site Lalit, September 11, 2018
Otu okwu na-agbagọ agbagọ dị n'ihu ụlọikpe United Nations, Ụlọikpe Ikpe Ikpe Mba Nile na Hague, n'izu a. Kedu ka ikpe ikpe afọ 50 gachara ihe omume ahụ, n'ihe na-abụkarị arụmụka gbasara iwu gbasara iwu nke ụdị kachasị mma banyere iwu mba ụwa, na-abụ "na-agbagharị" site n'echiche ọ bụla, ma ya fọdụ "na-agbapụ kpamkpam"?
Ọ bụ ihe na-agbawa obi n'ihi naanị ọnụma nke ọtụtụ n'ime ndị na-ekwuchitere Mkpebi Mgbakọ Mba Ndị Dị n'Otu na-akpọ ICJ ka ọ nye echiche ndụmọdụ ma Britain n'afọ ndị 1960 ọ mechaala nchụpụ Mauritius, mgbe o wepụrụ Chagos. nke na-agụnye Diego Garcia si Mauritius, na ihe ga-esi na nke a ezughị ezu decolonization bụ taa, gụnyere maka nhazigharị site na Gọọmenti Mauritian nke ndị Chagossian n'àgwàetiti ha. Naanị ọnụma nke a kwụsịrị jikọtara ya na arụmụka na-enweghị isi nke bụ, n'onwe ya, ezigbo ngwakọta nke isi iwu, ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ezi uche na nke eziokwu jikọtara ọnụ. Ihe a niile gosiri na ọnya ndị ọchịchị ka na-adịchaghị mma. Na na ọchịchọ na-ere ọkụ imecha na ịchịisi bụ mmetụta dị ndụ ruo taa - na Africa na n'ụwa nile.
Anyị na LALIT na ndị enyi anyị niile, ndị ọrụ ibe anyị, ndị ọrụ ibe anyị na mgba n'ime afọ 40 gara aga, nwere mmetụta ọzọ nke ịbụ onye a ga-ewepụ. Arụmụka anyị niile - ezi uche na mmekọrịta mmadụ na ibe ya - nọ na ngosipụta mba ụwa, ndị ikpe 15 nke Ụlọikpe UN ji kpọrọ ihe, mgbe anyị ejirila ọtụtụ iri afọ zaa arụmụka ụmụaka Britain, nke ndị isi obodo na-agbasokarị na-ekwu, "Okenye Ramgoolam rere Chagos nye ndi bekee”, yabụ na ọ nweghị ihe ị ga-eme gbasara ya. Na ICJ, iwu niile kachasị mma anyị nwere, dị ka ndị na-amu amu na LALIT, ndị na-alụ ọgụ ruo ọtụtụ afọ, ndị isi iwu nke ụwa kparịrị ma kparịta ụka, anyị niile nwere ike ịgbaso ndụ a. Na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ arụmụka niile na-akwado ICJ na-enye echiche, na-enye ya megide Britain n'ihi na ọ bụghị imecha decolonization, na-akpọkwa Ụlọikpe ka ha wepụta ihe ga-esi na ya pụta taa nke ọdịda a iji mechaa decolonization. Ọ bụ ihe na-enye mpako ịhụ nnukwu ndị nnọchiteanya nke ndị Chagossia na ndị nnọchiteanya Mauritian, na Oriakụ Liseby Elysée na-agba akaebe.
BBC bụ ụlọ ọrụ mgbasa ozi mbụ mba ụwa gbadara n'ala n'ihu ezi uche na-enweghị isi nke ndị na-ama Briten aka maka ikwusa ozi ọma ya - maka otuto nke ndị mere mmemme maka BBC. Na LALIT, anyị ejirila awa na awa zute ndị nta akụkọ mba ụwa maka ịgbanarị okwu Chagos.
Enwekwara ihe ngosi, n'akụkụ ndị Britain, ngosipụta a na-asọ oyi nke nlelị colonial, ọkachasị n'akụkụ nke nnukwu ndị na-akwado ọchịchị anọ: Britain, USA, Israel na - ọ bụ ezie na ọ bụbu onye ọchịchị n'onwe ya - Australia.
Arụmụka ha - anọ ndị a - kwusiri ike na mkpebi ahụ ezigara ICJ site n'aka General Assembly bụ naanị "esemokwu abụọ" n'etiti Mauritius na Britain, ya mere ọ bụghị n'ihu Ụlọikpe ma ọlị n'ihi na, ha rụrụ ụka, otu n'ime ndị ọzọ esemokwu a nke a na-eche na mba abụọ, ya bụ Britain, enyebeghị nkwenye ya. Mba 94 niile kwadoro maka izipu mkpebi a na ICJ akwụsịghị na ọ bụ "akụkụ abụọ"! Kedu ka nke ahụ si bụrụ maka echiche colonial? Mba 94 ahụ niile anaghị adị, mgbe ha na-akpọ maka ndụmọdụ ndụmọdụ maka Mgbakọ General. Ọ bụghị naanị nke ahụ. Dị ka ọtụtụ n'ime ndị na-enye ihe àmà megide Britain gosiri n'ụzọ mara mma, Mauritius, bụ́ otu n'ime ndị na-esetịpụ aka n'esemokwu abụọ, ewepụtaghị Mkpebi ahụ ná Nzukọ Ezumezu nke Mba Ndị Dị n'Otu; Ọ bụ steeti iri ise na ise nke otu mba Africa tụpụtara ya. Kwuo banyere echiche nke colonizer nke terra nullius, ma ọ bụ ala na-enweghị ndị mmadụ na ya! Njikọ Africa ka dị na Britain, USA, Israel na Australia, a terra nullius.
Ya mere, isi okwu a ghọrọ otu n'ime ndị isi arụmụka: bụ ajụjụ nke excision nke niile àgwàetiti Chagos si Mauritius dị nnọọ tupu nnwere onwe nke Mauritius "bilateral esemokwu" ma ọ bụ ajụjụ nke decolonization na mkpebi onwe onye, ihe ndị bụ akụkụ nke UN Charter, nke ọtụtụ Mkpebi kwadoro, otu mkpebi dị otú ahụ ọbụna dọrọ Britain aka ná ntị kpọmkwem. ọ bụghị ibibi Mauritius n'ụzọ dị otú a?
Na n'ebe a, e nwere nnọọ ọmarịcha arụmụka ndị otu Africa n'onwe ya, nke ndị ọkà okwu atọ nọchitere anya ya, na mba ndị dị n'otu n'otu nke Nigeria, South Africa, Kenya, Zambia na Botswana. Mba ndị a ekenyela nnukwu ego - ndị 55 nọ n'otu mba Africa gbakwunyere ihe ndị ọzọ sitere na mba ise ndị a nke Africa - iji wulite na kwado arụmụka ha na-akwado ụkpụrụ nke mkpochapụ zuru oke, yana na mkpochapụ a ga-edobe "iguzosi ike n'ezi ihe nke mpaghara. ".
Steeti ndị ọzọ dịkwa oke mma: obere steeti dị ka Marshall Islands, Belize, na Vanuatu (bịa n'ihu Ụlọikpe maka oge mbụ), steeti ndị nọ n'okpuru nrụgide siri ike na ozugbo sitere na USA dị ka Guatamala, Argentina na Nicaragua, steeti ndị ọzọ nọ n'okpuru. nrụgide sitere na UK, dị ka Saịprọs, na ndị ọzọ na-enweghị anyụike na-egweri, naanị ụkpụrụ guzosie ike, dị ka Thailand, India na Brazil, niile n'aka nyere ọnụ okwu.
Na-ege ntị na iyi ndụ (na-achọkwa - VOD) na Bekee na French na saịtị ICJ www.icj-cij.org/en/multimedia-index yana na UN Weebụ TV, saịtị UN gọọmentị, mere ụbọchị anọ maka ndị na-ekiri ihe nkiri ma ọ bụ ndị na-ege ntị banyere akụkọ ihe mere eme nke ịchịisi. Ma ọ bụ ụbọchị anọ gafeworo na batting nke mkpuchi anya.
A kpọgara Briten n'ọrụ maka arụmụka ya bụ nke dabara na ihe ọchị mgbe ọ bịara n'okwu ndị dị mkpa.
Briten kwusiri ike na Chagos dị kilomita 2,000 site na agwaetiti ndị ọzọ nke Republic of Mauritius, ya mere ya, Britain, kilomita 10,000 site na ya kwesịrị inwe ọchịchị. Anyị na-achị ọchị ma ọ bụ na-ebe akwa, mgbe anyị nụrụ ihe mkpofu dị otú ahụ?
Ma ọ bụ ihe kpatara Britain kwesịrị inwe zoro N'ụzọ dị nro site na Nzukọ Ezumezu nke Mba Ndị Dị n'Otu nke na ha na-agbaji Mauritius, ma ọ bụ na-eme ka ndị Mauritian Chagossian 2,000 bi na Mauritius Main Island na nzuzo, na-ekwu na nkwupụta mmekọahụ na ịkpa ókè agbụrụ n'oge ahụ na ọ dịghị ndị bi ebe ahụ ma ọlị, naanị. nnụnụ ole na ole n'ebe ahụ (ọ bụghị - ma - na-echebe site na mgbakọ mba ụwa) na nanị ole na ole "mmadụ Friday"? Gịnị kpatara Briten ga-eji mee ka ebe ndị agha US na-akpa nkata ka e guzobe ebe ahụ bụ "ọdụ nkwukọrịta" nkịtị? Kedu ihe kpatara aghụghọ a niile, ma ọ bụrụ na dịka ha na-agbalị ugbu a ikwu, ọ ka bụ ihe dị mma na 1960 iji kewaa ókèala tupu nnwere onwe?
Kedu ihe kpatara UK ji kwụọ Gọọmenti Mauritian (ọ bụ ezie na ọ bụ obere ego) maka agwaetiti ma ọ bụrụ na ha abụbeghị onye Mauritian? Omume nke onwe ha, nke na-ezighị ezi, na-eje ozi ugboro ugboro na-emegide ihe ọ bụla British State na-agbalị ikwu taa. Gịnị mere ha ji nye Mauritius ikike ịkụ azụ̀ ma ọ bụrụ na àgwàetiti ndị ahụ abụghị akụkụ nke Mauritius? Gịnịkwa mere ndị Britain ji họrọ ịhapụ ọtụtụ ndị Chagoss na ọdụ ụgbọ mmiri Port Louis ma ọ bụrụ na ha amaghị na ndị Chagoss bụ ndị Mauritian? Gịnịkwa mere n’ụwa ji kwe nkwa ‘ịlaghachi’ Àgwàetiti Chagos na Mauritius, mgbe ha kpebiri na “a dịghịkwa ha mkpa maka ihe nchebe”? N'ihe banyere ime ka ndị ntuli aka Mauritian nweere onwe ha ịhọrọ nkewa n'oge nnwere onwe, nke a bụ ihe mkpofu okpukpu abụọ: nhọrọ na ntuli aka izugbe nke 1967 bụ n'etiti enweghị nnwere onwe (site na ịtụ vootu PMSD) na ịnweta nnwere onwe na Chagos (site na ịtụ vootu na ntuli aka nke XNUMX). Ọrụ-IFB, njikọ aka CAM); na ndị Chagossia enwetaghị ịtụ vootu ma ọlị. Ya mere, olee ụdị “mkpebi onwe onye” ma ọ bụ nkwenye bụ nke ahụ?
E kpughere Britain ugboro ugboro ka ọ chọtara na mberede ihe kpatara ịhụ Chagos ka ọ dị mkpa idobe (mgbe USA chọrọ ebe ndị agha nọ n'ebe ahụ) wee chọta ụzọ aghụghọ nke idobe na imebi àgwàetiti ndị ahụ. N'ihi ya, nke a whim inwe a isi, pụtara Britain chere na ọ bụ ezi omume na-agafe Orders-na-Council na excise Chagos si Mauritius na mberede, na mgbe ahụ ịchụpụ ndị Chagossia anya na-esote 8 afọ. Naanị a colonizing ike na-apụghị ịhụ absurdity nke na-atụba ifufe mba iwu on decolonization na Chagossians 'ikike mmadụ ibi n'ebe ha bi, nanị n'ihi na ọ chọrọ ebe a isi. Na Britain gara n'ihu na nke a, ka na-eme ka ọ "ga-alọghachi" ma ọ bụ mechaa naanị "cede" Chagos mgbe ọ chọghị ya. Oleekwa onye ga-ekpebi mgbe ọ na-achọghịzi ya? Ọfọn, doro anya, ndị colonizers. Ọ bụ naanị ha bụ ndị mmadụ.
Ihe a niile pụtara na arụmụka nke ndị niile na-ekwu maka mkpebi UN General Assembly maka ndị otu 15 ICJ inye ndụmọdụ ndụmọdụ. Otu n'ime nkwubi okwu ahụ bụ, n'ụzọ nghọta na n'ụzọ amụma, na Britain na-agbalị naanị "ịkwado ihe na-ezighị ezi".
Na maka Britain (na USA, Israel na Australia) na-emegide "Mkpebi Ndụmọdụ" sitere na ICJ, ọ bụ ara. Ọ bụghị naanị "echiche", nke na-adịghị ike, ma echiche "ndụmọdụ", nke na-erughị echiche. Ajụjụ bụ Gịnị mere? Ọ bụ naanị "ndụmọdụ", na naanị "echiche", maka ịdị mma. Gịnị bụ nsogbu?
Ọ bụghị naanị nke ahụ. Britain tụfuru ikpe ya na Tribunal n'okpuru Iwu nke Mgbakọ Oké Osimiri (UNCLOS) na 2015 mgbe Mauritius rụrụ ụka na Britain enweghị ikike zuru oke iji guzobe Mpaghara Nchekwa mmiri n'ebe ahụ - aghụghọ iji mee ka ndị Mauritius na Mauritian Chagossian pụọ - ma ma. Britain asọpụrụghị ikpe ikpe ahụ.
Ya mere, n'ikpeazụ, ndị niile nyere aka na mgba a: Ndị Chagoss dị ka Charlesia Alexis na Aurelie Talate nwụrụ anwụ, na ụmụ nwanyị Chagossian 150 ma ọ bụ karịa, na ndị Chagossian niile na òtù ha bụ ndị anyị, na LALIT, gbara mgba n'akụkụ ndị ahụ niile. afọ, nke mbụ na nke mbụ. Karịsịa otu Chagos Refugees Group na Organizasyon Sosyal Chagosyin, nke Olivier Bancoult na onye nwụrụ anwụ Fernand Mandarin duziri n'otu n'otu. Ma mgbe ahụ enwere ụmụ nwanyị asatọ - ndị Chagossia ise, atọ na LALIT - ndị ejidere ma bo ha ebubo na ha mere ngagharị iwe na-akwadoghị na 1981, maka itinye okwu ahụ na ebumnuche na Mauritius, site na ngosipụta okporo ụzọ na Port Louis ruo ụbọchị atọ na-agba ọsọ na nkwado. nke ikuru agụụ nke ụmụ nwanyị Chagossian. Ma mgbe ahụ, e nwere òtù niile nke Mauritian - dị ka Comité Ilois nke Òtù Fraternel, alaka MMM na 1970 na Port Louis, òtù ndị ọrụ na General Workers' Federation, Muvman Liberasyon Fam, The Komite Moris Losean Indyin na mbubreyo. Kishore Mundil, Komite Rann nu Diego na 1990s na abụọ LALIT International Action Conferences, Komite Diego guzobere na 2006 ma ka dị adị, na ndị na-agụ egwú na ndị na-ede uri dị ka Bam Cuttayen, José Bhoyroo, Rajni Lallah na Joelle Husseiny, na Mennwar , na ọtụtụ ndị na-ede akwụkwọ akụkọ, kwa. Na ndị nyere onyinye dị ukwuu dị ka ndị nta akụkọ (Henri Marimootoo na Patrick Michel), Ndị ọka ikpe dị ka Rajsoomer Lallah, onye bụbu onye isi ala nke Republic (dị ka Cassam Uteem), na onye nnọchi anya Mauritian na-adịgide adịgide na UN Jagdish Koonjal, onye nwere nna ukwu- chebara dossier a n'agbanyeghị otu pati nọ n'ọchịchị na Mauritius. Ọ bụ ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị siri ike nke mgbalị ndị a jikọtara ọnụ mere ka ndị Mauritian State mechaa gaa na ICJ. Na ọbụna ná mba ọzọ, enweela, na mgbakwunye na steeti, òtù na ndị mmadụ n'otu n'otu dị ka Enweghị ntọala Ntugharị, ndị na-eme ihe nkiri dị ka Paedar King, Michel Daeron, John Pilger na ndị ọzọ, na ọtụtụ, ọtụtụ ndị ọrụ na òtù ndị mmadụ n'ime afọ 40 bụ ndị kwadoro Diego Garcia mgba site na LALIT.
Britain na USA nọ na nnukwu nsogbu ndọrọ ndọrọ ọchịchị maka Chagos na Diego Garcia.
Ọbụlagodi na Gọọmenti Mauritian dị oke egwu ma kpọọ isi ala nye ndị agha US, na-akpọ ha ka ha nọrọ, na-egosi na obere ego mgbazinye ga-eme, ikpe a na-ebute omume nke gọọmentị US na gọọmentị Britain n'ihu ndị ha. bụ ndị n'ozuzu na-amaghị nke ọma mpụ ndị a niile: isi agha (na a gbara ọchịchịrị ntụpọ n'elu ụwa - n'elu nke ma ha ma anyị na Mauritius nwere ọchịchị onye kwuo uche akara), omume rụrụ arụ na iwu na-akwadoghị ala-mkpọrọ site Britain site na mwepu nke mba dum n'okpuru ọchịchị ya dị ka ọnọdụ maka nnwere onwe nke mba ahụ, na nchụpụ obi ọjọọ n'ụlọ ha site na UK-USA tandem nke ndị Chagossia niile mgbe ha tinyechara ha na-ekiri anụ ụlọ ha na-agbanye gas na-egbu egbu, na mgbe ahụ na-ekiri ihe oriri na-akpọnwụ.
Ya mere, ugbu a, mgbe ọtụtụ nkwado mba ụwa - site na ndị mmadụ na ọbụna site na mba ndị na-emegide colonial, ọ bụ oge ime ihe. Anyị, na Mauritius ga-amanye Gọọmenti ịkwadebe njem nleta nke ụgbọ mmiri, ikekwe ụgbọ mmiri ịkụ azụ. Gọọmenti a họpụtara ahọpụta na mmegide nke Mauritius, ndị isi Chagossian, ndị Mauritian na ndị nta akụkọ mba ụwa niile nọ n'ụgbọ iji leta akụkụ a nke Mauritius.
Ọ bụkwa oge dị elu na Minista Mentor, onye bụ onye akaebe na ikpe ahụ na onye bụ naanị onye dị ndụ site na "mkparịta ụka" nke Britain kpara nkata nbibi nke Mauritius, ga-enyeghachi "Sir" ya ma ghọọ Mr Aneerood Jugnauth ọzọ. , ma nyefee QC ya, ka ọ na-eme ya.
Ozi ọ bụla na Mauritius ga-akwadorịrị maka nlọghachi nke Chagos na Mauritius.
Ndozigharị ntuli aka na-abịa nke Gọọmenti na-ekwu na ọ ga-abụ eziokwu site na njedebe nke afọ ga-agụnye mpaghara mpaghara na-echere ndị Chagoss, kwa.
Cheta na: Okwu ICJ dị na 3, 4, 5 na 6 Septemba na Hague.
