Afghanistan: Afọ 19 nke Agha

Site na Maya Evans, October 12, 2020

site Oku maka Creative Nonviolence

Ndi oru NATO & US kwadoro agha na Afghanistan ka ebido 7^th Ọktọba 2001, naanị otu ọnwa mgbe 9/11 gachara, na ihe ọtụtụ mmadụ chere ga-abụ agha ọgbụgba ọkụ na steepụ n'elu ezigbo elekwasị anya, Middle East. Afọ 19 ka nke a gasịrị na US ka na-anwa iwepụ onwe ya n'agha kachasị ogologo n'akụkọ ihe mere eme ya, ebe ọ dara na 2 nke ebumnuche mbụ ya atọ: ịtụda ndị Taliban na ịtọhapụ ụmụ nwanyị Afghanistan. Ikekwe otu ihe ejiri obi ike zute bụ ogbugbu nke Osama Bin Laden na 2012, bụ onye nọ n'ezie na-ezo na Pakistan. Onu ogugu agha agha kariri ndu 100,000 Afghan, na ndi agha 3,502 NATO na ndi agha US. A gbakọọla na US ejirila $ 822 ijeri na agha. Ọ bụ ezie na enweghi ngụkọta oge maka UK, na 2013 echere ya na ọ dị Billion 37 ijeri.

Mkparịta ụka udo n'etiti ndị Taliban, Mujaheddin, gọọmentị Afghanistan na US ejiri nwayọ nwayọ na-apụta n'ime afọ 2 gara aga. Isi okwu a na-eme n'obodo Doha, Qatar, mkparịta ụka a bụ nke kachasị ndị okenye bụ ndị okenye nọ na-achọ igbu ibe ha n'ime afọ iri atọ gara aga. Ndị Taliban fọrọ nke nta ka nwere aka elu, dịka mgbe afọ 30 gachara na-alụ ọgụ 40 nke mba ndị kasị baa ọgaranya na mbara ala, ha na-achịkwazi ọ dịkarịa ala ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke ndị bi na mba ahụ, na-ekwu na ha nwere ndị na-atụ egwu bọmbụ na-adịghị agwụ agwụ, ma na-adịbeghị anya jisiri ike nweta nkwekọrịta esemokwu na US maka ịhapụ nke 5,000 ndị mkpọrọ Taliban. Ndị Taliban niile nwere obi ike maka egwuregwu ogologo ahụ n'agbanyeghị nkwa mbido US nke 2001 iji merie ndị Taliban.

Ọtụtụ ndị Afghanistan nkịtị anaghị enwe olile anya maka okwu udo ahụ, na-ebo ndị na-eme mkparịta ụka ebubo na ha enweghị ntụkwasị obi. Kabul bi na Naima dị afọ 21 kwuru, sị: “Mkparịta ụka ndị a bụ naanị ngosipụta. Ndị Afghanistan maara na ndị ahụ etinyela aka na agha ruo ọtụtụ iri afọ, na ha na-emekọrịta ahịa ugbu a inye Afghanistan. Ihe US na-ekwu na eze na ihe emere dị iche. Ọ bụrụ na ha chọrọ ibu agha mgbe ahụ, ha ga-achịkwa ya, ha na-achịkwa ya, ha anaghịkwa eweta ọrụ udo.

Imsha dị afọ 20, bi na Kabul, kwuru: “Echeghị m na mkparịta ụka ndị a bụ maka udo. Anyị enweela ha n’oge gara aga ma ha anaghị ebute udo. Otu ihe ịrịba ama bụ na mgbe mkparịta ụka na-aga n'ihu, a ka na-egbu ndị mmadụ. Ọ bụrụ na ha ejighị udo kpọrọ ihe, mgbe ahụ ha kwesịrị ịkwụsị igbu ọchụ. ”

Akpọghị ndị otu na-eto eto na ndị na-eto eto ka ha bịa n'okwu dị iche iche nke okwu na Doha, na naanị otu oge bụ a ndị nnọchi anya ụmụ nwanyị akpọ òkù ka ha tinye ikpe ha maka ijigide ikike ọrụ ike siri ike nweta n'ime afọ 19 gara aga. Ọ bụ ezie nnwere onwe ụmụ nwanyị bụ otu n'ime isi ihe atọ dị mkpa nke US na NATO nyere mgbe ha na-awakpo Afghanistan na 2001, ọ bụghị otu n'ime isi okwu mkparịta ụka maka nkwekọrịta udo, kama ihe kachasị mkpa bụ na ndị Taliban anaghịzị anabata al Qaeda, nkwụsị, na nkwekọrịta dị n'etiti ndị Taliban na ndị gọọmentị Afghanistan ịkekọrịta ike. Ajuju di kwa ma ndi Taliban nọ na mkparịta ụka udo ahụ na Doha na-anọchi anya akụkụ dị iche iche nke ndị Taliban ma gafee Afghanistan na Pakistan - ọtụtụ ndị Afghanistan na-ekwu na ha enweghị ikike nke nkewa niile, na na ndabere ahụ, okwu na-akpaghị aka na-akwadoghị iwu.

Ruo ugbu a, ndị Taliban ekwenyela iso ndị gọọmentị Afghanistan kwurịta okwu, ihe ngosipụta na-ekwe nkwa dị ka ndị Taliban na mbụ jụrụ ịnabata izi ezi nke gọọmentị Afghanistan nke, n'anya ha, bụ gọọmentị puppet iwu na-akwadoghị nke US. Ọzọkwa, nkwụsị bụ otu n'ime ihe dị mkpa maka nkwekọrịta udo ahụ, ọ dị nwute na enweghị ụdị ọgbaghara ahụ n'oge mkparịta ụka yana mwakpo ndị nkịtị na ụlọ obodo bụ ihe a na-eme kwa ụbọchị.

Onye isi ala President emeela ka o doo anya na ọ chọrọ iwepụ ndị agha US site na Afghanistan, ọ bụ ezie na ọ ga-abụ na US ga-achọ ijigide ntọala ya na mba ahụ site na ntọala ndị agha US, yana ikike ikike ịnweta ụlọ ọrụ US, dị ka atụle site na President Trump na Ghani na September 2017; n'oge ahụ, Trump kọwara Nkwekorita US dị ka ugwo maka propping ahụ Ghani Government. Ihe onwunwe Afghanistan na-eme ka ọ bụrụ otu n'ime mpaghara ndị kasị baa ọgaranya n'ụwa. Nnyocha ọnụ nke Pentagon na United States Geological Survey na 2011 mere atụmatụ $ 1 puku ijeri mineral na-enweghị atụ gụnyere ọlaedo, ọla kọpa, uranium, cobalt na zinc. O nwere ike ịbụ na ọ bụghị ihe ndabara na onye nnọchi anya udo pụrụ iche nke US na mkparịta ụka ahụ bụ Zalmay Khalilzad, onye bụbu onye ndụmọdụ maka ụlọ ọrụ RAND, ebe ọ dụrụ ọdụ na pipeline Afghanistan-ga-ebu mmanụ.

Ọ bụ ezie na ụda chọrọ ibelata ndị agha US 12,000 fọdụrụnụ ruo 4,000 site na njedebe nke afọ, o yighị ka US ọ ga-ewepu ebe ndị agha 5 fọdụrụnụ ka nọ na mba ahụ; Enwere uru inwe nkwado na mba nke gafere ndị isi ya na China ga-adị nso ịhapụ ịhapụ. Isi ahia ahia maka US bụ ihe iyi egwu iwepụ enyemaka, yana ike ịdaba bọmbụ - Trump egosiworị njikere ịbanye na ngwa ngwa na ngwa ngwa, idobe 'nne nke bọmbụ niile' na Nangahar na 2017, nnukwu bọmbụ nuklia na-enweghị mba ọ bụla dakwasịrị mba. Maka ụda, otu nnukwu bọmbụ ma ọ bụ bọmbụ ikuku na-agba agba ga-abụ ụzọ ọ ga-esi mee ma ọ bụrụ na mkparịta ụka agaghị aga nke ya, usoro nke ga-emekwa ka mkpọsa ọkwa ya nke agha na-alụ na usoro nke 'agha ọdịnala' , na-eme ka ịkpa ókè agbụrụ na agbụrụ ọcha.

Agbanyeghị oku UN na-akpọ ka mba ụwa kwụsị mgbe a na-agbachi Covid 19, ọgụ gara n’ihu na Afghanistan. Mara na oria ojoo a oria 39,693 na gburu ndị mmadụ 1,472 ebe ọ bụ na ikpe mbụ a kwadoro na 27^th Febụwarị. Afọ iri anọ nke esemokwu emebila ọrụ ahụike na-arụ ọrụ na-arụ ọrụ, na-eme ka ndị agadi bụrụ ndị nwere ike ịrịa ọrịa. Mgbe nje ahụ pụtara na Afghanistan, ndị Taliban wepụtara nkwupụta na-ekwu na ha lere ọrịa ahụ anya ka ọ bụ ntaramahụhụ sitere n'aka Chineke maka ajọ omume mmadụ na nnwale nke Chukwu nke ndidi mmadụ.

Site na nde mmadụ anọ gbara ọsọ ndụ, Covid 4 ga-enwe mmetụta na-emebi ihe na ndị gbara ọsọ ndụ ọkachasị. Ọnọdụ ibi ndụ n'ime ogige dị iche iche na-eme ka ọ bụrụ ihe na-agaghị ekwe omume maka ndị a chụpụrụ n'ime obodo iji chebe onwe ha, yana ịkpapụ mmekọrịta na-enweghị isi n'otu ọnụ ụlọ apịtị, na-abụkarị ụlọ ma ọ dịkarịa ala ndị 19, na ịsa aka na nnukwu ihe ịma aka. Mmiri ọrinụ andụ na nri dị ụkọ.

Dabere na UNHCR enwere nde mmadụ gbara ọsọ ndụ nde abụọ na 2.5 XNUMX site na Afghanistan n'ụwa niile, na-eme ka ha bụrụ ndị nke abụọ kachasị na ndị gbara ọsọ ndụ na ụwa, mana ọ bụ amụma gọọmentị nke ọtụtụ mba EU (Britain gụnyere) iji mmanye ndị Afghanistan laghachi Kabul, na Amamịghe zuru oke na Afghanistan e kenyewo "mba kacha udo n'uwa". Na-adịbeghị anya forcable deportations si EU mba amụbawo n'okpuru 'Intzọ Na-aga n'Ihu' amụma. Dabere na akwụkwọ ndị ezoro ezo, EU maara nke ọma ihe egwu dịịrị ndị Afghanistan na-achọ mgbapu. Na 2018 UNAMA ederede ihe ọnụọgụgụ kachasị elu nke ndị nkịtị nke gụnyere mmadụ 11,000 nwụrụ, 3,804 nwụrụ na 7,189 merụrụ ahụ. Ndi ochichi Afghanistan kwenyere na EU ka ha nabata ndi achupuru achupu n’ihi egwu na enweghi nkwado ga-eduga n’enyemaka.

Izu ụka a bụ akụkụ nke ọrụ mba iji gosipụta ịdị n'otu na ndị gbara ọsọ ndụ na ndị si mba ọzọ na-eche ihu ugbu a gburugburu ebe obibi obi ojoo nke iwu ọjọọ na ọgwụgwọ Britain. Ọ na-abịa n'ime ụbọchị nke anyị Onye ode akwukwo nke ulo Preti Patel na-atụ aro ka anyị tụfuo ndị gbara ọsọ ndụ na ndị si mba ọzọ na-enweghị akwụkwọ na-anwa ịgafe ọwa na Ascension Island, ịtụ ndị mmadụ mkpọrọ na ụgbọ mmiri ndị a na-ejighị arụ ọrụ, iji wuo "ogige mmiri" n'ofe ọwa ahụ, ma kesaa egbe mmiri iji mee nnukwu ebili mmiri iji sụgharịa ụgbọ mmiri ha. Britain ji obi ya nile lụọ agha na Afghanistan na 2001, ma ugbu a ọ na-agbachi ibu ọrụ ya zuru ụwa ọnụ ichebe ndị na-agba ọsọ maka ndụ ha. Kama nke ahụ, Britain kwesịrị ikweta ụta maka ọnọdụ na-eme ka ndị mmadụ kwapụ ma kwụọ ụgwọ maka ahụhụ agha ya kpatara.

Maya Evans na-ahazi Voice maka Creative Nonviolence, UK.