Pa Lawrence S. Wittner, PeaceVoice
Kounye a, dezameman nikleyè sanble ap sispann. Nèf nasyon gen yon total de apeprè 15,500 tèt nikleyè nan asenal yo, ki gen ladan 7,300 posede pa Larisi ak 7,100 posede pa Etazini. Yon trete Ris-Ameriken pou redwi plis fòs nikleyè yo te difisil pou jwenn gras a dezenterè Ris ak rezistans Repibliken yo.
Men, dezameman nikleyè rete vital, paske, toutotan zam nikleyè egziste, li posib ke yo pral itilize. Lagè yo te goumen pou dè milye ane, ak zam ki pi pwisan yo souvan mete nan jwèt. Gouvènman ameriken an te itilize zam nikleyè ak ti ezitasyon an 1945 e, byenke yo pa te anplwaye nan lagè depi lè sa a, konbyen tan nou ka espere kontinye san yo pa peze yo nan sèvis ankò pa gouvènman ostil?
Anplis de sa, menm si gouvènman yo evite sèvi ak yo pou lagè, toujou danje eksplozyon yo pa fanatik teworis oswa tou senpleman pa aksidan. Plis pase mil aksidan ki te enplike zam nikleyè Etazini te fèt ant 1950 ak 1968 sèlman. Anpil te trivial, men lòt moun te kapab fè yon dezas. Malgre ke okenn nan bonm nikleyè, misil, ak tèt de gè yo te lanse aksidantèlman—kèk nan yo pa janm te jwenn—eklate, nou ta ka pa gen menm chans nan lavni.
Epitou, pwogram zam nikleyè yo koute chè anpil. Kounye a, gouvènman ameriken an planifye pou depanse $ 1 billions pandan 30 ane kap vini yo pou repare tout konplèks zam nikleyè ameriken an. Èske sa vrèman abòdab? Etandone lefèt ke depans militè deja moulen moute 54 pousan nan depans diskresyonè gouvènman federal la, yon lòt $1 billions pou "modènizasyon" zam nikleyè sanble gen anpil chans soti nan tou sa ki rete kounye a nan finansman edikasyon piblik, sante piblik, ak lòt pwogram domestik.
Anplis de sa, pwopagasyon zam nikleyè nan plis peyi rete yon danje konstan. Trete Non-Proliferasyon nikleyè (NPT) nan 1968 se te yon kontra ant nasyon ki pa nikleyè yo ak nasyon ki gen zam nikleyè, ak ansyen yo abandone devlopman zam nikleyè pandan y ap dènye a elimine asenal nikleyè yo. Men, retansyon fòs nikleyè yo nan zam nikleyè ap erode volonte lòt nasyon yo respekte trete a.
Kontrèman, plis dezameman nikleyè ta lakòz kèk benefis trè reyèl pou Etazini. Yon rediksyon enpòtan nan 2,000 zam nikleyè ameriken yo deplwaye atravè mond lan ta diminye danje nikleyè epi sove gouvènman ameriken an gwo kantite lajan ki ta ka finanse pwogram domestik yo oswa tou senpleman retounen bay kontribyab kontan. Epitou, ak montre respè sa a pou negosyasyon an te fèt anba NPT a, nasyon ki pa nikleyè yo ta gen mwens enkline s'angajè nan pwogram zam nikleyè.
Rediksyon nikleyè Etazini inilateral yo ta tou jenere presyon pou swiv plon Etazini an. Si gouvènman ameriken an te anonse rediksyon nan asenal nikleyè li a, pandan y ap defi Kremlin pou fè menm bagay la, sa t ap jennen gouvènman Ris la devan opinyon piblik mondyal la, gouvènman lòt nasyon yo ak pwòp piblik pa l. Evantyèlman, ak anpil pou jwenn ak ti kras pèdi nan angaje nan rediksyon nikleyè, Kremlin an ta ka kòmanse fè yo tou.
Opozan rediksyon nikleyè yo diskite ke zam nikleyè yo dwe konsève, paske yo sèvi kòm yon "prevantif". Men, èske dissuasion nikleyè vrèman travay? Ronald Reagan, youn nan prezidan ki gen plis lespri militè nan Amerik la, te repete anpil fwa te rejte reklamasyon vanyan ke zam nikleyè ameriken yo te dekouraje agresyon Sovyetik, li di: "Petèt lòt bagay te genyen." Epitou, pisans ki pa nikleyè yo te mennen anpil lagè ak pisans nikleyè yo (tankou Etazini ak Inyon Sovyetik) depi 1945. Poukisa yo pa t dekouraje yo?
Natirèlman, anpil dissuasion panse konsantre sou sekirite a soti nan nikleyè atak ke zam nikleyè swadizan bay. Men, an reyalite, ofisyèl gouvènman ameriken yo, malgre gwo armada nikleyè yo, yo pa sanble yo santi yo trè an sekirite. Ki lòt fason nou ka eksplike gwo envestisman finansye yo nan yon sistèm defans misil? Epitou, poukisa yo te tèlman enkyete sou gouvènman Iranyen an jwenn zam nikleyè? Apre yo tout, gouvènman ameriken an posede plizyè milye zam nikleyè ta dwe konvenk yo ke yo pa bezwen enkyete sou akizisyon de zam nikleyè pa Iran oswa nenpòt lòt nasyon.
Anplis de sa, menm si dissuasion nikleyè fè travay, poukisa Washington mande pou 2,000 zam nikleyè deplwaye pou asire efikasite li? A 2002 etid konkli ke, si sèlman 300 zam nikleyè ameriken yo te itilize pou atake sib Larisi, 90 milyon Ris (soti nan yon popilasyon 144 milyon) ta mouri nan premye mwatye èdtan an. Anplis de sa, nan mwa ki vin apre yo, gwo devastasyon atak la te pwodwi ta lakòz lanmò vas majorite sivivan yo akòz blesi, maladi, ekspoze, ak grangou. Se vre wi pa gen okenn gouvènman Ris oswa lòt ta jwenn sa a yon rezilta akseptab.
Kapasite twòp sa a pwobableman eksplike poukisa la Chèf Estaf Joint Etazini panse ke 1,000 zam nikleyè deplwaye yo ase pou pwoteje sekirite nasyonal Etazini. Li ta ka eksplike tou poukisa okenn nan sèt lòt pisans nikleyè yo (Gran Bretay, Lafrans, Lachin, Izrayèl, peyi Zend, Pakistan, ak Kore di Nò) deranje kenbe plis pase 300 zam nikleyè.
Malgre ke aksyon inilateral pou diminye danje nikleyè yo ta ka fè pè, li te pran anpil fwa san okenn konsekans negatif. Gouvènman Sovyetik la te kanpe inilateralman tès zam nikleyè an 1958 epi, ankò, an 1985. Apati 1989, li te kòmanse tou retire misil nikleyè taktik li yo nan Ewòp lès. Menm jan an tou, gouvènman ameriken an, pandan administrasyon prezidan ameriken an George HW Bush, aji inilateralman pou retire tout zam nikleyè ki te lanse atè Etazini yo nan Ewòp ak Azi, ansanm ak tout zam nikleyè kout ranje ki soti nan veso marin Ameriken atravè mond lan—yon koupe an jeneral plizyè milye tèt de gè nikleyè.
Li evidan, negosye yon trete entènasyonal ki entèdi ak detwi tout zam nikleyè ta pi bon fason pou aboli danje nikleyè. Men, sa pa bezwen anpeche lòt aksyon itil yo pran sou wout la.
