Pa Kathy Kelly
#Ase! Fatima bezwen manje ak swen medikal apwopriye, pa lagè!
Kaboul—Kèk jou de sa, nan la Sant Borderfree Volontè Lapè Afgan yo, Mwen te rankontre Jamila, manman yon ti fi, Fatima, ki vin nan la Lekòl lari timoun yo, yon pwogram ki fèt pou ede timoun k ap travay nan lari ale lekòl. Jamila, yon jèn manman sèt timoun, souri ak ri fasil, menmsi li fè fas ak sikonstans difisil isit la nan Kaboul.
Sa gen nèf ane, a laj 19 an, li te kouri met deyò nan konfli ki te ogmante nan Pul e Khumri, ki sitiye nan pwovens nò Baghlan, e li te deplase al Kaboul. Jamila te deja marye pou 12 ane.
Fanmi li, dezespere pou revni, te vann li nan maryaj ak yon gason ki pi gran lè li te gen sètan. Kòm yon timoun, li te viv nan esklavaj fanmi an nan pwochen mari l ', touche yon ti revni pou yo nan koud ak brode.
A laj 13, li te fè pi gran pitit fi li. Avè l lè nou te rankontre te gen de nan mitan pitit fi li yo, Fatima ak Nozuko. Pi gran pitit fi li a pa avèk li ankò, paske, a laj 12, yo te bay li ale, sa gen sis ane kounye a, nan maryaj. Jamila detèmine pou l pa bay rès pitit fi l yo nan maryaj pandan yo toujou timoun.
Sa gen yon ane edmi, Fatima, ki te gen 9 an, te devlope yon lafyèv ki te dire apeprè yon mwa. Tout kat manm li yo te paralize. Nan yon lopital nan Wazir Akbar Khan, doktè te di ke li te 10 minit lwen lanmò. Yo te trete l pou menenjit tifoyid epi yo te entène l lopital. Apre yon mwa, doktè yo te di ke li pa te pare pou egzeyat, men Jamila te gen lòt timoun yo okipe epi li te deja fè yon gwo dèt. Doktè yo te fè l siyen yon fòm ki di yo pa responsab si Fatima te mouri. Yo te di Jamila dwe kontinye ak piki antibyotik fò de fwa pa jou.
Apre yo te fin egzeyate lopital la, Fatima te kontinye resevwa piki yo pandan yon ane edmi jiskaske, yon jou, anviwon twa mwa de sa, Jamila te sispann bay Fatima piki yo. Lè Fatima te vin gen lafyèv, Jamila te vin panike ankò.
Fatima finalman te fini nan yon lopital prive ki te premye tès yo te koute 3,000 Afganis (apeprè $ 50 dola ameriken). Jamila te sipliye prè li nan men sè l, tonton li ak kouzen li yo pou peye pou tès laboratwa yo.
Doktè te di Jamila ke Fatima te bezwen piki yo paske bakteri tifoyid la te nan san li.
Nan pwen sa a, Jamila, ki fè fas ak yon dèt 140,000 Afganestan (apeprè $ 2333 dola ameriken), jwenn li difisil pou dòmi, enkyete pou Fatima ak lòt pitit li yo. Ki jan li pral peye dèt li yo? Ki jan li ka achte farin pou fè pen pou timoun yo gen yon bagay pou yo manje?
Sèl mwayen li nan revni se nan lave rad. Moun li lave rad pou yo di fwa yo difisil, epi yo pa gen okenn revni tèt yo. Yo te sèlman peye li de fwa nan de mwa ki sot pase yo, yon fwa nan fòm lan nan kèk vyann ak diri.
Fatima nan kay labou li a, ak Ali,
yon pwofesè Volontè Lapè Afgan an ki te ede Fatima jwenn yon bon evalyasyon medikal
Jamila te rankontre Volontè Lapè Afgan yo lè Hadisa ak Abdulhai te vizite lakay li nan mwa avril ane sa a nan kad yon sondaj ki te fèt pou idantifye timoun ki ta ka patisipe nan Street Kids School. Lè Ali, yon pwofesè volontè nan Street Kids School, te aprann sou maladi Fatima, li prezante Jamila bay Hakim, konseye pou Volontè Lapè Afganestan yo. Hakim se yon doktè ki soti Singapore. Depi 2004, lè li te kòmanse travay an Afghanistan, Hakim te rekonèt ke sistèm swen sante peyi a chaje ak pratik koripsyon. Sezi anpil pa dòz antibyotik yo preskri pou Fatima, Hakim rekòmande yon analiz echantiyon poupou ki ta ka fè nan laboratwa a nan yon lopital lokal. Rapò laboratwa a te montre ke Fatima pa bezwen antibyotik yo ankò, ke kondisyon medikal li te nòmal.
Sistèm medikal nan Afganistan echwe pou ede Jamila ak Fatima. Mank sipèvizyon te pèmèt doktè koripsyon ak famasyen yo preskri twòp antibyotik, e Jamila pa t gen okenn kote pou l ale pou yon dezyèm opinyon oswa pou nenpòt ki asistans. Predatè visye yo, ki swadizan bay swen sante, te piti piti pran lajan nan men moun dezespere, tankou Jamila, pou peye pou tretman initil oswa menm touye moun.
Jamila ak Fatima byen klè fè Hakim konfyans. Yo tou de te parèt soulaje lè li te ankouraje manman an ak pitit fi a pou yo simonte laperèz konsènan sante Fatima. Li te di Fatima ke li ka vin fò epi rete an sante lè li bwè dlo pwòp epi li gen yon rejim alimantè ki an sante, ki gen ladan asyèt li pi renmen nan pwa ak pwa chich. Men, Jamila fè fas ak yon lòt pwoblèm sante trajik – li pa menm gen mwayen pou fè farin pou pen, se pou kont li nourisan men pwa koute chè pou pitit li yo.
Pwogram Manje Mondyal la fèk rapòte yon ogmantasyon alarmant nan ensekirite alimantè, atravè Afganistan.
Etazini vide dè milya de dola nan sondaj Afganistan, vole dron Predator sou vil, vil ak wout, reklame ke li pi byen konprann "modèl lavi" nan Afganistan. Men, sistèm lagè a etabli modèl trajik nan lanmò, nan povrete, move enfòmasyon, ensekirite dezespere, ak dezespwa kontinye. Si li te ka sove sikonstans li, Jamila siman ta chèche refij yon lòt kote nan mond lan. Men, li pa gen okenn kote yo vire ak okenn kote yo kache nan Predatè tou pre ak byen lwen.
Jèn yo rasanble nan Sant Borderfree Volontè Lapè Afgan an anvi anbrase anpil moun ki soufri nan lagè ki pataje pwoblèm Jamila ki sanble ensolubl. Ak anpil atansyon, ak anpil atansyon, yo te fèt yon kanpay ke yo rele #Ase! – yon apèl senp men konvenkan pou aboli lagè epi olye travay pou satisfè bezwen imen yo. Nou te mande Jamila si li te panse pwoblèm li yo te konekte ak lagè. “Wi,| li te di. “Lagè mennen nan povrete e akoz povrete sa a mwen te gen anpil pwoblèm. Mwen espere ke lagè a pral fini pou mwen ka jwenn ase manje."
Kathy Kelly (Kathy@vcnv.org) Ko-kowòdone Voices pou nonviolans kreyatif (vcnv.org) Pandan li nan Afganistan, li se yon envite Volontè Lapè Afganestan yo (ourjourneytosmile.com)
kredi foto: Dr Hakim
