Gha: Agha Dị Mma

Echiche bụ na agha nwere ike mgbe ụfọdụ, ma ọ dịkarịa ala otu akụkụ, ka a ga-ewere dị ka "ezi" na ọdịbendị nke ọdịda anyanwụ site na nkwupụta echiche agha, otu usoro nke nkwenkwe oge ochie na nke ndị ọchịchị na-anaghị ejide nyocha.

Ọ bụrụ na agha na-agbaso ihe niile dị n'usoro agha, iji mezuo ezi ihe, ọ ga-emerịrị ihe niile mebiri site na idebe agha nke gburugburu. Ọ gaghị adịrị mma n'ikpeazụ ịlụ agha dị agha ma ọ bụrụ na njikere maka agha na agha niile na-ezighị ezi agha ndị ahụ mere ka mmebi karịa agha ahụ dị mma. Otú ọ dị, agha agha na-akpata ihe ize ndụ nke ndụ nuklia. Ọ bụ nnukwu ihe kpatara mgbanwe ihu igwe. Ọ bụ onye nbibi kasịnụ nke gburugburu ebe obibi. Ọ na-abawanye ụba site na nkwụsị nke ego sitere n'aka ụmụ mmadụ na gburugburu ebe obibi karịa site na ime ihe ike. Ọ bụ naanị ebe a ga - achọta ego zuru ezu iji mee ka ọ gbalịsie ike ịkwaga n'ọrụ omume. Ọ bụ isi ihe na-akpata mmeri nke nnwere onwe obodo, na onye na-eduzi ndị na-eme ihe ike na ịkpọasị na inwe obi ụtọ na omenala gbara ya gburugburu. Militarism na-eme ka ndị uweojii obodo, yana uche. Agha dị agha ga-enwe nnukwu ibu arọ.

Mana ọ bụghị naanị agha ga-ekwe omume. Fọdụ nanị usoro iwu nke agha na-ekwu okwu naanị, enweghị ike ịlele ma ọlị, yabụ enweghị ike izute ya. Ndị a gụnyere “ebumnuche ziri ezi,” “naanị ihe kpatara ya,” na “ịba nhata.” Ndị ọzọ abụghị omume ọma ma ọlị. Ndị a gụnyere “nkwupụta ihu ọha” na “ndị ikike ruru eru na nke ruru eru” na-arụ. Ndi ozo enweghi ike inweta agha obula. Ndị a na-agụnye “oge ikpeazụ,” “atụmanya ezi uche dị na ya nke inwe ihe ịga nke ọma,” “ndị na-abụghị ndị agha na-enweghị mwakpo,” “ndị agha ndị iro bụ́ ndị a na-akwanyere ùgwù dị ka ụmụ mmadụ,” na “ndị a na-emeso ndị agha nke agha dị ka ndị na-abụghị ndị agha.” A tụlere ụkpụrụ ọ bụla na akwụkwọ David Swanson Agha Adịghị Mgbe. Ka anyị tụlee ebe a naanị otu, nke kachasị ewu ewu: "oge ikpeazụ," nke ewepụtara n'akwụkwọ ahụ.

Oge Ikpeazụ

O doro anya na ọ bụ nzọụkwụ dị mma mgbe ọdịbendị na-akpali ọchịchọ Theodore Roosevelt maka ọgụ ọhụrụ maka agha n'ihi agha, na-egosi na agha ọ bụla bụ na ọ ga-abụ ebe ikpeazụ. Nkwupụta ihu ọha a bụ nke zuru ụwa ọnụ ugbu a, na ọha na eze na-ewere ya n'ebughị ụzọ gwa ya. Nnyocha ndị ọkà mmụta chọpụtara na nso nso a na ndị US kwenyere na mgbe ọ bụla gọọmentị US na-atụ aro agha, ọ ga-agwụlarị ụzọ ndị ọzọ niile. Mgbe a jụrụ otu ìgwè ma ọ bụrụ na ha akwado otu agha, na a jụrụ ìgwè nke abụọ ma ọ bụrụ na ha kwadoro agha ahụ mgbe agwachara ha na ụzọ ndị ọzọ adịghị mma, a jụkwara otu nke atọ ma ha kwadoro agha ahụ n'agbanyeghị na enwere ndị ọzọ dị mma, ndị otu nke abụọ debara aha otu nkwado, ebe nkwado maka agha dara nke ukwuu na ndị nke atọ. Nke a mere ka ndị nchọpụta ahụ kwubie na ọ bụrụ na ekwupụtaghị ihe ndị ọzọ, ndị mmadụ echeghị na ha dị-kama, ndị mmadụ na-eche na a nwarala ha.[I]

Kemgbe ọtụtụ afọ, agbaala mbọ na Washington, DC, ibido agha na Iran. Offọdụ n'ime nrụgide kasịnụ abịa na 2007 na 2015. Ọ bụrụ na agha ahụ amalitela n'oge ọ bụla, ọ ga-abụrịrị na a kọwara ya dị ka ihe ikpeazụ, n'agbanyeghị na ịhọrọ nke ịmaliteghị agha ahụ ahọrọla n'ọtụtụ oge . Na 2013, Onye isi ala US gwara anyị banyere "ngwa ngwa ikpeazụ" chọrọ ngwa ngwa ịmalite mkpọsa bọmbụ na Syria. Mgbe ahụ ọ gbanwere mkpebi ya, n'ụzọ kachasị n'ihi nguzogide ọha na eze na ya. Ọ tụgharịrị na nhọrọ nke ọ bụghị bombu Syria dịkwa.

Weregodị ya na ị na-ahụ otu onye aṅụrụma bụ́ onye jisiri ike rie mmanya mmanya buru ibu kwa abalị, bụ́ onye kwa ụtụtụ na-aṅụ iyi na ịṅụ mmanya whiskey bụ ihe ikpeazụ ọ na-eme, na o nweghị ihe ọ ga-eme ma ọlị. Ọ dị mfe iche n'echiche, obi abụọ adịghị ya. Onye riri ahụ ga-ekwupụta onwe ya mgbe niile, n'agbanyeghị enweghị isi ọ ga-emerịrị. N'ezie mwepu mmanya na-aba n'anya nwere ike ịkpata ọdịdọ ma ọ bụ ọnwụ mgbe ụfọdụ. Mana mwepu agha nwere ike ime nke ahụ? Cheedị echiche banyere ụwa nke onye ọ bụla kwenyere na onye ọ bụla riri ahụ, gụnyere onye agha riri ahụ, ma jiri obi ụtọ na-agwa ibe ya “O nweghị nhọrọ ọzọ. Ọ nwalere ihe ọ bụla ọzọ n'ezie.” Ọ bụghị ihe ezi uche dị na ya, ọ bụ? Ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ihe a na-apụghị ichetụ n'echiche, n'ezie. Ma n'agbanyeghị:

A na-ekwenyekarị na United States na-alụ agha na Siria dị ka ihe ikpeazụ, ọ bụ ezie na:

• United States ji ọtụtụ afọ mee ka agha UN gbalịsie ike n'udo na Syria.[Ii]
• Mba United States weghaara aka na udo nke Russia maka Syria na 2012.[iii]
• Ma mgbe United States kwuru na a chọrọ bọmbụ bọmbụ ozugbo dị ka "ihe ikpeazụ" na 2013 mana ọha na eze na-emegide ndị ọzọ, a na-achụso nhọrọ ndị ọzọ.

Na 2015, ọtụtụ ndị otu ndị nnọchi anya US Congress rụrụ ụka na ekwesịrị ịjụ nkwekọrịta nuklia na Iran na Iran wakporo dị ka ihe ikpeazụ. Enweghị aha ekwuru maka nkwa 2003 nke Iran iji kwadoo mmemme nuklia ya, onyinye nke United States na-elelị ngwa ngwa.

A kwenyere na United States na-egbu ndị mmadụ na drones dị ka ihe ikpeazụ, ọ bụ ezie na na ọnụ ọgụgụ dị ntakịrị nke United States maara aha ndị mmadụ na-achọ, ọtụtụ (ma eleghị anya ha niile) ha nwere ike ịbụ ejide ngwa ngwa ejide.[iv]

O kwenyere na United States gburu Osama bin Laden dị ka ihe ikpeazụ, ruo mgbe ndị ahụ metụtara kwetara na amụma "igbu ma ọ bụ ijide" etinyeghị nhọrọ njide (njide) ọ bụla nakwa na bin Laden ejighi ngwa agha mgbe ọ dị gburu.[v]

Ekwenyere na United States wakporo Libya na 2011, kwatuo gọọmentị ya, ma kpalite ime ihe ike mpaghara dị ka ihe ikpeazụ, n'agbanyeghị na na Machị 2011 African Union nwere atụmatụ maka udo na Libya mana NATO gbochiri ya, site na okike nke "enweghi uzo ozo" na ibido ogbunigwe, iji gaa Libya iji kpaa ya. N’April, African Union nwere ike ikwurịta atụmatụ ya na onye ndu Libya Muammar Gaddafi, ma kwupụta nkwekọrịta ya.[vi] NATO nwetara UN ikike iji kpuchido ndi Libya ebubo na ha nwere nsogbu, ma o nweghi ikike inye aka n'igbu agha obodo ma obu kwatuo ochichi.

N'ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ onye ọ bụla na-arụ ọrụ, ma na-achọ ịnọgide na-arụ ọrụ, otu isi mgbasa ozi mgbasa ozi United States kwuru na United States wakpoo Iraq na 2003 dịka nkwụsị ikpeazụ ma ọ bụ ụdị nke a pụtara, ma ọ bụ ihe, ọ bụ ezie na:

• Onye isi oche nke United States nọ na-eme mkpọtụ maka ịba ọgaranya iji malite agha.[vii]
• Gọọmentị Iraq abịakwutewo Vincent Cannistraro nke CIA na-enye ya ohere ịhapụ ka ndị agha US nyochaa mba ahụ dum.[viii]
• Ndi ochichi nke Iraqi nyere iwu ijide ntuli aka nyochaa uwa n'ime afo abuo.[ix]
• Gọọmentị Iraqi nyere ndị ọrụ Gọọmentị Richard Perle ohere ka ha mepee mba ahụ niile iji nyochaa, iji tụgharịa uche na bọmbụ 1993 World Trade Center bọmbụ, iji nyere aka na-alụ ọgụ na iyi ọha egwu, na ịkwado ụlọ ọrụ mmanụ mmanụ US.[X]
• Onye isi ala Iraqi nyere, na akụkọ na onyeisi oche nke United States nyere president nke Spain, ịhapụ Iraq ma ọ bụrụ na ọ nwere ike ịkwụsị ijeri dollar 1.[xi]
• United States mgbe niile nwere nhọrọ nke ịghara ịmalite agha ọzọ.

Ihe ka ọtụtụ n'ime mmadụ niile na-eche na United States wakporo Afghanistan na 2001 ma nọrọ ebe ahụ kemgbe dị ka usoro "ebe ntụrụndụ ikpeazụ" Nnukwu ọnụnọ na Afghanistan maka ọtụtụ oge agha ahụ, na iwepụ abụwo nhọrọ n'oge ọ bụla.[xii]

Ọtụtụ na-ekwusi ike na United States gara agha na Iraq na 1990-1991 dị ka "ihe ikpeazụ," ọ bụ ezie na gọọmentị Iraq dị njikere ịkwado iwepụ na Kuwait na-enweghị agha ma mesịa nye ha iwu ịhapụ Kuwait naanị n'ime izu atọ na-enweghị ọnọdụ. Eze Jọdan, Pope, Onye isi ala France, Onye isi ala Soviet, na ọtụtụ ndị ọzọ gbara ume ka udo dịrị, mana White House siri ọnwụ na ọ bụ "ụzọ ikpeazụ" ya.[xiii]

Ọbụna ịhapụ ihe omume zuru oke nke na-ebuli iro, inye ngwá agha, ma mee ka ndị agha militarist nwee ike, yana nkwurịta okwu efu nke a chọrọ iji kwado kama izere agha, akụkọ ihe mere eme nke agha US nwere ike weghachite azụ na narị afọ dịka akụkọ banyere usoro nkwụsịtụ ohere nke udo na-ezere n'ụzọ ọ bụla.

Mexico dị njikere ịkwado ire ere nke ugwu ya, ma United States chọrọ iji aka ya gbuo mmadụ. Spain chọrọ okwu nke Maine ịga mkpezi mba ụwa, mana US chọrọ agha na alaeze. Soviet Union tụbara mkparịta ụka udo tupu agha Korea. United States mebiri atụmatụ udo maka Vietnam site na Vietnamese, ndị Soviet, na ndị France, na-ekwusi ike na "njedebe ikpeazụ" ya na nhọrọ ọ bụla ọzọ, site na ụbọchị nsogbu nke Gulf of Tonkin nyere iwu agha n'agbanyeghị na ọ dịtụbeghị n'ezie.[xiv]

Ọ bụrụ n'ịlelee agha zuru ezu, ị ga-ahụ ihe yiri nke ahụ ejirila n'otu oge dị ka ihe ngọpụ maka agha yana n'oge ọzọ dịka ihe ọ bụla. Onye isi ala George W. Bush gwara onye isi ala UK Tony Blair na ịnweta ụgbọ elu U2 nwere ike ịdaba ha na agha ha chọrọ.[xv] Ma mgbe Soviet Union gbaturu ụgbọelu U2, President Dwight Eisenhower amaliteghị agha.

Ee, ee, ee, mmadụ nwere ike ịza, ọtụtụ narị agha na ezighi ezi abụghị ebe ikpeazụ, ọ bụ ezie na ndị na-akwado ha na-azọrọ ọnọdụ ahụ maka ha. Mana usoro iwu agha ga-abụ ebe ikpeazụ. Ọ ga? Agaghị enwe nhọrọ ọ bụla ọzọ dị ka omume ma ọ bụ karịa? Allman na Winright hotara Pope John Paul II na "ọrụ ịhapụ ngwa ọgụ a ma ọ bụrụ na ụzọ ndị ọzọ niile egosighi na ọ nweghị ọrụ." Ma “iwepụ” ihe ya na “bọmbụ ma ọ bụ mwakpo” hà bụ n'ezie? Anyị ahụla agha ndị e chere na ha ga-ewepụ, na nsonaazụ ya bụ ngwa ọgụ karịa mgbe ọ bụla ọzọ. Gịnị banyere kwụsị ịkwụsị dị ka otu ụzọ nwere ike isi kwụsị? Kedụ banyere ihe eji eme njem ụwa? Kedu maka akụ na ụba na ihe ndị ọzọ na-enye gị nsogbu?

Enweghị oge mgbe ogbunigwe Rwanda ga-abụrịrị "ụzọ ikpeazụ" omume. E nwere oge mgbe ndị uwe ojii ji ngwa agha nyere aka, ma ọ bụ iwepụ akara ngosi redio nke eji eme ihe maka igbu mmadụ nwere ike inye aka. E nwere ọtụtụ oge mgbe ndị ọrụ udo na-ejighi ngwa agha ga-enyere aka. E nwere oge mgbe ịchọ ịza ajụjụ maka igbu onye isi ala ga-enyere aka. E nwere afọ atọ tupu mgbe ahụ ịhapụ ịkwụsị ngwa agha na ịchụ ego nke ndị Uganda ga-enyere aka.

“Ikpeazụ emechi” na-azọrọ na-abụkarị ndị mara mma na-adịghị ike mgbe mmadụ chere na-alaghachi azụ na oge na-aga nke oge nke nsogbu, ma n’ụzọ dị ike na-esighi ike ma ọ bụrụ na mmadụ dị chee na-alaghachi azụ a bit n'ihu. Ọtụtụ ndị mmadụ na-anwa ịkọwa na Agha Worldwa nke Abụọ karịa Agha Iwa nke Mbụ, ọ bụ ezie na otu n'ime ha enweghị ike ime ma ọ bụrụ na enweghị onye ọzọ ma ọ bụ na-enweghị usoro ogbi nke ịkwụsị ya, nke dugara ọtụtụ ndị na-ekiri n'oge ahụ ịkọ Agha Worldwa nke Abụọ n'ụzọ ziri ezi . Ọ bụrụ na ịwakpo ISIS na Iraq ugbu a bụ n'ụzọ ikpeazụ a "ọ bụ naanị n'ihi agha ahụ mụbara na 2003, nke na-enweghị ike ime na-enweghị Gulf War mbụ, nke na-enweghị ike ime na-enweghị ogwe aka na ịkwado Saddam Hussein na agha Iran-Iraq, wee gabiga kemgbe ọtụtụ narị afọ. O doro anya na ihe na-ezighị ezi nke ọgba aghara anaghị eme ka mkpebi ọhụrụ ọ bụla bụrụ ikpe na-ezighi ezi, mana ha na-atụ aro na onye nwere echiche ọzọ karịa agha ga-etinye aka na usoro mbibi nke ọgbọ ọgba aghara na-egosi na ọ dị mma.

Ọbụna n'oge nsogbu, ọ bụ nsogbu dị oke mkpa dị ka ndị na-akwado agha si ekwu? Elekere ọ bụla na-akụ ebe a karịa ka a na-eche echiche nnwale? Allman na Winright na-atụ aro ndepụta a nke ụzọ ndị ọzọ aga agha nke ga-abụrịrịrịrị na ike gwụrụ maka agha ka ọ bụrụ ihe ikpeazụ: "mmachi amamịghe, mmekọrịta mba ofesi, mkparịta ụka ndị ọzọ, ma ọ bụ njedebe."[xvi] Ọ bụ ya? Ndepụta a bụ na ndepụta ndị ọzọ dịnụ nke National Public Radio na-egosi "Ihe niile a gụrụ" bụ maka ihe niile. Ha kwesiri inye ya aha "uzo abuo nke ihe elere anya." Ka oge na-aga, Allman na Winright na-ehota nzọrọ na ịkwatu gọọmentị dị mma karịa "nwere" ha. Arụmụka a, ndị ode akwụkwọ na-ekwusi ike, na-agbagha “ndị na-emegide udo na ndị na-ekwukarị na ọ bụ naanị ndị ọkà mmụta sayensị na-ekwu”. Ọ na-eme? Kedu nhọrọ nke ụdị abụọ ahụ e chere na ọ masịrị? “Nchupu”? Nke ahụ abụghị usoro udo ma ọ bụghị naanị ụzọ ọzọ maka agha.

Ọ bụrụ na a wakporo mba ma họrọ ịlụ ọgụ na ịgbachitere, ọ gaghị enwe oge mmachi na nke ọ bụla n'ime nhọrọ ndị ọzọ edepụtara. Ọ gaghị enwe oge maka nkwado agụmakwụkwọ sitere n'aka ndị na-akụzi Just War. Ọ ga - ahụ onwe ya ịlụ ọgụ. Ebe maka nkuzi nke Just War na-arụ ọrụ bụ, ma ọ dịkarịa ala n'ọtụtụ akụkụ, agha ndị ahụ bụ ihe na-erughị nchebe, agha ndị ahụ bụ "ihe atụ," "mgbochi," "nchekwa," wdg.

Nzọụkwụ mbụ nke ịgbachitere n'ezie bụ agha ebidoro iji gbochie mwakpo na-abịanụ. Ndi ochichi Obama nwere, n'ime afọ ndị na-adịbeghị anya, akọwapụtara "dị nso" nke pụtara na ọ ga-ekwe omume otu ụbọchị. Ha kwuziri na ha ga-eji ụgbọelu drones na-egbu mmadụ naanị ndị mejupụtara "iyi egwu na-aga n'ihu na United States." N'ezie, ọ bụrụ na ọ dị nso n'okpuru nkọwa nke mbụ, ọ gaghị aga n'ihu, n'ihi na ọ ga-eme.

Nke a bụ akụkụ dị oke egwu sitere na Ngalaba Ikpe Ziri Ezi "Akwụkwọ White" na-akọwa "dị nso":

“[T] ọ kwenyere na onye isi ọrụ na-eweta iyi egwu 'na-abịanụ' nke mwakpo ime ihe ike megide United States anaghị achọ ka United States nwee ihe akaebe doro anya na mwakpo a kapịrị ọnụ na ndị mmadụ na ọdịmma US ga-ewere ọnọdụ n'ọdịnihu dị nso. ”[xvii]

Gọọmentị George W. Bush hụrụ ihe n'otu ụzọ ahụ. Atụmatụ nchekwa nchebe nke mba United States na 2002 kwuru, sị: “Anyị maara na ihe kasị mma anyị ga-eme iji chebe onwe anyị bụ ezigbo iwe.”[xviii] N'ezie, nke a bụ ụgha, dị ka agha ndị na-akpasu iwe na-akpali iro. Ma, ọ dịkwa mma n'eziokwu.

Ozugbo anyị na-ekwu maka atụmatụ agha na-enweghị nchekwa, banyere ọgbaghara nke mmadụ nwere oge maka mmachi, mmekọrịta mmadụ na ibe ya, yana mmadụ nwekwara oge maka ụdị ihe ndị ọzọ. Enwere ike ịgụnye: agbachitere agbachitere ndị nkịtị (enweghị ngwa agha): na-ekwupụta nzukọ nke nguzogide na-enweghị isi na ọrụ ọ bụla nwara, ngagharị iwe na ngosipụta zuru ụwa ọnụ, nkwuputa nkwarụ, nkwupụta nkwarụ ndị ọzọ, mmegharị nke ọbụbụenyi gụnyere enyemaka, na-agbagha esemokwu iji kpebie ikpe ma ọ bụ ụlọ ikpe, ịkpọkọta. eziokwu na imekọrita mmekọrịta, mkparịta ụka mweghachi, nduzi site na ihe atụ site na isonye nkwekọrịta nkwekọrịta ma ọ bụ inallọikpe Criminal International ma ọ bụ site na democratizing United Nations, mmekọrịta ndị nkịtị, mmekorita ọdịbendị, na enweghị ike mepụta ọtụtụ ụdị.

Mana gịnị ma ọ bụrụ na anyị chee agha na-agbachitere n'ezie, ma ọ bụ ụjọ mbuso agha nke United States na-atụ ụjọ mana na-enweghị isi, ma ọ bụ agha US nke a na-ele n'akụkụ nke ọzọ? Ọ bụ naanị maka ndị Vietnam ịlụ ọgụ? Ọ bụ naanị maka ndị Iraqis ịlụ ọgụ? Et cetera. (M na-ekwu nke a iji tinye ọnọdụ nke mbuso agha na ala nke United States, ọ bụghị ọgụ na, dịka ọmụmaatụ, ndị agha US na Syria. Ka m na-ede, gọọmentị United States na-eyi egwu "ịgbachitere" ndị agha ya Syria kwesịrị ọchịchị Syria "ọgụ" ha.)

Azịza dị mkpirikpi nye ajụjụ a bụ na ọ bụrụ na onye omempụ ahụ ga-ahapụ ya, enweghị nchebe ga-adị mkpa. Iguzogide agha ndị agha US na-aga ịghọ ihe ezi uche maka ịkwalite mmefu ego ndị agha US na-agbagwo agbagọ ọbụna maka ụlọ ahịa K Street.

Azịza dị ogologo karị bụ na ọ bụghị n'ozuzu ọrụ kwesịrị ekwesị maka onye amụrụ ma bi na United States iji nye ndị mmadụ ndụmọdụ n'okpuru bọmbụ US na ha kwesịrị ịnwale nguzogide na-enweghị isi.

Mana azịza ziri ezi dịkarịsịrị ike karịa otu n'ime ha. Ọ bụ azịza nke na-apụtawanye ìhè ma ọ bụrụ na anyị eleba anya mwakpo nke mba ọzọ na mgbanwe / agha obodo. Enwere ọtụtụ nke ndị ikpeazụ a ga-ele anya, ma enwere ọtụtụ ihe atụ siri ike ịkọwa. Ma ebumnuche nke tiori, gụnyere echiche nke Anti-Just-War, kwesịrị ịbụ iji nyere aka ịmepụta ihe atụ ụwa n'ezie nke nsonaazụ ndị ka elu, dị ka iji emeghị ihe ike megide mwakpo mba ọzọ.

Nnyocha dị ka Erica Chenoweth si guzosie ike na nguzogide na-enweghị isi megide ọchịchị aka ike ga-enwe ihe ịga nke ọma, na ihe ịga nke ọma ga-adịte aka, karịa iguzogide ime ihe ike.[xix] Yabụ ọ bụrụ na anyị lelee ihe dịka ọgba aghara na-enweghị isi na Tunisia na 2011, anyị nwere ike ịchọpụta na ọ na-ezute ọtụtụ njirisi dịka ọnọdụ ọ bụla maka Just War, belụsọ na ọ bụghị agha ma ọlị. Mmadu aghaghi ila azu ma gha arurita uka banyere uzo o gha aghaghi enwe oganihu ma o nwere ike ibute otutu ihe mgbu na onwu. Ikekwe ime nke a nwere ike ịbụ esemokwu Just War. Ikekwe enwere ike ịme esemokwu dị na Just War, anachronistically, maka "ntinye aka" US 2011 iji weta ọchịchị onye kwuo uche ya na Tunisia (ewezuga enweghị ike United States na-enweghị ike ịme ihe dị otú ahụ, na ọdachi dakwasịrị n'aka nke gaara akpata). Mana ozugbo ịmechara mgbanwe na-enweghị igbu ọchụ na ịnwụ, ọ gaghịzi enwe ezi uche ịkọwapụta igbu na ịnwụ-ọ bụghị ma ọ bụrụ na e mepụtara Mgbakọ Geneva otu puku, na agbanyeghị ezughị okè nke ọganiihu na-adịghị mma.

N'agbanyeghi otutu ihe omuma atu rue ugbua nke iguzogide ndi mba ozo, enwere ndi malitegoro ikwu uzo oganihu. Nke a bụ Stephen Zunes:

“Nguzogide ndị na-enweghị isi sokwa nweta ọrụ ndị agha mba ọzọ. N'oge izizi Palestian nke mbụ na 1980s, imirikiti ndị bi n'okpuru ọchịchị ghọrọ ndị na-achị onwe ha site na njikọta oke na ike nke ụlọ ọrụ ndị ọzọ, na-amanye Israel ka ha kwe ka e mepụta Palestine Authority na ịchị onwe ha maka ọtụtụ ndị mepere emepe mpaghara nke West Bank. Nguzogide na-enweghị isi na Western Sahara nọ na-amanye Morocco ịnye atụmatụ nnwere onwe nke-ka ọ na-adabaghị na oke ọrụ nke Morocco inye ndị Sahrawis ikike nke mkpebi onwe ha-opekata mpe kwetara na ókèala abụghị naanị akụkụ ọzọ nke Morocco.

“N’afọ ndị ikpeazụ nke nchịkwa Germany weghaara Denmark na Norway n’oge Agha Wwa nke Abụọ, ndị Nazi adịghịzi achịkwa ndị mmadụ n’ụzọ dị irè. Lithuania, Latvia, na Estonia wepụrụ onwe ha na aka Soviet site na nguzogide na-enweghị isi tupu ọdịda USSR. Na Lebanọn, mba nke agha tisasịrị ruo ọtụtụ iri afọ, afọ iri atọ nke ọchịchị Siria kwụsịrị site na nnukwute ọgba aghara na 2005. Na afọ gara aga, Mariupol ghọrọ obodo kachasị ukwuu nke ndị nnupụisi Russia na-akwado na Russia , ọ bụghị site na bọmbụ na ogbunigwe nke ndị agha Ukraine na-eti, kama mgbe ọtụtụ puku ndị ọrụ nchara na-ejighị ngwá agha zọrọ n'udo gaa n'akụkụ ndị ọzọ nke ógbè ya ma chụpụ ndị nkewa ejikere. ”[xx]

Otu nwere ike ịchọ ihe nwere ike ịchọta ọtụtụ ndị na-eguzogide ndị Nazi, nakwa na ndị Germany na-eguzogide mbuso agha French nke Ruhr na 1923, ma ọ bụ ma eleghị anya n'ọganihu nke oge Philippines na ọganihu na-aga n'ihu nke Ecuador na ịkọwa ntọala ndị agha US , nakwa n'ezie ihe atụ Ghenth nke ịpụ British si India. Mana otutu ihe omuma atu di iche iche nke oganihu n'emeghi ka ndi mmadu merie ndi mmadu n'emekorita ha na-enyekwa nduzi maka ime ihe n'ihu.

Iji bụrụ omume ziri ezi, nkwụsị na-enweghị isi megide agha n'ezie apụtaghị ka ọ ga-enwe ihe ịga nke ọma karịa mmeghachi omume ime ihe ike. Naanị ihe ọ dị mkpa ka ọ dị nso. N'ihi na ọ bụrụ na ọ ga - eme nke ọma, ọ ga - eme nke a n'enweghị nsogbu ọ bụla, ọ ga - enwekwa ọganihu ya.

Na enweghị mbuso agha, ebe a na-azọrọ na agha ga-ebido dị ka "ihe ikpeazụ," ihe ngwọta na-enweghị isi ga-egosi na ọ ga-ekwe omume. Ọbụna n'ọnọdụ ahụ, a ghaghị ịnwale ha tupu ịmalite ịlụ agha a pụrụ ịkpọ "ụzọ ikpeazụ." Mana n'ihi na ha enweghi ngwụcha n'ọtụtụ ma enwere ike ịnwale ya ugboro ugboro, n'okpuru otu mgbagha, mmadụ agaghị eru na isi nke ịwakpo mba ọzọ bụ ihe ikpeazụ.

Ọ bụrụ na i nwere ike ime nke ahụ, mkpebi omume ga-achọ ka uru ndị ị chere na agha gị dabaa ihe niile mebiri site na ịnọgide na-enwe njikọ nke agha.

Hụ ndepụta na-eto eto nke omume na-adịghị mma na-aga nke ọma nke ejiri kama agha.