajụọ. Ọ bụ ezie na ọ dịghị onye ga-ama ezigbo ọnụ ọgụgụ, nchọpụta 2008 site n'aka ndị nchọpụta sitere na Ụlọ Akwụkwọ Ọgwụ na Harvard na Ụlọ Ọrụ maka Metrics na Nlekọta Ahụike na Mahadum Washington na atụmatụ gọọmentị Vietnamese, na-egosi na e nwere ihe dị ka nde mmadụ abụọ ndị nwụrụ anwụ, ndị ka n'ọnụ ọgụgụ na South Vietnam. Ntụle ndị a na-egbu egbu na-eme ka a mata otu nde mmadụ nkịtị nke 5.3. Tụkwasị na ọnụ ọgụgụ ndị a, ndị nkịtị bi na nde 11 chụpụrụ n'ala ha ma mee ka ha ghara inwe ebe obibi n'otu oge ma ọ bụ ọzọ, na ọtụtụ ndị 4.8 nde na-atụgharị uche na ndị na-egbu egbu dị ka Agent Orange. "Agha Vietnam" bụ nanị mmegharị ahụ na-adịghị ike na ụkọ ndị agha a na ihe ọ pụtara.
Foto: AP
Ise ise nke "Agha Vietnam," nke a kpọrọ "Nke a bụ Ihe Anyị Na-eme," ka onye na-ahụ maka ụgbọ mmiri na-amalite na Roger Harris na-atụgharị uche banyere ọdịdị agha. "Ị na-eme mgbanwe maka arụrụala agha. Ị na-eme mgbanwe maka igbu, na-anwụ, "ọ kwuru. "Mgbe obere oge gasịrị, ọ dịghị emekpa gị ahụ. Ekwesịrị m ịsị, ọ dịghị ewute gị. "
Ọ bụ ụda dị egwu ma doro anya na a na-enye ndị na-ekiri ha anya dị ka windo n'elu ezi agha. O mere ka m chee echiche banyere onye nwere agha ahụ ogologo oge karịa karịa Harris. Aha ya bụ Ho Thi A na n'olu dị nro, nke a tụrụ atụ, ọ gwara m banyere otu ụbọchị na 1970 mgbe ndị Amerịka bịarutere n'ụlọ aka ya bụ Le Bac 2. Ọ na-akọtara m na, mgbe ọ bụ nwa agbọghọ, ọ na-ekpuchi ya na nne nne ya na onye agbata obi meworo okenye, na-agba chaa chaa dịka otu ìgwè nke Marines bịarutere - na otu onye America si bupụta égbè ya wee gbaa ya. ụmụ nwanyị abụọ nwụrụ anwụ anwụọla. (Otu n'ime ndị Marines nọ na ụlọ ezumike ahụ n'ụbọchị ahụ gwara m na ọ hụrụ otu nwanyị meworo agadi "na-egbu ya" na ịnwụ na obere ìgwè nke ndị nwụrụ anwụ, gụnyere ụmụ nwanyị na ụmụaka, ka ọ na-agafe.)
Ikwu Thi A kọọrọ ya akụkọ ya nke ọma. Ọ bụ naanị mgbe m kwagara ọtụtụ ajụjụ n'ozuzu ya na mberede dara mbà, na-ebe ákwá. Ọ na-akwa ákwá ruo minit iri. Mgbe ahụ ọ dị afọ iri na ise. Mgbe iri abụọ. Mgbe ọzọ. N'agbanyeghị mgbalị niile ọ na-eme iji gbochie onwe ya, idei mmiri na-agbapụ.
Dị ka Harris, ọ na-emegharị ma na-ebi ndụ ya, ma arụrụala, igbu ọchụ, na ọnwụ na-emekpa ya ahụ
Tinye Thi A na 2008.
Foto: Tam Turse
- ntakịrị ntakịrị. Nke ahụ ejughị m anya. Agha rutere n'ọnụ ụzọ ya, buru nne nne ya, ma mee ka ọ nwụọ maka ndụ. O nweghi ihe ndi ozo choro. O bu agha kwa ubochi na nwata ma ka na - ebi ndu site na onwu ogbugbu. Mee ka ndi mmadu niile na umuaka na ndi okenye mejuputara na ndi ozo di na South Vietnam. ọkụ, ndị na-enweghị ebe obibi, ndị nwụrụ n'okpuru bombu na shelling, na ndị na-eli ozu ndị na-ala n'iyi, na ọ bụ ihe egwu, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ enweghị ọnụ ọgụgụ - na, site na ọnụ ọgụgụ naanị, ihe dị mkpa nke agha ahụ.
Ọ dị n'ebe onye ọ bụla nwere mmasị ịchọta ya. Naanị chọọ ndị ikom napalm-ndị isi ma ọ bụ ndị na-acha ọcha na phosphorus. Chọọ maka nne nne ochie na-efufu ogwe aka na ụkwụ, ndị agadi nwanyị na-ekpuchi akpụkpọ ụkwụ na ndị na-adịghị anya. Enweghị ụkọ ha, ọ bụrụgodị na ọ dị ole na ole kwa ụbọchị.
Ọ bụrụ na ịchọrọ ịchọta "ihe merenụ" na Vietnam, ọ bụrụ na ị na-ele "Agha Vietnam." Ma dịka ị na-eme, ka ị nọ ọdụ na-enwe mmasị na "eserese archival na-adịghị ahụkebe na nke a na-ahụkarị," mgbe na-agbakwuru "ihe egwu egwu sitere na [ndị] kasị ukwuu nke oge ahụ," yana eche echiche "egwuru egwu mbụ nke Trent Reznor na Atticus Ross," na-eche n'eziokwu na ị nọ n'ime ala, na ụlọ gị n'elu dị ọkụ, na ndị helikopta na-egbu egbu na-agabiga, na ndị na - ị na-asụ asụsụ gị - dị n'èzí gị, na-eti mkpu na ị ghọtaghị, na-atụgharị grenades n'ime okpuru ụlọ onye agbata obi gị, ma ọ bụrụ na ị na-agbapụ n'ọkụ, n'ime ọgba aghara, otu n'ime ha nwere ike ịpị gị.
Foto kachasị elu: US Marine stands with children of Vietnamese ka ha na-ekiri ụlọ ha ọkụ mgbe ndị na-eme njem na-ele ya anya mgbe ha chọtachara ngwa ngwa AK-47, Jan. 13, 1971, 25 kilomita n'ebe ndịda nke Da Nang.
Nick Turse bụ onye edemede nke "Gbuo ihe ọ bụla na-akpali: Agha Amụma nke Real na Vietnam, "Kiet ke otu mme n̄wed emi ẹkedọhọde ke" edinọ ndise ye film "ke PBS website maka "Agha Vietnam." Ọ bụ onye na-etinyekarị na The Intercept.
