Agha 100 - Agha 100 nke Udo na Udo Udo, 1914 - 2014

Site na Peter van den Dungen

Workrụkọ ọrụ ọnụ bụ ikike ịrụ ọrụ ọnụ maka otu nkasi obi. … O bu mmanu mere ndi mmadu jiri nweta ihe anaghi aru aru. -Andrew Carnegie

Ebe ọ bụ na nke a bụ atụmatụ ogbako nke udo na agha agha, nakwa ebe ọ bụ na a na-eme ya megide ọganihu nke narị afọ nke Agha Ụwa Mbụ, m ga-egbochi ihe m kwuru n'ụzọ dị mkpa iji mee ka otu narị afọ ahụ lekwasị anya na ụzọ nke udo udo nwere ike itinye aka na ihe ncheta ihe omume nke ga-agbasa n'ime afọ anọ na-abịanụ. Ọtụtụ ihe ncheta ememe ọ bụghị nanị na Europe ma gburugburu ụwa na-enye ohere maka mgbochi agha na udo udo iji mee ka ọha na eze mara ọkwa ya.

O yiri ka ọ dị ugbu a, ihe a na-esoteghị na usoro mmemme ncheta nke ndị ọrụ ahụ, ma ọ dịkarịa ala na Britain ebe e depụtara ihe omume dị otú ahụ na 11^th October 2012 nke Prime Minista David Cameron na-ekwu okwu na Museum Imperial War na London [1]. O kwuputara ebe ahụ ka a họpụtara onye ndụmọdụ pụrụ iche na ụlọ ọrụ ndụmọdụ, nakwa na gọọmenti na-enye ego ego pụrụ iche nke £ 50 nde. Ebumnuche zuru ezu nke ncheta nke Agha Ụwa Mbụ bụ okpukpu atọ, o kwuru, sị: 'ịsọpụrụ ndị na-eje ozi; icheta ndị nwụrụ; na ijide n'aka na ihe omumu ndi a noro biri na anyi ruo mgbe ebighi ebi '. Anyị (ya bụ, udo udo) nwere ike ikweta na 'ịsọpụrụ, icheta, na ịmụta ihe' dị mma, mana enweghi ike ikwenye na ọdịdị na ọdịnaya nke ihe a na-atụ aro n'okpuru isi edemede atọ a.

Tupu ị gwa okwu a, ọ nwere ike ịba uru igosi obere oge ihe a na-eme na Britain. N'ime nde 50, £ 10 ka ekenyela na Ụlọ Ọchịchị Imperial nke Cameron bụ nnukwu onye mmeri. Enwere ihe karịrị nde 5 n'ụlọ akwụkwọ, iji mee ka nleta nke ụmụ akwụkwọ na ndị nkuzi gaa n'ọgbọ agha na Belgium na France. Dị ka gọọmentị, BBC ahụ họpụtakwara onye nlekọta pụrụ iche maka Mbụ Ụwa nke Centenary. Nhazi ya maka nke a, mara ọkwa na 16^th October 2013, buru ibu ma nwekwuo ọchịchọ karia ọrụ ọ bụla ọzọ ọ rụtụrụla. [2] Na redio na telivishọn mba na-enye ọrụ maka usoro 130, tinyere gburugburu 2,500 awa nke mgbasa ozi na redio na TV. Dịka ọmụmaatụ, redio nke BBC, Radio Radio 4, nyere ọrụ otu n'ime usoro mmemme kachasị mkpa, na-agbasa 600 episodes, yana na-eche ihu n'ihu. Onye oru BBC, ya na Imperial War Museum, na-ewu 'cenotaph dijital' nke negosi ihe omuma nke ihe edere n'akwukwo. Ọ na-akpọ ndị ọrụ iji bulite akwụkwọ ozi, akwụkwọ edemede, na foto nke ahụmahụ nke ndị ikwu ha n'oge agha ahụ. Otu weebụsaịtị ahụ ga-enye ohere maka oge mbụ iji nweta ihe ndekọ 8 nde ihe agha nke ihe nkiri Museum. Na July 2014, Museum ga-ejide ihe kachasị anya mgbe Agha Ụwa Mbụ hụrụ (nke isiokwu ya bụ Eziokwu & Ncheta: Art nke Britain nke Agha Worldwa Mbụ). [3] A ga - enwe ihe ngosi yiri nke a na Tate Modern (London) na Museum Imperial War North (Salford, Manchester).

Site na mmalite, enwere esemokwu na Britain banyere ọdịdị ncheta ahụ, karịsịa, ma nke a bụkwa ememe - ememe, ya bụ, nke British kpebiri ma nwee mmeri, si otú ahụ chebe nnwere onwe na ochichi onye kwuo uche ya, ọ bụghị naanị maka mba ahụ kama nakwa maka ndị mmekọ (ma ọ bụchaghị ndị agbụrụ!). Ndị ụkọchukwu gọọmentị, ndị na-akọ akụkọ ihe mere eme, ndị agha agha na ndị nta akụkọ sonyeere arụmụka ahụ; O doro anya na onye nnọchianya Germany abanyela aka. Ọ bụrụ na, dịka onye ụkọchukwu na-egosi na okwu ya, ememe ncheta kwesịrị inwe isiokwu nke imekọrita, mgbe ahụ, nke a ga-egosi mkpa ọ dị mkpa iji mee ka ọ dị mma (kama ịbịaru mkpịsị obi).

A ghaghị iji arụmụka ọha na eze arụ ọrụ, dị na Great Britain n'oge ọ bụla, na-eme ka ọ bụrụ nke a na-adịghị ahụkebe, ma e duziri ya na ntinye ederede. Ihe ndị na-efu ugbu a bụ akụkụ ndị a ma ha nwekwara ike itinye ebe ọzọ.

1. Mgbanwe ngbanwe nke ọzọ ...?

N'OKWU, ọ bụghị ihe mgbagwoju anya, arụrịta ụka ahụ lekwasịrị anya n'ihe kpatara agha ahụ na okwu metụtara ibu agha. Nke a ekwesịghị ikpuchi eziokwu ahụ bụ na a kụrụ mkpụrụ nke agha tupu e gbuo mmadụ na Sarajevo. Dika ihe kwesiri ekwenye na nke oma, ma nke nadigh nkata, okwesiri itinye uche na mba ndi ozo kama n'uwa dum dika ihe kpatara agha. Nke a ga-adọrọ uche gaa n'ọchịchị nke ịhụ mba n'anya, ọchịchị ndị ọchịchị, colonialism, militarism nke ha kwadebere maka ala agha. A na-ewerekarị agha dị ka ihe a na-apụghị izere ezere, dị mkpa, dị ebube na dike.

Anyị kwesịrị ịjụ ruo n'ókè ndị a systemic ihe kpatara agha - nke mere na Agha Ụwa Mbụ - ka dị taa. Dị ka ọtụtụ ndị nyocha si kwuo, ọnọdụ ụwa na-ahụ n'onwe ya taa abụghị ihe yiri nke Europe n'oge ebighi ebi agha na 1914. Na nso nso a, esemokwu dị n'etiti Japan na China emewo ka ọtụtụ ndị na-ekwu na ọ bụrụ na e nwere ihe ize ndụ nke agha ukwu taa, ọ ga - abụ n'etiti mba ndị a - nakwa na ọ ga - esiri ya ike ijedebere ya na mpaghara ahụ. A na-ekwu banyere oge okpomọkụ nke 1914 na Europe. N'ezie, mgbe a na-eme na World Economic Forum kwa afọ na Davos na Jenụwarị 2014, a nabatara Minista Minista Japan, Shinzo Abe, mgbe ọ kwadoro ọgụ megide Sino-Japanese na Anglo-German na mbido 20.^th narị afọ. [Ihe jikọrọ ya bụ na taa China bụ ọganihu, ọnọdụ na-adịghị agwụ agwụ na njedebe nke ogwe aka na-arị elu, dịka Germany nọ na 1914. Mba United States, dịka Briten na 1914, bụ ikikere hegemonic dị ka ọda. Japan, dị ka France na 1914, dabere na nchekwa ya na ike ahụ na-ebelata.] Mmetụta mba dị iche iche, dị ka ọ dị ugbu a, nwere ike imeri agha. Dị ka Margaret Macmillan si kwuo, onye na-akọ akụkọ ihe mere eme nke Oxford nke Agha Ụwa Mbụ, Middle East taa na-enwe nchegbu yiri nke Balkans na 1914. [4] Eziokwu ahụ bụ na ndị isi ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme nwere ike ịdọrọ ụdị ihe ndị a kwesịrị ịbụ ihe kpatara ya nchegbu. Ndi ụwa amaghi ihe ọ bụla site na ọdachi nke 1914-1918? N'okwu dị mkpa, nke a bụ ihe ikpe na-adịghị na ya: ndị ikwu na-anọgide na-eji ngwá agha, na iji ike na egwu nke ike n'ime mmekọrịta ụwa ha.

N'ezie, ugbu a, ụlọ ọrụ ụwa dị ugbu a, nke mbụ bụ United Nations, nke bụ isi ihe mgbaru ọsọ ya bụ ime ka ụwa dị n'udo. E nwere ọtụtụ ihe ndị ọzọ mepụtara nke iwu ụwa na ụlọ ọrụ iji soro ya. Na Europe, onye malitere agha ụwa abụọ, ugbu a bụ Union.

Ọ bụ ezie na nke a bụ ọganihu, ụlọ ọrụ ndị a adịghị ike, ọ bụghịkwa ndị nkatọ ha. Udo udo nwere ike iburu otuto maka ihe ndi a, ma tinye aka na mgbanwe nke UN na ime ukpuru di iche iche nke iwu mba uwa ma mara nke oma ma ka mma.

2. Icheta ndị na-eme udo na ịsọpụrụ ihe nketa ha

N'ỤLỌ NCHE, arụmụka a na-eleghara anya n'eziokwu bụ na mgbochi agha na udo dị n'ihu 1914 n'ọtụtụ mba. Ulo oru a bu ndi mmadu, ndi ozo, ndi otu, na ulo oru ndi n'emeghi echiche ndi ozo banyere agha na udo, nke gbaliri ime usoro nke agha abughi uzo a nabatara maka mba iji dozie esemokwu ha.

N'ezie, 2014 abụghị nanị narị afọ nke mmalite nke Agha Ukwu Ahụ, kamakwa bicentenary nke udo udo. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, otu narị afọ tupu mmalite nke agha na 1914, òtù ahụ nọ na-agbasi mgba ma na-agbalị ịkụziri ndị mmadụ banyere ihe ize ndụ na ihe ọjọọ nke agha, na uru na ohere nke udo. Na narị afọ mbụ, site na njedebe nke agha ndị Napoleon ruo ná mmalite nke Agha Ụwa Mbụ, mmezu nke arụ ọrụ udo bụ, na-emegide echiche zuru oke, dị oke mkpa. O doro anya na ọgba aghara ahụ enwebeghị ihe ịga nke ọma iji gbochie ọdachi ahụ bụ Agha Ukwu ahụ, ma ọ dịghị ụzọ ọ bụla ga-ebelata uru na uru ya dị. Ma, nke a bicentenary enweghị ebe a kpọtụrụ aha - dịka a ga-asị na ọgaghị adị, ma ọ bụ na ekwesịghị ekwesị icheta ya.

Udo udo ahụ bilitere n'oge na-adịghị anya nke Agha Napoleon, ma na Britain na USA. Ọga ahụ, nke ji nwayọọ nwayọọ gbasaa na kọntinent nke Europe na ebe ndị ọzọ, tọrọ ntọala maka ọtụtụ ụlọ ọrụ na mmemme ọhụrụ na diplomacy mba ụwa nke ga-eme ka oge na-aga na narị afọ gara aga, nakwa mgbe Agha Ukwu ahụ gasịrị - dịka echiche nke ikpebi iwu dị ka ụzọ ọzọ dị mma ma dị mma maka oke ike. Echiche ndị ọzọ nke udo na-akwalite bụ nkwarụ, njikọ gọọmenti etiti, njikọ Europe, iwu mba ụwa, nzukọ mba ụwa, decolonization, ịchụpụ ụmụ nwanyị. Ọtụtụ n'ime echiche ndị a abiala n'ihu mgbe agha ụwa nke 20 gasịrị^th narị afọ, ma ụfọdụ emezuwo, ma ọ bụ ma ọ dịghị ihe ọzọ otu n'ime ya.

Udo udo na-arụpụta nke ọma na iri afọ abụọ tupu Agha Ụwa Mbụ mgbe usoro ya ruru ọkwa dị elu karịa ka egosipụtara, dịka ọmụmaatụ, na Hague Peace Conferences nke 1899 na 1907. Ihe nchoputa nke ndi a na-enweghi nmekorita - nke gbasoro mkpesa (1898) site na Tsar Nicholas II iji kwusi agha aka, na iji agha dochie anya agha - bu oru nke Udo Oburu nke meghere ibo ya na 1913, nke ememe otu narị afọ na August 2013. Kemgbe 1946, ọ bụ n'ezie oche nke Ụlọikpe Ikpe Mba Nile nke UN. Ụwa na-ekpughere Ebe obibi Ugwu ahụ na Andrew Carnegie, onye na-asụ Scottish na Amerịka nke ghọrọ onye ọsụ ụzọ nke ndị na-eme amara n'oge a, onye bụkwa onye iro agha. Dị ka onye ọzọ, ọ na-enye ọtụtụ ụlọ ọrụ dị iche iche maka ịchụso udo ụwa, ihe ka ọtụtụ n'ime ha ka dị taa.

Ebe Obosara Udo, nke ụlọ Ụlọikpe Na-ahụ Maka Ikpe Zuru Ụwa, na-eche nche dị elu iji dochie agha site n'ikpe ziri ezi, ihe Carnegie kachasị mma maka udo, Carnegie Endowment for International Peace (CEIP), ghaghị ịhapụ okwukwe ya. mkpochapu agha, si otú a na-egbochi ime udo nke ihe onwunwe dị oké mkpa. Nke a nwere ike ịkọwa ihe ụfọdụ na-eme ka ọkpụkpụ ahụ ghara ịmalite ịrụ ọrụ na-eme ka ndị gọọmenti na-arụ ọrụ. Ekwenyere m na ọ dị mkpa ichebara nke a echiche maka oge. Na 1910 Carnegie, onye bụ onye na-ahụ maka udo udo nke America, na onye kasị baa ọgaranya n'ụwa, nyere ntọala udo ya na $ 10. Na ego taa, nke a bụ ihe dị ka $ 3,5 ijeri. Cheedị ihe udo udo - nke ahụ bụ, mmegharị maka nkwụsị agha - nwere ike ime taa ma ọ bụrụ na ọ nwere ụdị ego ahụ, ma ọ bụ ọbụna ọkara nke ya. O di nwute, mgbe Carnegie kwadoro nkwado na ime ihe ndi ozo, ndi nlekota oru nke Peace Endowment kwadoro nyocha. N'ihe dị ka 1916, n'etiti Agha Ụwa Mbụ, otu n'ime ndị nlekọta ahụ kwudịrị na a ghaghị ịgbanwe aha ụlọ ọrụ na Carnegie Endowment maka International ikpe ziri ezi.

Mgbe nkwụsị ahụ na-eme ememe 100 n'oge na-adịbeghị anya^th echeta ya, ya bụ President (Jessica T. Mathews), nke a na-akpọ nzukọ ahụ 'ihe kachasị mkpa n'ụwa eche tank na US '[5] Ọ na-ekwu na nzube ya bụ,' na-eme ngwa ngwa iwepụ agha, ihe ọjọọ ahụ na-egbochi anyị imepe anya ', mana ọ na-agbakwụnye, sị,' ihe mgbaru ọsọ ahụ enweghi ike ịchọta. ' N'ezie, ọ na-ekwughachi ihe onyeisi oche nke Endowment n'oge 1950s na 1960s kwuchara. Joseph E. Johnson, onye bụbu onye na-ahụ maka Ngalaba na Ngalaba Na United States, 'kpaliri ụlọ ọrụ ahụ site na nkwado na-akwadoghị maka UN na òtù ndị ọzọ nke ụwa' dị ka akụkọ akụkọ na-adịbeghị anya bipụtara site na nkwụnye ego n'onwe ya. Ọzọkwa, '... maka oge mbụ, onyeisi oche nke Carnegie Endowment [kọwara] ọhụụ Andrew Carnegie hụrụ udo dị ka ihe dị egwu nke afọ, kama ọ bụ mkpali maka ugbu a. Olileanya ọ bụla nke udo na-adịgide adịgide bụ ihe efu. "[6] Agha Ụwa Mbụ mere ka Carnegie chegharịa echiche ya nwere olileanya na agha ga-n'oge na-adịghị a ga-atụfu ya dị ka ihe ihere nye ndị mmadụ mepere emepe 'mana o yighị ka ọ kwụsịrị nkwenye ya kpamkpam. O ji nkwanye obi kwadoo echiche Woodrow Wilson banyere otu mba zuru ụwa ọnụ ma nwee obi ụtọ mgbe onyeisi ahụ kwetara aha Carnegie maka ya, 'Njikọ nke Mba'. Juputara n'olileanya, o nwuru na 1919. Kedu ihe ọ ga-ekwu maka ndị nyerela nnukwu onyinye maka udo ya site n'olileanya na nkwenye siri ike na a ga-akwụsị agha? Ya mere, enwerekwala ihe ndị dị mkpa dị mkpa iji mee ka nnukwu ihe kpatara ya. Ban Ki-moon dị mma mgbe ọ na-ekwu, ma kwuo ọzọ, sị, 'Ụwa juputara n'ụgbọala na udo dị n'okpuru ego'. Ụbọchị 'Day of Action on Global Military Expansion' (GDAMS), bụ nke Ụlọ Ọrụ Na-ahụ Maka Udo International, kwuru, na-ekwu kpọmkwem okwu a (4)^th mbipụta na 14^th April 2014). [7]

Ihe ọzọ nke agha Agha Ụwa nke Mbụ na mba ụwa jikọtara aha onye ọzọ na-azụ ahịa na-eme nke ọma na onye na-ahụ maka udo, onye bụkwa ọkà mmụta sayensị dị ịrịba ama: onye na-eme nchọpụta bụ onye Alfred Nobel. Nrite Nobel nke Udo, nke e nyere ya na 1901, bu ihe si na ya na Bertha von Suttner, onye Bekee nke Austrian onye nwebu onye odeakwụkwọ ya na Paris, ma obu otu izu. Ọ ghọrọ onye ndú nke ndị na - enweghị obi ụtọ site na oge ọkpụkpọ akwụkwọ kachasị mma, Dina ogwe (Die Waffen nieder!) pụtara na 1889, rue mgbe ọ nwụrụ, afọ iri abụọ na ise, na 21^st June 1914, otu izu tupu gbaa na Sarajevo. Na 21^st June nke afọ (2014), anyị na-eme ememe ncheta otu narị afọ nke ọnwụ ya. Ka anyị ghara ichefu na nke a bụkwa 125^th ncheta nke mbipụta nke akwụkwọ ya a ma ama. Achọrọ m ikwu ihe Leo Tolstoi, onye maara otu ihe ma ọ bụ abụọ maka agha na udo, degaara ya na October 1891 mgbe ọ gụsịrị akwụkwọ akụkọ ya: 'Enwere m ekele maka ọrụ gị, echiche ahụ na-abịakwute m na mbipụta nke akwukwo gi bu ugwo obi uto. - Ntucha nke ịgba ohu bu n'ihu akwụkwọ a ma ama nke nwanyị, Oriaku Beecher Stowe; Chineke nyere ka mkpochapu agha ghara ịgbaso gị. "[8] N'ezie, ọ dịghị nwanyị mere ihe iji zere agha karịa Bertha von Suttner. [9]

Enwere ike ịkatọ ya Debe Aka Gị bụ akwụkwọ ahụ mgbe e mepụtara Nobel Peace Prize (nke onye edemede ahụ ghọrọ nwanyi mbụ na-enweta 1905). Onyinye a bụ, n'eziokwu, ihe mgbata n'ọsọ udo dị ka Bertha von Suttner na-anọchite anya ya, nakwa karịchaa, maka nchụpụ. Na onye omekorita Norwegian na onye na-eme udo, Fredrik Heffermehl kwuru na ọ ga-abụrịrị otu onye na-arụrịta ụka na-adịbeghị anya n'akwụkwọ ya na-adọrọ adọrọ, Ihe Nrite Nobel nke Udo: Ihe Nobel choro[10]

Ụfọdụ n'ime ndị na-ahụ maka mgbasa ozi udo nke tupu 1914 kpaliri eluigwe na ụwa iji mee ka ụmụ amaala ha mara ihe ize ndụ nke agha ukwu n'ọdịnihu na mkpa ọ dị igbochi ya na akwụ ụgwọ niile. N'akwụkwọ ozi ya kacha mma, Ọhụụ Ukwu: A Na-amụ banyere Njikọta Ike nke Ndị Agha na Mba maka Ọganihu Na-ahụ Maka Ọganihu na Ọha, Onye nta akụkọ England bụ Norman Angell kwusiri ike na akụ na ụba akụ na ụba na ịdabere na ego nke ndị isi obodo kwuru na ọ bụ agha na-abaghị uru ma na-arụpụta ihe, nke na-akpata nnukwu nsogbu akụ na ụba na nke ọha mmadụ. [11]

Na n'oge agha na mgbe agha gasịrị, mmetụta kachasị emetụta agha ahụ bụ 'nhụsianya,' na-egosipụta nkwenye nke Angell. Ụdị agha ahụ, yana nsogbu ya, dị nnọọ anya site na ihe a na-atụ anya ya. Ihe a na-atụ anya, na nkenke, 'agha dị ka ọ dị na mbụ'. Nke a gosipụtara na okwu a na-ewu ewu, n'oge na-adịghị anya mgbe agha malitere, na 'ụmụ nwoke ahụ ga-esi na olulu na ụlọ site Christmas'. Otú ọ dị, n'ezie, Christmas 1914. N'ọnọdụ ahụ, ndị lanarịrị nkwụsị ọnwụ ahụ weghachitere n'ụlọ ruo afọ anọ mgbe e mesịrị.

Otu n'ime ihe ndị mere kpatara nkọwahie na nkwenkwe ụgha banyere agha bụ enweghị echetụ n'echiche nke ndị tinyere aka na atụmatụ na igbu ya. [12] Ha achọpụtaghị otú ọganihu si na nkà na ụzụ - dịka, mmụba na ọkụ ọkụ site na egbe igwe - emeela ka ọdịnala ọdịnala n'etiti ndị na-agba ọsọ ghara ịdị. Ọganihu ndị a na-aga n'ọgbọ agha ga-esiwanye ike ugbu a, ndị agha ga-egwu onwe ha n'olulu, na-akpata nsogbu. Ezigbo agha, ihe ọ ghọrọ - dị. ndi mmadu ndi mmadu aghaghi igbu ihe, dika ndi edere akwukwo banyere akwukwo ndi isi ochichi Britan, Douglas Haig.

N'agbanyeghị nke ahụ, na 1898, afọ iri na ise tupu agha amalite, onye ọchụnta ego Polish-Russian na onye ọsụ ụzọ nke nyocha nke udo oge a, Jan Bloch (1836-1902), arụrịta ụka n'ọmụmụ ihe gbasara 6 nke amụma gbasara agha nke ọdịnihu na nke a ga-abụ agha dị ka ọ dịghị ọzọ. 'N'ime agha ukwu nke na-esote onye nwere ike ikwu okwu banyere Rendez-oe na ọnwụ' o dere n'akwụkwọ mmalite nke mbipụta German nke nnukwu ọrụ ya. [13] Ọ rụrụ ụka ma gosipụta na agha dị otú ahụ aghọwo "ihe agaghị ekwe omume" - agaghị ekwe omume, nke ahụ bụ, ma e wezụga na ọnụahịa igbu onwe ya. Nke a bụ kpọmkwem ihe agha ahụ, mgbe ọ bịara, bụ: igbu onwe onye nke Europe, gụnyere mgbasa nke alaeze ukwu ndị Austrian-Hungarian, Ottoman, Romanov na Wilhelmine. Mgbe ọ kwụsịrị, agha ahụ kwusikwara ụwa dị ka ndị mmadụ maara ya. Nke a na-agwakọta nke ọma na isiokwu nke ihe ncheta na-emetụ n'ahụ nke onye guzoro 'n'elu agha', onye edemede Austrian dere Stefan Zweig: Ụwa nke Ụnyaahụ[14]

Ndị ọkà mmụta a (onye Zweig bụ otu, ọ bụ ezie na o tinyeghị òkè na udo), bụ onye chọrọ igbochi mba ha ịghọ ndị e bibiri n'agha, bụ ndị ezigbo ndị agbata obi, ma a na-elekarị ha anya na-ele ha anya dị ka ndị ezigbo ọkachamara, ndị na-atụ egwu, ndị ụjọ, na ọbụna ndị na-emegide ha. Ma, ha abụghị ụdị ihe ahụ. Sandi E. Cooper ziri ezi na ya na-amụ banyere udo udo tupu Agha Ụwa Mbụ: Obi ọmịiko Pacifism: Agha na-ebu agha na Europe, 1815-1914.[15] Ọ bụrụ na ụwa ejiri ntị dị ukwuu banyere ozi ha, a gaara ezere ọdachi ahụ. Dị ka Karl Holl, nwa nke ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme nke Germany, kwuru na mmeghe ya na mpi mara mma nke òtù udo na Europe na-asụ German: 'ọtụtụ n'ime ihe ọmụma banyere usoro udo udo ga-egosi ndị nwere obi abụọ na oke ahụhụ Europe ga - echekwala, na ịdọ aka ná ntị nke ndị na-eme ihe ike adịghị adabere n'ọtụtụ ntị chiri, ha nwere ihe ndị dị irè na atụmatụ maka ịchọta mgbakọ na-emeghe oghere na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na diplomacy '. [16]

Ọ bụrụ na, dịka Holl na-atụ aro, ịmara na ịdị adị na mmezu nke udo udo a haziri ahazi tupu Agha Ụwa Mbụ ga-akpali ndị nkatọ ya ịdị umeala n'obi, ọ kwesịrị n'otu oge ahụ na-agbakwa ndị ga-anọchite anya òtù ahụ ume. . Iji kwughachi Holl ọzọ: 'Nkwenye na-eguzo n'ubu ndị gara aga bụ ndị, n'agbanyeghị mmegide ma ọ bụ enweghị mmasị nke ndị ha na ha dịkọrọ ndụ, kwụsiri ike na nkwenkwe nkwenkwe ha, ga-eme ka udo nke taa nwee ike iguzogide ọtụtụ ọnwụnwa. ị daa mbà '. [17]

Iji tinye mkparị na mmerụ ahụ, ndị a 'na-aga n'ihu n'ọdịnihu' (nke okwu ikpe Romain Rolland) enweghị mgbe ha nyere ya. Anyị anaghị echeta ha; ha abụghị akụkụ nke akụkọ ihe mere eme dịka a kụziri na akwụkwọ akwụkwọ; ha enweghị ihe oyiyi maka ha ma ọ dịghị n'okporo ámá a na-akpọ aha ha. Lee otu anya nke akụkọ ihe mere eme na anyị na-ezigara ọgbọ na-abịa n'ihu! Ọ bụ n'ụzọ dị ukwuu n'ihi mgbalị nke ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme dị ka Karl Holl na ndị ọrụ ya ndị gbakọtara na Ọrụ Group Historical Peace Research (Arbeitskreis Historische Friedensforschung), na e gosipụtara ịdị adị nke Germany dị iche iche na iri afọ ole na ole gara aga. [18] N'akụkụ a, m ga-achọ ịkwanyere ụlọ obibi akwụkwọ ahụ nke onye na-akọ akụkọ udo Helmut Donat kwadoro na Bremen. N'ihi ya, ugbu a, anyị na-amụba n'ọbá akwụkwọ nke biographies na nchọpụta ndị ọzọ banyere akụkọ udo German nke akụkọ ihe mere eme ma n'oge 1914 na oge interwa. Ebe obibi nke ụlọ obibi ya na-adọrọ mmasị: Enweghị ike ịchọta onye na-ebipụta akụkọ banyere Hans Paasche - onye ọrụ ụgbọ mmiri dị ebube na onye isi obodo nke ghọrọ onye na-akatọ òtù nzuzo German nke ime ihe ike na onye agha ndị agha obodo na 1920 - Donat bipụtara akwụkwọ nke ya (1981), nke mbụ n'ime ọtụtụ ndị na-abịa na Donat Verlag. [19] N'ụzọ dị mwute, ebe ọ bụ na a sụgharịrị ntakịrị akwụkwọ a n'asụsụ Bekee, ọ emetụtaghị echiche dị na Britain, nke mba na otu ndị mmadụ na-aga agha na Prussian, na-enweghịkwa udo.

N'ebe ndị ọzọ, karịsịa n'Amerịka, ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme na-ezukọta ọnụ n'ime afọ iri ise gara aga (nke Vietnam Vietnam kpaliri) ka akụkọ ihe mere eme nke udo ahụ wee dịwanye mma - na-enye ọ bụghị naanị akụkọ ziri ezi, nke ziri ezi, na eziokwu banyere akụkọ agha na udo, ma na-enyekwa mmụọ nsọ maka ndị na-eme udo na ndị agha na-emegide agha taa. Ihe dị mkpa na nke a bụ Akwụkwọ akụkọ Biographical nke Ndị Isi Udo nke Oge A, nke a pụkwara ịhụ dị ka onye ọrụ aka na Donat-Holl Lexikon, na-agbasawanye ya ruo ụwa dum.

Enweela m ụka ugbu a na n'ememe ncheta nke Agha Ụwa Mbụ, anyị kwesịrị ibu ụzọ gee ntị na ihe ndị kpatara ihe kpatara agha ahụ na, nke abụọ, kwesịkwara icheta ma sọpụrụ ndị na-eme ihe siri ike na iri afọ tupu 1914 iji mee ka ụwa nke ga-esi na ya wepụta agha. Ịmara na nkuzi nke akụkọ ntụrụndụ udo abụghị naanị na-achọsi ike, n'ezie dị oké mkpa, maka ụmụ akwụkwọ na ndị na-eto eto, mana ọ gbasaara ọha mmadụ n'ozuzu ya. Ohere maka ịchọta echiche ziri ezi banyere akụkọ ihe mere eme - na, karịsịa, maka ịsọpụrụ ndị agha nke agha - ekwesịghị ịnọ ma ọ bụ leghara anya na ncheta maka ndị agha agha n'ọtụtụ ebe ndị agha na Europe na gburugburu ụwa.

3. Heroes nke na-adịghị egbu

Anyị na-abịa ugbu a tụlee echiche atọ. N'ihe gbasara Agha Ụwa Mbụ, anyị kwesịrị ịjụ otú e si eleghara anya na amaghị ama (nke ọgbọ ndị ọzọ) nke ndị dọrọ aka ná ntị banyere agha, ma gbalịsie ike igbochi ya, ọtụtụ nde ndị agha nwụrụ anwụ ga-aghọta na ọdachi ahụ. Ndi otutu n'ime ha agaghi eche anya na ndi mmadu ga-akwanyere ndi mmadu choro igbochi igbu mmadu? Ọ bụ ịzọpụta ndụ adịghị mma ma bụrụ dike karịa ewere ndụ? Ka anyị ghara ichefu: a na-azụkwa ndị agha na njikere iji gbuo ha, ọ bụrụ na ha adaa na njide nke onye iro ahụ, nke a bụ ihe a na-apụghị izere ezere nke ọrụ ahụ ha sonyere, ma ọ bụ manyere ha ịbanye. N'ebe a, anyị ga-ekwukwa ọzọ Andrew Carnegie, bụ onye kpọrọ njedebe nke agha agha, ma tụọ ime ma guzobe 'Hero Fund' iji sọpụrụ 'ndị dike nke imepeanya' bụ ndị o mere ka ha dị iche na 'ndị dike nke arụrụala'. Ọ ghọtara ụdị nsogbu nke heroism jikọtara na ọbara na agha, na-achọ ịdọrọ uche gaa na ịdị adị nke a kasị mma ụdị heroism. Ọ chọrọ ịkwanyere ndị dike nkịtị aka, bụ ndị, mgbe ụfọdụ na-etinye onwe ha n'ihe ize ndụ, napụtawo ndụ - ọ bụghị iji nlezianya kpochapụ ha. Akpa guzobere n'obodo ya dị na Pittsburgh, Pennsylvania na 1904, na afọ ole na ole, o guzobere ego ndị Hero Fund na mba iri iri na Europe, ihe ka ọtụtụ n'ime ha mere ememe afọ ha afọ ole na ole [20]. Na Germany, n'ime afọ ndị na-adịbeghị anya, e mewo ka ahụ dịghachi ndụ Carnegie Stiftung fuer Lebensretter.

Na njikọ a, ọ dị mkpa ịkọwa ọrụ Glenn Paige na Center for Global Nonkilling (CGNK) nke o guzobere na Mahadum nke Hawaii 25 afọ gara aga. [21] Nke a na agha nke Korea, na-eduga ọkà mmụta sayensị, nwere ekwu na olile anya na okwukwe na mmadu na ikike mmadu nwere ikike ịgbanwe obodo n'ozuzu ha. Ịtụkwasị onye ọnwa anya dị ka nrọ efu na-enweghị olileanya, kama ọ ghọrọ ngwa ngwa n'oge anyị mgbe ọhụụ, ike na nzukọ mmadụ jikọtara iji mee ka o kwe omume. Paige na-arụ ụka n'ụzọ doro anya na a ga-enwe ike ime mgbanwe zuru ụwa ọnụ n'otu ụzọ ahụ, ọ bụrụ na anyị kwenyere na ya ma kpebisie ike ime ya. Ememe ncheta ruo afọ anọ, igbu ndị na-arụ ọrụ na ụlọ ọrụ mmepụta ihe, ezughị oke ma bụrụ eziokwu ma ọ bụrụ na ọ na-ewepụ oke nlebara anya nyochaa ajụjụ CGNK dị, ya bụ, 'Olee ebe anyị batara n'ime mmadụ anyị?' Ọ bụ ezie na ọganihu sayensị na nkà na ụzụ dị oke egwu, agha, igbu ọchụ na mgbukpọ na-anọgide na-adịghị agwụ. Ajụjụ banyere mkpa na ohere nke onye na-egbu mmadụ n'ụwa nile kwesịrị ịnata ihe kachasị mkpa n'oge a.

4. Mbibi nke ngwá agha nuklia

OTU oge, ememe ncheta nke Agha Ụwa Mbụ bụ nke na-ejedebe na icheta na ịsọpụrụ ndị nwụrụ na ya (mgbe ha na-egbu), kwesịrị ịbụ nanị otu, ma eleghị anya ọ bụghị akụkụ kachasị mkpa, ncheta ncheta. Ọnwụ nke ọtụtụ nde mmadụ, na nhụjuanya nke ọtụtụ ndị ọzọ (tinyere ndị nwere nkwarụ, ma ọ bụ n'anụ ahụ ma ọ bụ n'uche, ma ọ bụ abụọ, gụnyere ọtụtụ ndị inyom di ha nwụrụ na ụmụ mgbei), ga-abụrịrị ndị a nabatara ma ọ bụrụ na agha nke kpatara nnukwu nhụsianya a na mwute bụ agha iji kwụsị agha niile. Ma nke ahụ apụtaghị na ọ bụ ikpe ahụ.

Kedu ihe ndị agha ndị nwụrụ anwụ na Agha Ụwa Mbụ na-ekwu bụ na ha ga-alọghachi taa, na mgbe ha ga-achọta na, kama ịkwụsị agha, agha ahụ malitere na 1914 mere ka ọbụna karịa, nke na-adịbeghị anya afọ iri abụọ mgbe njedebe nke Agha Ụwa Mbụ? A na-echetara m otu egwuregwu dị egwu nke onye na-egwu egwu America, bụ Irwin Shaw, kpọrọ Na-egbu Ndị Nwụrụ Anwụ. Emere mbụ na New York City na March 1936, na obere oge a, egwuregwu otu onye, ​​ndị agha isii nwụrụ anwụ US gburu n'ime agha ahụ agaghị ajụ ya. [22] Ha na-akwa ákwá maka ihe mere ha - ndụ ha dị mkpirikpi, ndị di ha nwụrụ di ha nwụrụ , ụmụ ha ụmụ mgbei. Na ihe nile maka ihe - maka mita ole na ole nke apịtị, otu onye na-eme mkpesa. Ndị ozu, na-eguzo n'ili e gwuru maka ha, jụ ịdina ala ma banye n'ime ya - ọbụna mgbe a gwara ha ka ha mee ya site na ndị isi obodo, otu n'ime ha na-ekwu n'echeghị anya, sị, 'Ọ dịghị mgbe ha kwuru ihe ọ bụla banyere ụdị ihe a. West Point. ' Ngalaba Agha, na-akọ banyere ọnọdụ dị egwu, na-egbochi akụkọ ahụ ka a ghara ịkpọsa ya. N'ikpeazụ, dịka mgbalị ikpeazụ, nwunye ndị agha nwụrụ anwụ, ma ọ bụ nwanyị nwanyị, ma ọ bụ nne, ma ọ bụ nwanne, bụ ndị a kpọrọ ka ha bịa n'ili iji mee ka ndị ikom ha kwenye ka e lie ha. Otu nkwughachi, 'Ma eleghị anya, ọtụtụ n'ime anyị nọ n'okpuru ala ugbu a. Eleghi anya ụwa agaghị eguzo ya ọzọ '. Ọbụna onye ụkọchukwu nke kwenyere na ndị mmụọ ọjọọ nwere ndị ikom ahụ, onye na-eme ihe ọpụpụ enweghị ike ime ka ndị agha dinara ala. Na njedebe, ozu ndị ahụ na-aga ije na-agagharị n'ụwa, ebubo ndụ megide nzuzu agha. (Onye edemede, site n'ụzọ, e mesịrị dee ya na oge McCarthy red scare wee gaa biri na Europe maka afọ 25).

Echere m na ọ bụ ihe ziri ezi iche na ndị agha isii a ga-adịdị njikere ịhapụ ikpo olu ha (na ozu ha) na mkpesa megide agha ma ọ bụrụ na ha ga-amụta ihe mepụtara, iji, na ụba ngwá agha nuklia. Ikekwe ọ bụ hibakusha, ndị lanarịrị bọmbụ nuklia nke Hiroshima na Nagasaki na August 1945, bụ ndị taa yiri ndị agha ndị a. Na hibakusha (ndị ọnụ ọgụgụ ha na-arịwanye elu ngwa ngwa n'ihi na ha merela okenye) gbapụrụ kpamkpam ọnwụ na agha. Nye ọtụtụ n'ime ha, hel ha nọ na ya, na oké nhụjuanya nke anụ ahụ na nke uche nke emetụtawo ndụ ha, ọ bụ nanị ihe siri ike n'ihi nkwenkwe siri ike ha nwere maka mkpochapụ ngwá agha nuklia na agha. Nanị nke a emeela ka ndụ ha daa n'iyi. Otú ọ dị, ọ ghaghị ịkpatara ha oké iwe na nhụjuanya nye ha na, ọbụna afọ iri asaa ka e mesịrị, ụwa na-anọgide na-eleghara mkpu ha anya - 'Ọ bụghị Hiroshima ma ọ bụ Nagasaki, ọ dịghịzi ngwá agha nuklia, ọ dịghị agha ọzọ!' Ọzọkwa, ọ bụghị ihe mgbagwoju anya na n'oge a nile, Kọmitii Nobel na Norwegian ahụtụbeghị na ọ ga-adabarịrị inye otu ihe nrite na isi nchịkọta nke hibakusha na-etinye aka na mkpochapu ngwá agha nuklia? Nobel maara ihe niile banyere ihe mgbawa, ma hụ ngwá agha nke mbibi oke egwu ma na-atụ egwu ịlaghachi na njakịrị ma ọ bụrụ na agha anaghị akwụsị. Na hibakusha bụ ihe akaebe dị ndụ banyere arụrụala ahụ.

Ebe ọ bụ na 1975 Kọmitii Nobel na Oslo yiri ka amalitela ọdịnala na-enye onyinye maka mkpochapụ nuklia kwa afọ iri na-esonụ: na 1975 ihe nrite gara Andrei Sakharov, na 1985 na IPPNW, na 1995 ka Joseph Rotblat na Pugwash, na 2005 ka Mohamed ElBaradei na IAEA. Ụgwọ dị otú a ga-adị ọzọ n'afọ ọzọ (2015) ma yie ka ọ dị ka akara aka. Nke a bụ ihe ndị ọzọ na-ewute ma ọ bụrụ na anyị ekwenyeghị na echiche ahụ, bụ ndị a kpọtụrụ aha na mbụ, na ihe nrite ahụ bụ ịchọrọ maka mgbapụta. Ọ bụrụ na ọ dị ndụ taa, Bertha von Suttner gaara akpọ akwụkwọ ya, Dina Nuklia Ogwe aka. N'ezie, otu n'ime ihe odide ya banyere agha na udo nwere ụda nke oge a: Na 'The Barbarisation of the Sky' na o buru amụma na egwu egwu ga-agbada site na mbara igwe ma ọ bụrụ na ịgba ọsọ agba agba adịghị akwụsị. [23] Taa, ọtụtụ ndị na-emeghị ihe ọjọọ na-alụ agha agha na-esonyere ndị Gernika, Coventry, Cologne, Dresden, Tokyo, Hiroshima, Nagasaki, na ebe ndị ọzọ dị n'ụwa nile bụ ndị nwere ihe egwu nke agha nke oge a.

Ụwa nọgidere na-ebi ndụ dị egwu. Mgbanwe ihu igwe na-eweta ihe ize ndụ ndị ọhụrụ na ndị ọzọ. Ma ọbụna ndị na-agọnahụ na ọ bụ mmadụ-emeghị ike ịgọnahụ na ngwá agha nuklia bụ mmadụ, nakwa na a ga-eji ngwá agha nuklia mee ihe niile nke mmadụ. Enwere ike ịgbagha ya ma ọ bụrụ na ị gbalịsie ike iwepụ ngwá agha nuklia. Nke a abughi nani ihe akọ na omume na-ekpebi, ma ikpe ziri ezi na iwu mba uwa. Nmehie na ihu abụọ nke ike agha nuklia, nke mbụ United States, UK, na France, dị oke egwu na ihere. Ndị na-edebanye aha na Nkwekọrịta Nuklia nke Nuklia (banye na 1968, na-abanye n'ike na 1970), ha ka na-eleghara ọrụ ha anya iji kwurịta okwu nke agha nuklia ha. N'ụzọ megidere nke ahụ, ha nile na-etinye aka n'ịdị na-edozi ha, na-egbusi ọtụtụ ijeri ego. Nke a bụ nkwenye siri ike nke ọrụ ha nke ekwenyebere na mkpebi 1996 nke Ụlọikpe Na-ahụ Maka Ikpe Zuru Ụwa Ọnụ banyere 'Iwu nke Mgba Egwu ma ọ bụ Jiri Ngwá Agha Ngwá Agha.' [24]

Enwere ike ịkatọ na enweghị mmasị na amaghị nke ndị bi na ya bụ ụta n'ihi ọnọdụ a. Mgbasa ozi mba na nke ụwa na òtù dị iche iche maka ngwá agha nuklia na-enwe nkwado nkwado nke nanị obere akụkụ nke ndị bi na ya. Onu ogugu a, mgbe nile, nrite obula nobel maka udo agha nuklia, ga-enwe mmetuta nke idebe ihe omuma banyere okwu a nakwa inye agbamume na nkwado maka ndi ngbasa. Ọ bụ nke a, karịa 'nsọpụrụ', bụ nke pụtara ihe nrite ahụ pụtara.

N'otu oge ahụ, ibu ọrụ na njedebe nke gọọmentị na ndị ọchịchị na ndị agha bụ ihe doro anya. Ngwá agha nuklia ise ahụ bụ ndị bụ ndị na-adịgide adịgide nke òtù UN Security Council na-ajụdịrị itinye aka na nzukọ ahụ maka ihe mgbapụta ndị sitere na ngwá agha nuklia ndị ọchịchị Norwegian kwadoro na March 2013 na February 2014 site n'aka ọchịchị Mexico. O doro anya na ha na-atụ egwu na nzukọ ndị a ga-eduga ná mkparịta ụka banyere ngwá agha nuklia. N'ịkpọ ọkwa ogbako na Vienna mgbe e mesịrị na otu afọ ahụ, Minista Minista mba Austria bụ Sebastian Kurz kwuru n'ụzọ doro anya, 'Otu echiche nke dabeere na mbibi zuru oke nke ụwa ekwesịghị inwe ebe na 21^st Ogologo okwu a bu ihe kacha mkpa na Europe, ebe agha agha na-eche nche ka di n'ime ozizi nchekwa. "[25] O kwukwara, sị: 'anyi kwesiri iji ememe ncheta nke Agha Uwa abuo iji mee ihe niile anyi nwere ike ime ka agha kari agha , ihe nketa kachasị njọ nke 20^th narị afọ '. Anyị ga-anụkwa nke a site n'aka ndị ozi ala ọzọ nke ngwá agha nuklia na-ekwu - ọ bụghịkarịa mba Briten na France nke ndị bi na ya tara ahụhụ nke ukwuu na agha ahụ. Nchikota Nchebe Nuklia, nke atọ nke a na-eme na March 2014 na The Hague, bu iji gbochie mgbochi egwu nuklia gburugburu uwa. Ihe a ga-eme na-akpachara anya ka ị ghara izo aka n'egwu dị egwu nke agha nuklia na ihe ndị agha nuklia na-anọchi anya ya. Nke a dị egwu, nyere na a na-enwe nzuko a na The Hague, obodo nke doro anya na e wepụrụ mba nile nke ngwá agha nuklia (dị ka ụlọikpe kachasị elu nke UN na-akwado na Hague).

5. Uzo na-emeghi ihe ike na agha

Ka anyi bia n'echiche nke ise. Anyị na-ele afọ 100 site na 1914 ruo 2014. Ka anyi kwusi oge ma cheta ihe merenu nke di n'etiti n'etiti, bu. 1964, nke bụ 50 afọ gara aga. N'afọ ahụ, Martin Luther King, Jr., nwetara Nrite Nobel nke Udo. O weere ya dị ka nkwanye ùgwù nke enweghị nkwenye dị ka 'azịza nke ajụjụ dị mkpa ndọrọ ndọrọ ọchịchị na omume nke oge anyị - mkpa ọ dị mmadụ iji merie mmegbu na ime ihe ike n'enweghị ihe ike na mmegbu'. O nwetara ihe nrite maka nduzi ya nke ndi mmadu na-aga agha, na-amalite site na bọmbụ nke Montgomery (Alabama) na December 1955. Na nkuzi Nobel (11^th Disemba 1964), Eze mere ka a mara ọnọdụ nke mmadụ oge a, ya bụ. 'Onye bara ọgaranya anyị aghọwo ihe onwunwe, ndị dara ogbenye anyị aghọwo omume na n'ụzọ ime mmụọ'. [26] Ọ gara n'ihu ịchọpụta nsogbu atọ kachasị mkpa na nke nwere nsogbu nke sitere na 'nwa nwa nwanyi': ịkpa ókè agbụrụ, ịda ogbenye, na agha / militarism. N'afọ ole na ole fọdụrụnụ na-ahapụ ya tupu onye mgbasa ozi gburu ya (1968), ọ na-ekwukarị okwu megide agha na militarism, karịsịa agha na Vietnam. N'okwu kachasị amasị m site na nnukwu onye amụma na onye ọrụ mmume ahụ, 'Agha ndị ogbenye na-adịghị mma maka ịkọpụta udo', na 'Anyị na-eduzi agha na ndị mmadụ na-eduhie eduhie'. Mgbasa agha agha nke eze kwusiri ike n'okwu ya dị ike, nke isiokwu ya bụ E wezụga Vietnam, wepụtara na Chọọchị Riverside dị na New York City na 4^th April 1967.

N'ihe nrite onyinye Nobel, o kwuru, 'a na-enye m ibu ọrụ ọzọ:' ihe nrite 'bụkwa ọrụ ... ịrụ ọrụ siri ike karịa ka m rụọ ọrụ n'ihu maka òtù ụmụnna nwoke'. N'ịkọghachi ihe o kwuru na Oslo, o zoro aka na 'nnukwu okpukpu atọ nke ịkpa ókè agbụrụ, oké ihe onwunwe, na militarism'. Banyere nke ikpeazụ a, o kwuru na ya apụghịzi ịgbachi nkịtị ma kpọọ ọchịchị nke ya 'ihe kachasị eme ihe ike n'ụwa taa'. [27] Ọ katọrọ 'mpako dị egwu nke dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ nke na-emetụta ikuku ụwa maka ogologo oge '. Ozi ya bụ na 'agha abụghị azịza', na 'Mba nke na-aga n'ihu kwa afọ iji na-etinyekwu ego na nchebe ndị agha karịa na mmemme nke mgbatị mmadụ na-eru nso ọnwụ ime mmụọ'. Ọ kpọrọ maka 'ezi mgbanwe nke ụkpụrụ' nke chọrọ 'mba ọ bụla aghaghị ịmalite iguzosi ike n'ihe nye ụmụ mmadụ n'ozuzu ya'. [28]

E nwere ndị na-ekwu na ọ bụghị ihe ndabara na ọ bụ otu afọ ka ụbọchị gasịrị, na ML King gbara ya. N'okwu okwu agha ya na New York, na ikpe ikpe ya maka ọchịchị Amerịka dịka 'onye kachasị ihe ike' n'ụwa, ọ malitelarị mgbasa ozi nke mkpesa na-enweghị isi na-abụghị ihe gbasara ihe ndị ruuru mmadụ ma si otú ahụ mee ka ihe ndị dị mma dị mma . E nwere ike ịkọwa okwu nke a na 'agha-industrial complex' [MIC], bụ nke President Dwight D. Eisenhower dere na January 1961. [29] N'okwu a nke nwere obi ike na amụma dịka amụma, Eisenhower kwuru na 'nnukwu ogige agha na nnukwu ụlọ ọrụ na-emepụta ngwá agha' apụtawo dị ka ikike ọhụrụ na nke zoro ezo na ndọrọ ndọrọ ọchịchị US. O kwuru, sị, 'N'ọchịchị nke gọọmentị, anyị aghaghị ịkpachara anya maka inweta ikike na-enweghị isi ... site na mgbagwoju anya agha-ụlọ ọrụ. Enwere ike inwe mmeri ọjọọ nke ike na-ezighị ezi dị adị ma ga - anọgide '. Eziokwu ahụ bụ na onye isi ala ahụ nwere agha - ọ bụ ụkọ isi ise na ndị agha United States n'oge Agha Ụwa nke Abụọ, ma jee ozi dị ka onye isi Kasịnụ Kasịnụ nke ndị agha niile nọ na Europe (NATO) - mere ka ịdọ aka ná ntị ya nile ihe ka mma. Ruo njedebe nke okwu ya na-adọrọ adọrọ, Eisenhower dụrụ ndị America aka na 'nkwarụ ... bụ ihe dị mkpa'.

Na agbanyeghị ịdọ aka ná ntị ya, nakwa na ihe ize ndụ ndị ọ kpọrọ nlebara anya emeela, ọ bụ ihe doro anya taa. Ọtụtụ ndị na-enyocha MIC na-ekwu na US anaghị arụ ọrụ nwere MIC dị ka nke ahụ dum mba ahụ aghọwo otu. [30] MIC ugbu a na-agụnye Congress, Academia, Media, na Ụlọ Ọrụ Ntụrụndụ, na imewanyewanye ike na mmetụta ya bụ ihe doro anya na-egosi mmụba nke ndị America . E gosipụtara ihe àmà agbagha maka nke a site na eziokwu dịka ndị a:

* Pentagon bụ ikike kasị ukwuu nke ụwa na-eji ike eme ihe;

* Pentagon bụ onye nwe ala kachasị ukwuu nke mba ahụ, na-ekwu na onwe ya bụ 'otu n'ime ndị nwe ala' kasị ukwuu n'ụwa, na ihe banyere 1,000 ntọala ndị agha na nrụnye mba ọzọ karịa 150 mba;

* Pentagon nwere ma ọ bụ wepụ 75% nke ụlọ ọrụ gọọmentị etiti dum na United States;

* Pentagon bụ 3^rd nnukwu ụlọ akwụkwọ gọọmenti etiti na United States (mgbe ahụike, na sayensị). [31]

A maara nke ọma na mmefu ngwá ọrụ US kwa afọ karịrị nke iri ma ọ bụ obodo iri na abụọ ndị ọzọ. Nke a bụ n'ezie, ikwu okwu Eisenhower, 'ọdachi,' na ụra, na njakịrị dị egwu nke ahụ. Ihe dị mkpa maka nkwarụ nke ọ kwadobere agbanwewo ya. Nke a bụ ihe dị ịrịba ama karị mgbe mmadụ na-eche na ọ na-ekwu okwu n'oge Agha Nzuzo, mgbe a hụrụ na ndị ọchịchị Kọmunist dị egwu nke ukwuu maka US na ụwa ndị ọzọ. Ọgwụgwụ nke Agha Nzuzo na mgbasa nke Soviet Union na alaeze ya emebeghị ka mgbasawanye nke MIC gbasaa, bụ nke ndị na-agbanye ọgba aghara gburugburu ụwa dum.

Uzo a na - achoputa nke uwa site na Worldwide Independent Network of Market Research (WIN) na Gallup International nke tinyere 2013 ndi mmadu no na 68,000 mba. [65] Na nzaghachi gaa n'ajụjụ a, 'Kedu mba ị chere na ọ bụ ihe kachasị egwu maka udo n'ụwa taa?', United States bịara na mbụ site na oke obosara, na-anata 32% nke nkedo ndị ahụ. Nke a bụ otu nchịkọta ọnụ maka mba anọ sochirinụ: Pakistan (24%), China (8%), Afghanistan (6%) na Iran (5%). O doro anya na ihe kariri afọ iri na abụọ mgbe e nwusịrị ihe a na-akpọ 'Global agha on terror', US na-egosi na ọ na-egbu egwu n'ime obi nke ọtụtụ ndị ọzọ nke ụwa. Ebumnuche Martin Luther King, nke Jr. nwere obi ike na ikpe ikpe nke onwe ya dị ka 'ihe kachasị eme ihe ike n'ụwa taa' (5) bụ ugbu a, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ iri ise, nke ọtụtụ ndị nọ n'ụwa.

N'otu oge ahụ, mmụba nke egbe ndị mmadụ na United States na-egosipụta ikike ha (nke a na-agbaso) na-ebu agha n'okpuru Ndezigharị Nke Abụọ nke Iwu. Na egbe 88 maka ndị ọ bụla 100, obodo ahụ nwere oke ọnụ ọgụgụ kachasị elu nke ikike egbe na ụwa. O yiri ka omenala nke ime ihe ike na-emetụta nke ukwuu na ndị America n'oge a, ihe omume nke 9 / 11 emeela ka nsogbu ahụ ka njọ. Martin Luther King, Jr., nwa akwụkwọ na onye na-eso Mahatma Gandhi, gosipụtara ike nke imeghị ihe ọ bụla na ọganihu na-eduzi ikike nke ndị obodo na United States. Mba United States dị oke mkpa maka rediscovery ihe nketa ya dị ka India dị mkpa maka ịchọtaghachi Gandhi. A na echetara m mgbe nile azịza Gandhi nyere onye nta akụkọ mgbe, n'oge nleta England n'oge 1930s, a jụrụ ya ihe ọ chere gbasara ọdịda anyanwụ ọdịda anyanwụ. Nzaghachi nke Gandhi abaghị uru ọ bụla, 80 afọ ole na ole, n'ụzọ dị iche. Gandhi zara, 'Echere m na ọ ga-abụ ezigbo echiche'. Ọ bụ ezie na eziokwu nke akụkọ a na-arụ ụka, ọ nwere ụda nke eziokwu - Ọ bụghị ya, e ben trovato.

N'ebe ọdịda anyanwụ, na ụwa ndị ọzọ, ga-abụrịrị ndị mepere anya karị ma ọ bụrụ na agha - 'ihe ojoo na-egbochi anyị imepe anya' na okwu Andrew Carnegie - kagburu. Mgbe o kwuru otú ahụ, Hiroshima na Nagasaki ka obodo Japan dị ka ọ bụla ọzọ. Taa, ụwa dum na-eyi egwu site n'ịnọgide nke agha na ngwá ọrụ mbibi ọhụrụ nke ọ wetara ma nọgide na-eto. Roman ochie na nkwarụ na-asị, si nleta pacem, para bellum, ga-edochi anya okwu nke ekwuru na Gandhi na Quakers: E nweghị ụzọ udo, udo bụ ụzọ. Ụwa na-ekpe ekpere maka udo, ma na-akwụ ụgwọ maka agha. Ọ bụrụ na anyị chọrọ udo, anyị ga-etinye ego na udo, nke ahụ pụtara na ihe niile dị na udo mmụta. Ọ ka ga-ahụ ókè nnukwu ego ntinye na ụlọ ngosi ihe ngosi na ngosi ihe ngosi nke agha, nakwa na mmemme dị oke egwu banyere Agha Ukwu (dịka nke na-eme ugbu a na Britain ma na mpaghara ndị ọzọ), bụ akwụkwọ banyere na ịkwado ọdịmma, enweghị igbu , mkpochapụ nke ngwá agha nuklia. Nanị ihe dị otú ahụ ga-eme ka ihe omume dị iche iche dị (ma dị oke ọnụ) dị mma.

Ememe ncheta nke otu narị afọ nke Agha Ụwa Mbụ n'ime afọ anọ sochirinụ na-enye ndị na-eme udo udo ọtụtụ ohere iji kwalite ọdịbendị nke udo na enweghị ike, nke, naanị ya, ga-enwe ike iweta ụwa n'enweghị agha.

Ọ dịghị onye mehiere ka nke ahụ karịa onye na-emeghi ihe ọ bụla n'ihi na ọ nwere ike ime naanị ntakịrị. -Edmund Burke

 

Peter van den Dungen

Nkwado maka Udo, 11^th Nzukọ Nhazi Kwa Afọ, 21-22 February 2014, Cologne-Riehl

Okwu mmeghe

(emegharịrị, 10^th March 2014)

 

[1] Ederede zuru ezu nke okwu ahụ dị na www.gov.uk/government/speeches/speech-at-imperial-war-museum-on-first-world-war-centenary-plans

[2] Nkọwa zuru ezu na www.bbc.co.uk/mediacentre/latestnews/2013/world-war-one-centenary.html

[3] Nkọwa zuru ezu na www.iwm.org.uk/centenary

[4] 'Ọ bụ 1914 niile?', The Independent, 5^th January 2014, p. 24.

[5] Cf. okwu mmalite ya na David Adesnik, Ọrịa 100 - Ọhụụ na Nkwado Carnegie maka Udo Ụwa. Washington, DC: CEIP, 2011, p. 5.

[6] Ibid., P. 43.

[7] www.demilitarize.org

[8] Memoirs nke Bertha von Suttner. Boston: Ginn, 1910, vol. 1, p. 343.

[9] Cf. Caroline E. Playne, Bertha von Suttner na mgba iji gbochie Agha Ụwa. London: George Allen & Unwin, 1936, na ọ kachasị mpịakọta abụọ nke Alfred H. Fried dekọtara na ogwe aka ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke von Suttner na Die Friedens-Warte (1892-1900, 1907-1914): Der Kampf um die Vermeidung des Weltkriegs. Zurich: Orell Fuessli, 1917.

[10] Santa Barbara, CA: Praeger-ABC-CLIO, 2010. Otu mbipụta a gbasaa na nke a na-ebipụta bụ nsụgharị Spanish: La voluntad de Alfred Nobel: Ọ bụ n'eziokwu na-egosi na ọ bụ Premio Nobel de la Paz? Barcelona: Icaria, 2013.

[11] London: William Heinemann, 1910. Akwụkwọ ahụ rere ihe karịrị otu nde, ma sụgharịa ya n'asụsụ 25. Nsụgharị German pụtara n'okpuru utu aha Die grosse Taeuschung (Leipzig, 1911) na Falsgha ụgha akụkọ Rechnung (Berlin, 1913).

[12] Lee, dịka ọmụmaatụ, Paul Fussell, Agha Dị Ukwuu na Ncheta Oge. New York: Oxford University Press, 1975, p. 12-13.

[13] Johann von Bloch, Der Krieg. Uebersetzung des russischen Werkes des Autors: Na-ezigara Krieg na seiner technischen, volkswirthschaftlichen und politischen Bedeutung. Berlin: Puttkammer & Muehlbrecht, 1899, olu. 1, p. XV. Na Bekee, naanị otu mbipụta nchịkọta nchịkọta pụtara, nke aha ya dị iche iche Is Ọ Dị Ihe Ọjọọ A Na-agaghị Eme Eme? (1899), Ngwá Agha nke Oge a na Agha nke Oge A (1900), na Ọdịnihu nke Agha (US eds.).

[14] London: Cassell, 1943. E bipụtara akwụkwọ ahụ na German na Stockholm na 1944 ka -anwụ Welt von Gwest: Erinnerungen na-akwado ndị Europaers.

[15] New York: Mahadum Oxford University, 1991.

[16] Helmut Donat & Karl Holl, eds., Die Friedensbewegung. Organisierter Pazifismus na Deutschland, Oesterreich und in der Schweiz. Duesseldorf: ECON Taschenbuchverlag, Hamis Handlexikon, 1983, p. 14.

[17] Ibid.

[18] www.akhf.de. E hiwere nzukọ ahụ na 1984.

[19] Maka akwụkwọ akụkọ dị mkpirikpi nke Paasche, lee ntinye nke Helmut Donat na Harold Josephson, ed., Akwụkwọ akụkọ Biographical nke Ndị Isi Udo nke Oge A. Westport, CT: Greenwood Press, 1985, pp. 721-722. Lee kwa nbata ya Anwụ Friedensbewegung, op. cit., p. 297-298.

[20] www.carnegieherofunds.org

[21] www.nonkilling.org

[22] E bipụtara ederede ahụ Ụlọ ihe nkiri ọhụrụ (New York), vol. 3, ee e. 4, Eprel 1936, p. 15-30, tinyere ihe atụ nke George Grosz, Otto Dix, na ndị ọzọ na-ese foto.

[23] Die Barbarisierung der Luft. Berlin: Verlag der Friedens-Warte, 1912. Nanị nsụgharị dị na Japanese, nke e bipụtara na nso nso a na oge 100 edemede^th ncheta: Osamu Itoigawa & Mitsuo Nakamura, 'Bertha von Suttner: “Die Barbarisierung der Luft” ”, peeji nke 93-113 in Journal of Aichi Gakuin University - Humanities and Sciences (Nagoya), vol. 60, ee e. 3, 2013.

[24] Maka ederede zuru ezu hụ Ụlọikpe Ikpe Mba Nile, Akwụkwọ 1995-1996 Yearbook. Hague: ICJ, 1996, p. 212-223, na Ved P. Nanda & David Krieger, Ngwá Agha Nuklia na Ụlọikpe Ụwa. Ardsley, New York: Ndị na-ebipụta nsụgharị, 1998, p. 191-225.

[25] Ozi nkwupụta zuru ezu, nke Ozi Mba Ọzọ na Vienna wepụtara na 13^th February 2014, enwere ike ịchọta na www.abolition2000.org/?p=3188

[26] Martin Luther King, 'The Quest for Peace and Justice', p. 246-259 na Nobel Nrite na 1964. Stockholm: Impr. Royale PA Norstedt maka Nobel Foundation, 1965, na p. 247. Cf. nakwa www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1964/king-lecture.html

[27] Clayborne Carson, ed., The Autobiography nke Martin Luther King, Jr. London: Abacus, 2000. Hụ karịsịa ch. 30, 'Gafee Vietnam', p. 333-345, na p. 338. N'okwu a, leekwa Coretta Scott King, Ndụ m na Martin Luther King, Jr. London: Hodder & Stoughton, 1970, ch. 16, peeji nke 303-316.

[28] Autobiography, p. 341.

[29] www.eisenhower.archives.gov/research/online_documents/farewell_address/Reading_Copy.pdf

[30] Lee, dị ka ọmụmaatụ, Nick Turse, Ndị mgbagwoju anya: Otu ndị agha si abata na ndụ anyị kwa ụbọchị. London: Faber & Faber, 2009.

[31] Ibid., Pp. 35-51.

[32] www.whia.com/web/files/services/33/file/33.pdf?1394206482