Site na Norman Solomon, World BEYOND War, April 11, 2023
N'okwu ole na ole - "ndị na-achịkwa ugbu a, na-achịkwa oge gara aga na ndị na-achịkwa oge gara aga na-achịkwa ọdịnihu" - George Orwell chịkọtara ihe mere akụkọ banyere akụkọ ihe mere eme ji dị mkpa. Ya mere, kemgbe helikopta ikpeazụ ahụ si n'elu ụlọ Embassy US dị na Saigon na Eprel 30, 1975, ihe agha Vietnam pụtara n'azụ bụ ihe esemokwu siri ike.
Ọkpụkpụ a na-achị achị adịla njọ na nke abụọ. "Anyị gara Vietnam na-enweghị ọchịchọ ọ bụla iji weghara ókèala ma ọ bụ ịmanye uche America na ndị ọzọ," Jimmy Carter kwuru N'oge na-adịghị anya mgbe anyị banyere na White House na mmalite 1977. "Anyị gara ebe ahụ iji chebe nnwere onwe nke South Vietnamese." N'ime afọ iri sochirinụ, ndị isi ala nyere iwu ka ndị agha America tinye aka n'ọ̀tụ̀tụ̀ dị nta karị, ebe echiche ndị ahụ dịkwa njọ. Ronald Reagan nyere iwu mbuso agha Grenada na 1983, na George HW Bush nyere iwu mbuso agha nke Panama na 1989.
Na mbido 1991, Onye isi ala Bush ji obi ụtọ kpọsaa na enweghị mmasị iji ike agha US mgbe e meriri Agha Vietnam n'ikpeazụ. Obi ụtọ ya bịara mgbe agha ikuku nke izu ise gasịrị nke nyeere Pentagon aka igbu ihe karịrị Ndị nkịtị Iraq 100,000. "Ọ bụ ụbọchị mpako maka America," Bush kwuru. "Ma, site na Chineke, anyị agbaala ọrịa Vietnamese otu ugboro."
Afọ iri abụọ ka e mesịrị - na-ebuga ihe White House kpọrọ aha "Okwu nke Onye isi ala na Ememe Ncheta nke 50th Anniversary of Vietnam War" - Barack Obama ekwughị na agha US na Vietnam dabeere na aghụghọ. Na-ekwu okwu na May 2012, mgbe o nwesịrị ihe karịrị okpukpu atọ Ọnụ ọgụgụ ndị agha US na Afghanistan, Obama kwuru, sị: "Ka anyị kpebie na anyị agaghị echefu ụgwọ agha, gụnyere oke ọnwụ nke ndị nkịtị aka ha dị ọcha - ọ bụghị naanị na Vietnam, kama na agha niile."
Obere oge ka e mesịrị, Obama kwụ ọtọ ẹkedọhọ: "Mgbe anyị na-alụ ọgụ, anyị na-eme ya iji chebe onwe anyị n'ihi na ọ dị mkpa."
Ụgha dị otú ahụ megidere ihe Daniel Ellsberg nọworo na-enye ìhè kemgbe ihe karịrị iri afọ ise. Ọ kwuru banyere Agha Vietnam: “Ọ bụghị na anyị nọ n'akụkụ na-ezighị ezi; anyị bụ akụkụ na-ezighị ezi.”
A naghị anụkarị ma ọ bụ na-agụ ụdị nke ahụ na mgbasa ozi mgbasa ozi US. Na n'ozuzu, ụlọ ọrụ mgbasa ozi ahọrọla ịme naanị ntụaka doro anya na Ellsberg dị ka onye akụkọ ihe mere eme. Ihe na-adịghị anabata bụ Daniel Ellsberg bụ onye, ebe ọ bụ na njedebe nke Agha Vietnam, e jidere ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ otu narị ugboro maka itinye aka na nnupụisi obodo na-enweghị isi megide ngwá agha nuklia na akụkụ ndị ọzọ nke ụlọ ọrụ agha.
Mgbe ọ rụsịrị ọrụ n'ime igwe agha US, Ellsberg ghọrọ onye ọrụ ya kachasị elu ịpụ - jiri obi ike na-atụba ájá na ngwa ya site n'ikpughe akwụkwọ Pentagon nzuzo nzuzo, n'ihe ize ndụ nke itinye oge ndụ ya niile n'ụlọ mkpọrọ. Ọmụmụ ihe dị peeji 7,000 kpughere ụgha gbasara amụma US na Vietnam nke ndị isi anọ nọchiri anya gwara. N'ime afọ 52 kemgbe ahụ, Ellsberg anọgidewo na-enye ozi ndị bụ isi na nyocha nke ọma maka agha US. O lekwasịrị anya n'ihe ha bu n'obi n'ezie n'ihe gbasara mmadụ.
Ellsberg akọwawo, n'ụzọ zuru ezu n'akwụkwọ ya 2017 akara ngosi Doomsday Machine, nke kachasị njọ: Ụlọ ọrụ mgbasa ozi nke ndị agha-ụlọ ọrụ-ụlọ ọrụ na-ajụ ịnakwere, ma ọ bụghị nanị ibelata, ara nke militarism nke na-aga n'ụzọ ziri ezi na agha nuklia.
Inye aka igbochi agha nuklia abụrụla itinye uche dị ukwuu nke ndụ okenye Ellsberg. N'ime igwe Doomsday - nke akpọrọ "Nkwupụta nke onye na-eme atụmatụ agha nuklia" - ọ na-ekerịta nghọta pụrụ iche site na ịrụ ọrụ maka usoro mbibi ụbọchị dị ka onye nyocha wee na-arụ ọrụ iji mebie usoro ụbọchị ikpe dị ka onye si mba ọzọ.
Nlebara anya nke mgbasa ozi na Ellsberg sitere na mpụta nke ndị na-agụpụta ndị dike ndị ọzọ. N'afọ 2010, ejidere onye agha US Chelsea Manning maka ịwepu nnukwu akwụkwọ nke kpughere ụgha na mpụ agha na-enweghị atụ. Afọ atọ ka e mesịrị, onye bụbu onye ọrụ nke onye ọrụ ngo nke National Security Agency, Edward Snowden, gara n'ihu ọha na akaebe nke nnukwu onyunyo site na nnukwu Nwanna dijitalụ nwere ike iru eru.
Ka ọ na-erule mgbe ahụ, ogo Ellsberg dị ka akwụkwọ akụkọ Pentagon arịgoro na nso nso a n'etiti ọtụtụ ndị na-emesapụ aka na mgbasa ozi na ndị ọzọ nwere obi ụtọ ịnyefe àgwà ọma nke ụdị ịfụfụ na oge agha Vietnam. Mana Ellsberg jisiri ike jụ ụkpụrụ “Ellsberg good, Snowden bad”, bụ nke rịọrọ ụfọdụ ndị ama ama ama maka mgbaghara maka ọnọdụ ahụ (dị ka Malcolm Gladwell, onye dere akwụkwọ akụkọ. New Yorker pụrụ iche dị iche na abụọ). Ellsberg na-akwado Snowden, Manning na ndị ọzọ "nchekwa mba" ndị ọzọ na-ekwu okwu n'oge ọ bụla.
Ellsberg kpughere na a leta ọha N'isi mbido Maachị ka a chọpụtara na ọ nwere ọrịa kansa pancreatic, yana amụma amụma ọnwa atọ ruo ọnwa isii ga-adị ndụ. Ugbu a, na oge mmechi nke ndụ ya, ọ na-aga n'ihu na-ekwu okwu ngwa ngwa, karịsịa banyere mkpa ọ dị maka ezi diplomacy n'etiti US na Russia, yana US na China, iji gbochie agha nuklia.
Ọtụtụ ajụjụ ọnụ na nso nso a ka ebisara na Ebe nrụọrụ weebụ Ellsberg. Ellsberg ka na-arụsi ọrụ ike na ndị nta akụkọ yana otu ndị na-akwado ya. Ụbọchị ụka gara aga, na-agba ume ma na-ekwu okwu dị ka mgbe ọ bụla, o kwuru okwu na mgbasa ozi ndụ video Ndị Progressive Democrats nke America na-akwado.
Ndị na-akwado grassroots na-ahazi maka mba ahụ Daniel Ellsberg Izu, Eprel 24-30, “otu izu nke agụmakwụkwọ na omume,” nke Ellsberg Initiative for Peace and Democracy, nke dabeere na Mahadum Massachusetts dị na Amherst, na-akwado RootsAction Education Fund (ebe m bụ onye isi obodo) . Isiokwu bụ́ isi bụ “ime mmemme nke ndụ Daniel Ellsberg, ime ihe n’ịkwado ndị nta akụkọ na ndị na-eme udo, na ịkpọku gọọmenti steeti na ime obodo gburugburu mba ahụ ka ha jiri izu ncheta sọpụrụ mmụọ nke ikwu eziokwu siri ike.”
N'agbanyeghị otú ndị na-agbachitere ọnọdụ agha na-agbalị ime ka Daniel Ellsberg kwụsị n'oge gara aga, ọ siri ọnwụ na ọ nọ - na nnukwu ihe ọmụma nke ihe ọmụma, ọgụgụ isi dị egwu, ọmịiko miri emi na ntinye aka na nguzogide na-enweghị isi - usoro mgbagwoju anya nke ogbugbu mmadụ nke na-aga na aha ndị ọzọ.
________________________________
Norman Solomon bụ onye isi obodo nke RootsAction.org na onye isi oche nke Institute for Public Accuracy. Ọ bụ onye dere akwụkwọ iri na abụọ gụnyere War Made Easy. Akwụkwọ ya na-esote, War Mere Invisible: Olee otú America si zoo ọnụ ọgụgụ mmadụ nke igwe ndị agha ya, na June 2023 nke New Press ga-ebipụta.
