Site Ray Acheson, July 6, 2018
site The Nation
Na July 7, 2017, ụwa mere akụkọ ihe mere eme. Ndị na-anwụghị na bọmbụ-bọmbụ, ndị na-eme ihe banyere antineclear, ndị òtù Red Cross, na ndị ọrụ UN, 122 ọchịchị nwabata iwu ọhụrụ nke mba ụwa na-egbochi ngwá agha nuklia. Na Nkwekorita na Ngbochi Ngwá Agha Nuclear (TPNW) ndị omekome niile na-arụ ọrụ ngwá agha nuklia, na-emepụta usoro maka mgbapụta, adreesị ndị enyemaka na nchedo gburugburu ebe obibi, na-achọ ka ụmụ nwanyị na-ekere oke aka na mmebi ngwá agha, ma na-ekweta na mmetụta ndị a na-enweghị isi na-emetụta ụmụ nwanyị na ụmụ amaala. Nwebata ya bụ ihe na-agbagha. Dị ka Setsuko Thurlow, onye na-anwụ anwụ na bọmbụ na Hiroshima, kwuru na ya okwu mmechi, "Nke a bụ mmalite nke njedebe nke ngwá agha nuklia."
Ee, ngwá agha nuklia ka dị. Ee, ntakịrị mba ndị nwere ha ka na-agbapụ ọtụtụ ijeri dollar otu afọ n'ime mmuta ha na mmeba. Ee, ndị isi nke ngwá agha nuklia-na ndị ha na ha na-akwado nkwado ha nwere ngwá agha nuklia-nọgidere na-ekwu na ha agaghị "eso" nkwekọrịta ahụ. Mana nke a bụ otu ebe ebe nkwekọrịta nkwekọrịta nuklia ahụ kwadoro ma kweta. Okwa otu ugwo anya site na nuklia-agha bu ihe banyere iwu mba uwa, nchedo ndi mmadu, na ndu nke uwa nke gbochire aghapu agha nke ihe kariri afo iri asaa. Ọ bụ àgwà a nke mere ka a agba ọsọ ọhụrụ nakwa na ndị na-akwado nkwado nke ngwá agha nuklia chọrọ imebi.
Na otu afọ ncheta nke ntinye TPNW, enwere oge maka ememe ma ọ bụghị nkwado onwe onye. Dịka ndị nkatọ ahụ dọrọ aka ná ntị, nkwekọrịta a ejighị ma ngwá agha nuklia kpochapụ ngwá agha nuklia. Mana anyị maara mgbe niile na ọ ga-esi ike iwepụ ngwá agha nuklia, na, mgbe ọ dị otu afọ, nkwekọrịta ahụ na-egosi nsonaazụ.
Nke mbụ, nkwekọrịta nkwekọrịta nuklia ahụ emeghewo ohere maka na-agbanweghachi usoro nje antinecula, gụnyere site na itinye aka ọgbọ ọhụụ nke ọgbọ. N'afọ gara aga, Mgbasa Ozi Mba Nile Iji Kpochapụ Ngwá Agha Nuclear (ICAN) e nyere ya Nobel Peace Prize maka inye aka ịkwanye usoro maka TPNW. Nrite a, nke gosiputara mgbalị na-agbanyeghi aka maka mmepu agha nuklia nke otutu ogbo, emeela ka o nwekwuo mmasị na nlebara anya maka imegide bombu. N'oge na-adịbeghị anya, ihe ngosi gosipụtara na Europe, yana nkwụsịna ngwá ọrụ agha nuklia nke Büchel na Germany; na mgbakọ gafee United Kingdom site na ndi oru agha choro ka gọọmenti banye TPNW-gụnyere site na-agbanye onwe ha ka a na-agbanye n'ụlọ Ụlọ Commons ma na-agba ume Chọọchị England iji kwado mmachibido iwu ahụ. Ọtụtụ ememe bụ zubere na Brussels na ebe ndị ọzọ dị na Europe na-aga n'ihu nke Òtù Na-ahụ Maka Nkwekọrịta North Atlantic (NATO), nke ga-eme July 11-12. Na United States, ndị nọn anọwo kesaa ozi banyere TPNW maka ngwá agha nuklia na ngwa agha; ebe ndị na-eme mkpọsa na-arụ ọrụ agbasa okwu ahụ banyere mgbochi iwu nuklia na ihe mpako. N'Istrelia, ndị na-eme ihe nkiri na-ezukọta na ndị ọrụ ahia na ndị otu akwụkwọ ma na-akwadebe ugbu a iji nweta nyocha Nobel nke ICAN na ịnyịnya ígwè site na Melbourne ruo Canberra iji mata banyere TPNW ma rịọ ka ọchịchị Australia gosi ya.
Ka ọ dị ugbu a, ndị na-eme mkpọsa na mba ndị buliri maka ikwekọrịta nke nkwekọrịta ahụ-karịsịa ndị gafee Global South-na-arụsi ọrụ ike na ndị gọọmenti ha iji hụ na ha ga-akwado usoro nkwado. Rute ugbu a, 59 ekwuwo na 10 kwadoro TPNW. Ozugbo emenyere 50, nkwekọrịta ahụ ga-abanye. Ọnụ ọgụgụ nke ratification bụ ugbu a ngwa ngwa maka TPNW karịa nkwekọrịta WMD nke multilateral ọzọ, gụnyere Usoro Nkwekọrịta, Nkwekọrịta Nkwekọrịta Nuklia Nyocha Nile, na ihe ndị e ji egbochi ngwá agha na ọgwụ. A ga-eme ememe nbanye ọzọ na September 26, 2018, ma ọtụtụ gọọmentị ga-esonye aka na nkwekọrịta ahụ tupu oge ahụ. N'oge na-adịbeghị anya, ụlọ nzukọ mbụ nke Switzerland tozuru oke ịbanye na TPNW, na New Zealand's Cabinet nwere kpebiri ọ ga-akwado nkwa ahụ. Ndị ọzọ nọ na Latin America, Africa, Ebe Ndịda Ọwụwa Anyanwụ Eshia, na Pacific egosiwo na ha na-aga n'ihu na iwu ndị omeiwu na iwu dị mkpa iji nweta nkwado.
Ndị na-aga n'ihu ICAN na-arụkọ ọrụ ọnụ na ndị omeiwu, ndị isi obodo, na ndị isi obodo obodo iji kwalite TPNW ma gbaa nkwado obodo na gọọmentị maka nkwado ahụ. Ekele maka mgbalị ndị obodo na-eme, ego akụ na ụba, na ego ụlọ ezumike nká na-esi na ngwá agha nuklia na Europe. N'oge na-adịbeghị anya, nnukwu ụlọ akụ Belgian KBC mara ọkwa ọ ga-ewepụ ndị niile na-emepụta ngwá agha nuklia site na ego; Deutsche Bank mara ọkwa o meela ka ọ gbasaa "usoro agha agha" na-agụnye ụlọ ọrụ agha nuklia; ma Norway na mba netherland emeela ka ego ha kwụrụ ụgwọ. Ndị na-arụ ọrụ na obodo na obodo ndị dị na United States na-agba obodo ha ume ime na TPNW na akwụ ụgwọ ezumike nká obodo site na ngwá agha nuklia. Na Spain, nke onyeisi obodo Madrid ekwuwo nkwado ya maka TPWN, ebe otu obodo nke Toronto akpọwo gọọmenti Canada ka ha sonyere iwu ahụ. Mkpuchi Iwu nke ICAN, nke ndị nnọchianya a họpụtara ahọpụta na-etinye aka na gọọmenti ha na TPNW, enweelarị ahamaaka 950 karịa mba 30. Na United States, Eleanor Holmes Norton, onye nnọchite na-abụghị ndị na-ahọpụta ndị omeiwu na Ụlọ si Washington, DC, akwadola nkwa ahụ.
Ndị na-eme mkpọsa na-arụ ọrụ iji jide n'aka na nkwekọrịta ahụ dị n'ihu na nke etiti na ụwa n'oge egwu. Ọ bụ ezie na ọ ka ga-ahụ ihe nwere ike ịmalite usoro nke malitere na nzukọ akụkọ ihe mere eme n'etiti Onye isi oche Korea nke South Korea Jae-in na North Korea onye ndú Kim Jong-un na usoro udo na denuclearization na ala Korea, ọ bụ ohere igosi TPNW dịka ngwá ọrụ maka ma. Na ogbako ogbako na nso nso Nzukọ Summit nke Singapore n'etiti North Korea na United States, ICAN nyere atụmatụ ihe maka iwepu ngwá agha nuklia na egwu nke iji ha eme ihe na mpaghara ahụ, na-akpọ North na South Korea, nakwa United States, ka ha sonye na mgbochi nuklia ahụ.
E nwere ọtụtụ ohere iji hụ na TPNW nwere mmetụta maka ngwá agha nuklia nke ndị na-akparịta ụka na-atụ anya ya. Anyị na-akpọ ndị nọ na NATO ndị otu nọ na-ekwu okwu iji zukọta na-agbanwe agbanwe ozizi nke NATO site n'ịdabere na ngwá agha nuklia na iji mejuputa mmegha ha ugboro ugboro iji agha nuklia. N'ihu n 'elu nzuko, Ụlọ Ọrụ Na-ahụ Maka Ihe Ndị Ruuru Mmadụ na Harvard Law School akwụkwọ ọhụrụ egosi na nkwekọrịta nchedo dị ugbu a maka NATO na ndị mmekọ ndị ọzọ na United States anaghị egbochi ndị a ịbanye na nchibido nuklia ahụ. Ihe mgbochi ndị a abụghị iwu, ha bụ nanị ndọrọ ndọrọ ọchịchị-na dị ka ndị bi na Europe na-ebuli olu ha ọzọ ka ha rịọ mgbaghara, ọ dị na NATO na-ekwu 'mmasị kasị mma ịbanye na nkwekọrịta ahụ ozugbo enwere ike.
ụfọdụ Ụdị NATO, na ndị ọzọ, na-enwe mkparịta ụka mba banyere mmekọrịta ha na ngwá agha nuklia. Nke a bụ mmetụta ọzọ nke TPNW: Usoro nkwekọrịta ahụ emeela ka anyị mara banyere otú anyị si ekwu maka ngwá agha nuklia. Atọ nzukọ kwadoro site Norway, Mexico, na Austria na-eduga na nkwekọrịta nuklia na-enye ohere ohere maka gọọmentị, òtù mba dị iche iche, na ndị na-eme mgbalị iji wuo ikpe ahụ maka igbochi ngwá agha ndị na-akpata ọdachi na-adịghị emerụ ahụ nye ndị nkịtị, ndị ọrụ obodo, na gburugburu ebe obibi. Ejiri usoro a nye aka mebie ikike nke echiche nke deterrence na nchebe. Ọ pụtakwara na a na-anụ echiche na olu ọhụrụ. Ndị nnọchiteanya nke ụfọdụ Pacific-agwaetiti ma ọ bụ Caribbean mba na-ekwu okwu megide mba ndị agha ji ngwá agha nuklia, ụfọdụ n'ime ha anwalewo bọmbụ n'ókèala ha na ndị ha. Okwu ọhụrụ a na-ekwu okwu-na nsogbu - okwu ndị agha nuklia na-ekwu na ike na ikike megide nchegbu sara mbara gbasara Njikwa colonial, ikpe agbụrụ, ime ihe ike na-enweghị isi, mmepe mmepe, ikpe ziri ezi na akụ na ụba, oke otu nwoke na nwanyi, Na ndị ọzọ.
Ndị nọ n'azụ nkwekọrịta ahụ bụ ihe ịma aka na ngwá agha nuklia na-enye nchebe ma si otú ahụ belata ma kwatuo uru dị egwu nke ngwá agha nuklia, belata mkpali akụ na ụba maka mmepụta ngwá agha nuklia site n'ịkụnye nkwado ego, ma kwenye na ndị agha nuklia na-achọ ịjụ nuklia ngwá agha na nchebe nchebe ha site n'ime ka ọ bụrụ okwu gbasara ọha na eze. Nchibido iwu a enweghi ihe iga nke oma n'inwe mmuta nke ndi mmadu na ime mkparita uka, na-agba ume ka ndi mmadu si na mmeputa agha nuklia, na imebi ihe omuma banyere agha nuklia.
Nye ndị na-ekwu na iwuchibido iwu nuklia adịghị arụ ọrụ, ma ọ bụ na o nweela mmetụta na-ezighị ezi na mmekọrịta mba ụwa, m na-ekwu, nkwekọrịta a bụ ihe anyị na-eme. Ọ bụ mgbalị siri ike iji gbanwee ụwa, ma ọ bụ anyị niile chọrọ n'ezie ka a kwatuo ngwá agha nuklia, bụ ndị chọrọ ịhụ ebe dị nchebe, ụwa nke dị nchebe nke dabeere na nha nhata na nkwanye ùgwù, iji mee nkwekọrịta a ma mee ya ọrụ maka anyị. Dị ka Setsuko Thurlow kwuru na okwu sitere n'obi ya na July 7 n'afọ gara aga, "Nye ndị isi mba dị iche iche n'ụwa, ana m arịọ gị, ọ bụrụ na ị hụrụ ụwa a n'anya, ị ga-edeba nkwekọrịta a!"
~~~~~~~~
Ray Acheson bụ onye nduzi nke Ịna-eme Ihe Dị Mkpa, usoro mmechi nke Òtù Ụmụaka International nke Udo na Nnwere Onwe. Ọ na-anọchite anya WILPF n'òtù ndị nlekọta mba ụwa nke Mgbasa Ozi Mba Nile iji Kpochapụ Ngwá Agha Nuklia.
