Site na Nan Levinson TomDispatch, Jenụwarị 19, 2023
Ọ na-amasị m ịbụ abụ na ihe kacha amasị m bụ ime ya n'elu ngụgụ m mgbe naanị m nọ. N'oge okpomọkụ gara aga, na-eje ije site n'ubi ọka na New York's Hudson River Valley na-enweghị onye nọ gburugburu ma n'ọba ilo, Ahụrụ m onwe m belting si a medley nke tunes banyere udo site m ogologo oge gara aga, okpomọkụ-ogige afọ. Nke ahụ bụ njedebe nke 1950s, mgbe nhụsianya nke Agha Ụwa nke Abụọ ka dị ọhụrụ, UN dị ka mmepe na-ekwe nkwa, egwu ndị mmadụ dị nnọọ mma.
N'obi m nke ọma, na-abụkarị onye ezi omume onwe ya, na-atọ ụtọ mgbe niile, ụmụaka 110 na-alụ ọgụ dị otú ahụ. ụtọ nkwa:
“Ihu igwe obodo m na-acha anụnụ anụnụ karịa oke osimiri
na ìhè anyanwụ na-egbuke egbuke na cloverleaf na pine
mana ala ndị ọzọ nwekwara ìhè anyanwụ na klova
na mbara igwe na-acha anụnụ anụnụ n'ebe niile dị ka nke m”
Ọ dị ka ụzọ ezi uche dị na ya, nke tolitere iji chee echiche - dị ka, duh! anyị nwere ike niile nwee ihe ọma. Nke ahụ bụ tupu m etolite ma ghọta na ndị toworo eto ekwesịghị iche echiche nke ọma. Ọtụtụ afọ ka e mesịrị, ka m dechara egwu ikpeazụ, m nọ na-eche: Ònye na-ekwu okwu, ma ya fọdụzie ịbụ abụ, otú ahụ banyere udo ọzọ? M pụtara, na-enweghị irony na ezi olile anya?
Ebe ọ bụ na ọgba aghara m n'oge okpomọkụ, Ụbọchị Udo Mba Nile abịala wee pụọ. Ka ọ dị ugbu a, ndị agha na-egbu ndị nkịtị (na mgbe ụfọdụ ọzọ) n'ebe dị iche iche Ukraine, Ethiopia, Iran, Syria, na West Bank, na Yemen. Ọ na-aga n'ihu, ọ bụghị ya? Ma nke ahụ a pụghị ikwupụta nkwekọrịta nile na-esighị ike, omume nke iyi ọha egwu (na mmegwara), ọgba aghara aghara aghara, na ọgụ siri ike nke a na-akpagbu na mbara ala a.
Adịla ka m malite, n'ụzọ, ka asụsụ agha si agbasakarị ndụ anyị kwa ụbọchị. Ka a sịkwa ihe mere na Pope, n'ozi ekeresimesi ya nso nso a, ji kwara arịrị " nke ụwa.ụnwụ udo. "
N’ime ihe ndị ahụ niile, ọ́ bụghị ihe siri ike iche n’echiche na udo nwere ohere?
Na-abụ abụ!
Enwere oke na egwu egwu nwere ike ibu, mana otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-aga nke ọma chọrọ ụda ụda dị mma. (Dị ka m hụrụ n'oge akuko mgbe, Iwe megide igwe jere ozi ahụ nzube maka ụfọdụ ndị agha na-alụso agha ọgụ mgbe 9/11 gasịrị.) Nke ka mma bụ ukwe ìgwè mmadụ nwere ike ịbụ abụ mgbe ha gbakọtara n'ịdị n'otu iji mee nrụgide ndọrọ ndọrọ ọchịchị. A sị ka e kwuwe, ọ na-adị gị mma ịbụ abụ dị ka otu n’oge ọ na-adịchaghị mkpa ma ọ bụrụ na i nwere ike ibu ụda ma ọ bụrụhaala na abụ ahụ erutela n’ụlọ. Ma egwu mkpesa, site na nkọwa, abụghị abụ udo - ọ tụgharịrị na egwu udo kacha nso nso a adịghịkwa adị n'udo.
Dị ka ọtụtụ n'ime anyị ndị nọ n'afọ ndụ ụfọdụ na-echeta, egwu mgbochi na-eto eto n'oge Agha Vietnam. Enwere akara ngosi"Nye Udo ohere,” nke John Lennon, Yoko Ono, na pals dekọrọ n’ọnụ ụlọ oriri na ọṅụṅụ Montreal na 1969; "agha,” bụ́ ndị ọnwụnwa nke mbụ dekọrọ na 1970 (m ka pụrụ ịnụ na “ọ dịghị ihe ọ bụla!” nzaghachi nke “Gịnị Ka Ọ Dị Mma?”); Cat Stevens"Ụgbọ oloko udo,” malite na 1971; na nke ahụ bụ naanị ịmalite ndepụta. Ma na narị afọ a? Ọtụtụ n'ime ndị m hụrụ bụ banyere udo nke obi ma ọ bụ ime ka gị na onwe gị dị n'udo; ha na-elekọta onwe ha mantras du jour. Ole na ole banyere udo ụwa ma ọ bụ nke mba ụwa nwere iwe na-enweghị atụ na enweghị isi, nke yikwara ka ọ na-egosipụta ọnọdụ nke oge ahụ.
Ọ dịghị ka a ga-asị na a kagbuola okwu ahụ bụ́ “udo”. Oghere ụzọ nke onye agbata obi m egwuregwu ọkọlọtọ udo dara ada; Onye na-ere ahịa Joe na-edobe m nke ọma na peas ime; na udo ka na-enweta ọgwụgwọ azụmahịa zuru oke mgbe ụfọdụ, dị ka onye nrụpụta T-uwe sitere na ụlọ ọrụ uwe ndị China Uniqlo. Mana ọtụtụ n'ime òtù ndị ebumnuche ha bụ n'ezie udo ụwa ahọrọla ịghara itinye okwu ahụ n'aha ha na "peacenik," nke na-ekwu okwu ọbụna n'oge ọ dị elu, bụzi ihe efu. Yabụ, ọrụ udo ka agbanweela ụda ya ka ọ bụla n'ụzọ ka ukwuu?
Udo 101
Udo bụ ọnọdụ nke ịbụ, ọbụlagodi ma eleghị anya ọnọdụ amara. Ọ nwere ike ịdị n'ime dị ka ịdị jụụ nke onye ọ bụla ma ọ bụ gbasaa dị ka comity n'etiti mba dị iche iche. Mana nke kachasị mma, ọ naghị akwụsi ike, na-adịru ebighị ebi n'ihe egwu nke ịla n'iyi. Ọ chọrọ ngwaa na ya - chọọ ya, na-achụ ya, merie ya, debe ya - ka ọ nwee mmetụta n'ezie na, n'agbanyeghị na enwere ogologo oge na-enweghị agha na mpaghara ụfọdụ (post-WW II Europe ruo n'oge na-adịbeghị anya, dịka ọmụmaatụ), nke ahụ n'ezie eyighị ka ọ bụ ọnọdụ ebumpụta ụwa nke ọtụtụ ụwa nke a.
Ọtụtụ ndị ọrụ udo anaghị ekweta ma ọ bụ na ha agaghị eme ihe ha na-eme. Na narị afọ a, enwere m azụghachi azụ n'echiche ahụ na agha bụ ebumpụta ụwa ma ọ bụ ihe a na-apụghị izere ezere na ajụjụ ọnụ ekwentị 2008 na Jonathan Shay, onye dibia bekee kwuru maka ọrụ ya na ndị agha Vietnam na-ata ahụhụ site na ọrịa nrụgide post-traumatic. Nke ahụ bụ isiokwu anyị na-ekwu maka ya mgbe ọ kwụsịrị n'isiokwu ahụ ma kwupụta nkwenkwe ya na ọ ga-ekwe omume n'ezie ịkwụsị agha nile.
Ọtụtụ esemokwu dị otú ahụ, o chere, sitere na egwu na ụzọ ọ bụghị naanị ndị nkịtị kama ndị agha brass na-ejikarị "eri" ya dị ka ntụrụndụ. Ọ gbara m ume ka m gụọ akwụkwọ edemede nke ọkà ihe ọmụma Enlightenment Immanuel Kant Udo ebighi ebi. Mgbe m mere ya, ụda olu ya tụrụ m n'anya ihe karịrị narị afọ abụọ ka e mesịrị. Na arụmụka ugboro ugboro banyere iweghachi akwụkwọ ahụ, iji were otu ihe atụ, tụlee aro Kant kwuru na ndị agha guzo ọtọ na-eme ka ọ dịrị mba mfe ibu agha. O dere mgbe ahụ, sị: “Ha na-akpali mba dị iche iche imeri ibe ha n'ọnụ ọgụgụ ndị agha ha, a pụghịkwa idobe ọnụ ọgụgụ a ókè.”
The oge a agụmakwụkwọ ubi udo na esemokwu ọmụmụ - e nwere ugbu a banyere 400 mmemme dị otú ahụ gburugburu ụwa - malitere ihe dị ka afọ 60 gara aga. Underpinning udo tiori bụ echiche nke udo na-adịghị mma na nke ọma mbụ ọtụtụ ebe Ọkà mmụta mmekọrịta ọha na eze Norwegian bụ Johan Galtung webatara (ọ bụ ezie na Jane Addams na Martin Luther King abụọ ji okwu ndị ahụ mee ihe na mbụ). Udo na-adịghị mma bụ enweghị ime ihe ike ozugbo na agha agha, nkwenye ahụ nwere ike ịzụta ihe oriri na-enweghị ohere ịnweta ndị na-agba ọsọ (dị ka ọ dị na Ukraine taa). Ezi udo bụ ọnọdụ ịdị n'otu na-adịgide adịgide n'ime na n'etiti mba dị iche iche. Nke ahụ apụtaghị na ọ dịghị onye na-ekwetaghị, naanị na ndị ọzọ metụtara na-emekọ ihe ọ bụla esemokwu nke ebumnuche n'emeghị ihe ike. Ma ebe ọ bụ na ọtụtụ esemokwu ime ihe ike na-esite na ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze, iji ọmịiko na imepụta ihe iji gwọọ ọnyá dị mkpa na usoro ahụ.
Udo na-adịghị mma na-achọ izere, udo dị mma na ịtachi obi. Ma udo na-adịghị mma bụ ihe dị mkpa ozugbo n'ihi na agha dị ukwuu mfe ịmalite karịa ịkwụsị, nke na-eme Ọnọdụ Galtung dị irè karịa mezaịa. O dere, sị: “Achọghị m ịzọpụta ụwa. "Enwere m nchegbu na ịchọta ngwọta maka esemokwu kpọmkwem tupu ha amalite ime ihe ike."
David Cortright, onye agha Vietnam, prọfesọ emeritus na Notre Dame's Kroc Institute for International Peace Studies, na onye na-emekọ ihe. Na-emeri Enweghị Agha, nyere m nkọwa a nke ọrụ dị otú ahụ na ozi-e: “Nye m, ajụjụ a abụghị 'udo ụwa,' bụ́ nke na-arọ nrọ ma na-atọ ụtọ ma na-ejikarị achị ndị anyị kweere ma na-arụ ọrụ maka udo emo, kama olee otú iji belata agha na ime ihe ike.”
Udo na-abịa na-agbada nwayọọ nwayọọ
Mmegharị udo na-agbakọta gburugburu agha ụfọdụ, ọzịza na ibelata ka esemokwu ndị ahụ na-eme, n'agbanyeghị na mgbe ụfọdụ ha na-anọ n'ụwa anyị ma emechaa. Dị ka ihe atụ, Ụbọchị Ndị Nne tolitere site n'ịkpọ oku maka udo mgbe Agha Obodo gasịrị. (Ụmụ nwanyị na-ebute ụzọ n'omume udo kemgbe Listrata haziri ụmụ nwanyị Gris oge ochie ka ha gọnarị nwoke na nwanyị mmekọahụ ruo mgbe ha kwụsịrị agha Peloponnesia.) Òtù ole na ole ka na-arụsi ọrụ ike na-emegide agha malitere tupu Agha Ụwa Mbụ na ọtụtụ bilitere site na Vietnam War resistance movement na antinuclear nke mmalite 1980. Ndị ọzọ na-adịbeghị anya dị ka Ndị na-ekwu okwu, Haziri na 2017 site na ndị na-eto eto na-eto eto nke agba.
Taa, ogologo ndepụta nke ndị na-anaghị akwụ ụgwọ, otu okpukperechi, ndị NGO, mkpọsa ndị na-agba ume, akwụkwọ, na mmemme ndị ọkà mmụta bu n'obi ịkwụsị agha. Ha na-elekwasị anya na mbọ ha n'ịkụziri ụmụ amaala ka ha nwee ike ịmalite agha na ego agha, ebe ha na-akwalite ụzọ ka mma maka mba dị iche iche iji bikọ ọnụ n'udo ma ọ bụ kwụsị esemokwu n'ime.
Tụkwasị n'otu ihe: ọ bụghị ọrụ dị mfe, ọ bụrụgodị na ị na-ejedebe onwe gị na United States, ebe a na-egosipụtakarị militarism dị ka ịhụ mba n'anya na mmefu a na-ejighị n'aka na ngwá agha igbu ọchụ dị ka ihe mgbochi, ebe agha na-erite uru bụ ogologo oge ntụrụndụ mba. N'ezie, onye bịanyere aka na nkwupụta nke nnwere onwe mechara tụọ aro a Udo-Office ka onye odeakwụkwọ nke udo bụrụ onye isi ma tinye ya na ngalaba agha. Otú ọ dị, echiche dị otú ahụ enwetaghị n'ihu, karịa ịkpọghachi Ngalaba Agha ahụ dị ka Ngalaba Nchebe na-anọpụ iche na 1949, mgbe UN Charter kwụsịrị agha nke iwe iwe. (Ọ bụrụ naanị!)
Dị ka nchekwa data chịkọtara Ọrụ ntinye aka ndị agha, mba a etinyela aka na ndị agha 392 kemgbe 1776, ọkara n'ime ha n'ime afọ 70 gara aga. Ka ọ dị ugbu a, obodo a anaghị ebu agha zuru oke n'agbanyeghị na ndị agha US ka nọ na-alụ ọgụ na Syria na ụgbọ elu ya ka na-ebuso agha na Somalia, ọ bụghị ikwu maka 85 counterterror arụmọrụ Brown University's Costs of War Project hụrụ US etinyela aka na 2018 ruo 2020, ụfọdụ n'ime ha na-aga n'ihu. The Institute for Economics and Peace kwadoro US 129th n'ime mba 163 na 2022 ya. Ndekọ Udo Ụwa Nile. Otu n'ime edemede ndị anyị tụlegoro na ngụkọ ahụ bụ ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ a tụrụ mkpọrọ, ọnụ ọgụgụ nke ọrụ mgbochi arụrụ arụ, mmefu ndị agha (nke a na-emefu. ahapụ ụwa ndị ọzọ dị n'ájá), militarism n'ozuzu, ngwa agha nuklia anyị bụ "emeziri nke ọma” ruo ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ puku ijeri $2 n'ime iri afọ ndị na-abịanụ, ọnụ ọgụgụ dị egwu nke ngwá agha anyị na-eziga ma ọ bụ ere mba ofesi, na ọnụ ọgụgụ nke esemokwu a lụrụ. Tinye na nke ahụ ọtụtụ ngwa ngwa ndị ọzọ, nsogbu na-ejikọta ọnụ na obi ọjọọ megide ụwa a na ndị bi na ya ma ọ dị mfe ikwere na ịchụso udo na-adịgide adịgide abụghị nanị ihe na-ezighị ezi kama ọ bụ onye America.
Ewezuga na ọ bụghị. Ọrụ udo dị oke mkpa, ma ọ bụrụ naanị n'ihi na mmefu ego Pentagon na-aza ma ọ dịkarịa ala 53% nke mmefu ego nke obodo a na-emebi ma na-emebi mbọ iji gboo mkpa ọha mmadụ dị oke mkpa. Ya mere, ọ bụghị ihe ijuanya na ndị na-akwado udo nke United States agbanweela atụmatụ ha yana okwu ha. Ha na-ekwusi ike ugbu a njikọ njikọ nke agha na ọtụtụ okwu ndị ọzọ, akụkụ dị ka ụzọ aghụghọ, kamakwa n'ihi na "ọ dịghị ikpe ziri ezi, ọ dịghị udo" karịrị okwu. Ọ bụ ihe nkwado maka inweta ndụ udo karịa na obodo a.
Ịmata njikọ n'etiti ihe na-eti anyị ihe pụtara karịa ịchịkọta mpaghara ndị ọzọ ka ha tinye udo na folda ha. Ọ pụtara ịnakwere na iso òtù ndị ọzọ na-arụkọ ọrụ na okwu ha, kwa. Dịka Jonathan King, onye isi oche nke Massachusetts Peace Action na prọfesọ emeritus na MIT, tinye ya n'ụzọ dabara adaba, "Ịkwesịrị ịga ebe ndị mmadụ nọ, zute ha na nchegbu na mkpa ha." Ya mere, King, onye na-akwado udo ruo ogologo oge, na-ejekwa ozi na kọmitii nhazi nke Mgbasa Ozi Ndị Ogbenye Massachusetts, nke gụnyere ịkwụsị "mkpasu iwe agha na ịkwa agha" na ndepụta ya. choro, mgbe Veterans For Peace ugbu a na-arụsi ọrụ ike Nsogbu ihu igwe na oru agha agha. David Cortright n'otu aka ahụ na-arụtụ aka n'otu aka na-eto eto nke nyocha udo, na-ese na sayensị na ndị ọkà mmụta sayensị ndị ọzọ, gụnyere ụmụ nwanyị na ọmụmụ ihe mgbe ochie, ebe ọ na-akwalite ntụgharị uche nke udo pụtara.
Mgbe ahụ, enwere ajụjụ gbasara otu mmegharị ahụ si arụ ọrụ ọ bụla site na nchikota ụfọdụ nke ọrụ ụlọ ọrụ, ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'ozuzu, na nrụgide ọha. Ee, ma eleghị anya, otu ụbọchị, mkpọsa nwere ike ime ka Congress kwenye ka a kagbuo ikike ochie maka iji ndị agha agha gafere na 2001 na 2002 na nzaghachi na mwakpo 9/11 na agha ndị sochirinụ. Nke ahụ, opekata mpe, ga-eme ka o siere onye isi ala ike ibunye ndị agha US n'ọgbaghara dị anya ma masịrị ya. Agbanyeghị, ịnweta ndị otu Congress zuru oke iji kwenye ịmaliteghachi na mmefu ego nchekwa ga-achọ ka mkpọsa ntọala nke oke dị egwu. Ihe ahụ niile, n'aka nke ya, ga-apụta na mweghachi nke udo ọ bụla n'ime ihe ka ukwuu, yana usoro nkwekọrịta nke imi gị na ịrịọ mgbaghara na-adịghị agwụ agwụ (dị ka arịrịọ na nso nso a na-arịọ m ka m kwụọ ụgwọ na ya. udo").
The Peace Beat?
N’oge ọdịda a, agara m otu kọmiti, “Agha Na-akpata Oge na Ọrụ,” na ọgbakọ nke ụmụ akwụkwọ haziri maka nnwere onwe nke nta akụkọ. Ndị otu anọ ahụ - ndị na-ede akụkọ agha na-adọrọ mmasị, ndị nwere ahụmahụ, na-eti mkpu - kwuru na-eche echiche banyere ihe mere ha ji arụ ọrụ dị otú ahụ, bụ ndị ha na-atụ anya na ha ga-emetụta, na ihe ize ndụ ndị ha na-enwe, gụnyere ohere nke "nhazi" agha. N'oge a na-ajụ ajụjụ, ajụrụ m banyere mkpuchi nke ọrụ mgbochi agha ma gbachi nkịtị, na-esochi ya, m ji ọkara obi na-ezo aka na nkwụsị nke nkwenye na Russia.
N'ezie, mgbe mgbọ na-efe efe, ọ bụghị oge ịtụgharị uche n'ihe ọzọ, mana mgbọ anaghị efe n'ụlọ mgbakọ ahụ ma echere m ma ọ bụla panel banyere akụkọ agha ekwesịghị ịgụnye onye na-akọ banyere udo. Enwere m obi abụọ na ọ bụ ọbụna echiche n'ime ụlọ akụkọ na, yana ndị nta akụkọ agha, enwere ike ịnwe ndị nta akụkọ udo. Ma gịnị, m na-eche, iti ahụ ọ ga-adị ka? Kedu ihe ọ nwere ike nweta?
Enwere m obi abụọ na ọ dịtụla mgbe m tụrụ anya ịhụ udo n'oge anyị, ọbụlagodi ogologo oge gara aga mgbe anyị na-abụ abụ ndị ahụ na-akụda mmụọ. Ma ahụla m ka agha akwụsị na, mgbe ụfọdụ, a na-ezere ya. Ahụla m esemokwu ka edoziri maka ọdịmma nke ndị na-etinye aka na m na-enwe mmasị na ndị ọrụ udo bụ ndị na-ekere òkè n'ime ka nke ahụ mee.
Dị ka David Swanson, ngalaba-nchoputa na onye isi oche nke World Beyond War, chetaara m na ekwentị m gara n'oge na-adịbeghị anya, ị na-arụ ọrụ maka udo n'ihi na “ọ bụ ọrụ dịịrị mmadụ imegide igwe agha. Ma ọ bụrụhaala na enwere ohere na ị na-arụ ọrụ na ihe nwere ohere kachasị mma nke ịga nke ọma, ị ga-eme ya. "
Ọ dị mfe - yana dị ka bedeviling - dị ka nke ahụ. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, anyị ga-enye udo ohere.
Nwebiisinka 2023 Nan Levinson
Foto ngosi: ngagharị iwe Antiwar na Washington, 24 Septemba 2005 by Rob nwere ikike n'okpuru CC BY-NC-ND 2.0 / Flicker
Soro TomDispatch na Twitter ma sonyere anyị Facebook. Lelee Akwụkwọ Dispatch kachasị ọhụrụ, akwụkwọ akụkọ dystopian ọhụrụ John Feffer, Ala egwu (nke ikpeazu na nsụgharị Splinterlands ya), akwụkwọ akụkọ Beverly Gologorsky Ahụ niile Nwere Akụkọ, na nke Tom Engelhardt Mba nke Agha Na-emeghị, yana nke Alfred McCoy's Na Onyunyo nke American Century: Nbili na Nkwụsị nke ike United States, nke John Dower The Century Century Century: Agha na Ụjọ Ebe Agha Ụwa nke Abụọ gasịrị, na nke Ann Jones Ha Bụ Ndị Agha: Otú E Si Bịaghachi Agha Agha n'Agha America: Akụkọ Na-adịghị Agbanwe.
