Na John Scales Avery, Ianuali 4, 2019
ʻO ka pepehi kanaka iā General Qasem Soleimani
Ma ka Pōʻalima, 3 Ianuali, 2020, e holomua ana ma ʻAmelika Hui Pū ʻIa a me nā poʻe aloha aloha āpau a puni ka honua i ʻike e ua hoʻohui ʻo Donald Trump i kāna papa inoa lōʻihi o nā hewa a me nā hemahema ma ka kauoha i ka pepehi kanaka o General Qasem Soleimani, ka mea he kanaka i loko o kona ʻāina, ʻo Iran. ʻO ka pepehi kanaka, ka mea i hana ʻia e ka pahu drone i ka Pōʻalima, hoʻāla koke a nui hou i ke kūpaʻa o ka hoʻouka kaua kaua nui hou ma ka Middle East a ma kahi ʻē aʻe. E kūʻē i kēia ʻike, makemake wau e nānā i ka mōʻaukala o nā aihue hoʻomake i ka ʻaila ma Iran.
ʻO ka makemake e kaohi i kā kā ʻAilana ʻaila
He lāhui kahiko a nani hoʻi ʻo ʻIrana, mai ka makahiki 5,000 a i ka wā i hoʻokumu ʻia ai ke kūlanakauhale ʻo Susa. ʻO kekahi o nā kākau mua loa a mākou i ʻike ai, mai ka makahiki 3,000 BC, ua hoʻohana ʻia e ka lāhui Elamite kokoke iā Susa. ʻIke nui a moʻomeheu ka poʻe ʻInikia o kēia lā, a kaulana no ko lākou hoʻokipa, lokomaikaʻi a me ka lokomaikaʻi i nā malihini. Ma loko o nā kenekulia, ua hāʻawi nui nā Iran i ka ʻepekema, nā hana akamai a me nā palapala, a no nā makahiki he haneli ʻaʻole lākou i hoʻouka kaua i kekahi o ko lākou mau hoanoho. Eia nō naʻe, no nā 90 mau makahiki i hala, ua lilo lākou i poʻe hōʻeha ʻia e nā hoʻouka haole a me nā hana, a ʻo ka hapa nui e pili kokoke ana i ka waiwai o ka aila a me kā Gas. ʻO ka mua o kēia mau mea i hana ʻia i ka manawa 1921-1925, i ka wā i hoʻokahuli ai kahi British coup i kākoʻo i ka moʻokūʻauhau Qajar a pani ʻia e Reza Shah.
ʻO Reza Shah (1878-1944) i hoʻomaka i kāna ʻoihana ʻo Reza Khan, he luna koa. Ma muli o kona ʻike kiʻekiʻe kiʻekiʻe ua ala koke ʻo ia e lilo i luna koa o ka Tabriz Brigade o ka Persian Cossacks. I 1921, ʻo General Edmond Ironside, ka mea i kauoha aku i ka pūʻali koa Pelekania o 6,000 mau kāne e kaua kūʻē ana i nā Bolsheviks ma ka ʻaoʻao ʻākau o Peresia, i haku ʻia i kahi kipi (i uku kālā ʻia e Pelekane) kahi a Reza Khan i alakaʻi ai i 15,000 Cossacks i ke kapikala. Ua hoʻokahuli ʻo ia i ke aupuni, a lilo i kuhina kaua. Ua kākoʻo ke aupuni Pelekane i kēia hoʻokahuli aupuni no ka mea ua manaʻoʻiʻo ia he alakaʻi ikaika e pono ai i ʻIrani e kūʻē aku i nā Bolsheviks. I ka makahiki 1923, ua hoʻokahuli ʻo Reza Khan i ka Qajar Dynasty, a ma 1925 ua kau ʻia ʻo ia e like me Reza Shah, e lawe ana i ka inoa ʻo Pahlavi.
Ua manaʻoʻiʻo ʻo Reza Shah he misiona kāna e hōʻano hou ai iā ʻIrana, e like me ke ʻano o kā Kamil Ataturk hana hou ʻana iā Turkey. I loko o 16 mau makahiki o kona noho aliʻi ʻana ma ʻIrana, ua kūkulu ʻia nā ala he nui, ua kūkulu ʻia ke Alanui Alanui Trans-Iranian, ua hoʻouna ʻia ka nui o nā ʻIlani e aʻo ma ke Komohana, ua wehe ʻia ke Kulanui o Tehran, a ua lawe ʻia nā ala mua i ka ʻoihana. Eia nō naʻe, paʻakikī loa ka hana a Reza Shah i kekahi manawa.
I ka makahiki 1941, ʻoiai ʻo Kelemania i hoʻouka kaua iā Rūsia, noho paʻa ʻo ʻIrana, a i hilinaʻi iki paha i ka ʻaoʻao o Kelemania. Eia nō naʻe, ua lawa ka loiloi ʻo Reza Shah iā Hitler e hāʻawi i ka palekana i ʻIrania i nā mea mahuka mai ka Nazis. Ke makaʻu nei e lilo ka poʻe Kelemania i ka mana o nā māla aila ʻAbadan, a makemake e hoʻohana i ke Alanui Alanui Trans-Iranian e lawe i nā lako i Rūkia, ua hoʻouka kaua ʻo Pelekane iā ʻIrana mai ka hema ma ʻAukake 25, 1941. I ka manawa like, ua hoʻouka kaua kahi pūʻali Lūkini i ka ʻāina mai ka ke Akau. Ua noi ʻo Reza Shah iā Roosevelt no ke kōkua, e ʻōlelo ana i ke kūlike ʻole o ʻIraka, akā ʻaʻohe mea i loaʻa. Ma Kepakemapa 17, 1941, ua hoʻokau ʻia ʻo ia i loko o ke pio ʻana, a ua pani ʻia e kāna keiki, ʻo Prince Prince Mohammed Reza Pahlavi. Ua hoʻohiki ʻo Pelekane a me Rūsia e haʻalele iā ʻIrani ke pau ke kaua. I ke koena o ke Kaua Honua II, ʻoiai ʻo ka Shah hou ka mea i noho aliʻi ma luna o ʻIrana, ua hoʻomalu ʻia ka ʻāina e nā pūʻali koa kuʻikahi.
He manaʻo ikaika ʻo Reza Shah, a manaʻo ʻo ia kāna kuleana e hōʻano hou iā Iran. Ua hāʻawi ʻo ia i kēia ʻano mikiona i kāna keiki, ke ʻōpio ʻo Shah Mohammed Reza Pahlavi. Ua ʻike ʻia ka pilikia ʻeha o ka ʻilihune ma nā wahi āpau, a ua ʻike lāua ʻo Reza Shah a me kāna keikikāne i ke ʻano hou o Iran ma ke ʻano he ala hoʻokahi wale nō e hoʻopau ai i ka ʻilihune.
I 1951, lilo ʻo Mohammad Mosaddegh i Kuhina Nui o ʻIrana ma o nā koho balota kemokalaka. ʻO ia mai kahi ʻohana kūlana kiʻekiʻe a hiki ke hoʻihoʻi i kāna kūpuna i nā shahs o ka moʻokūʻauhau Qajar. Ma waena o nā hoʻoponopono hou a Mosaddegh i hana ai i ka waiwai o ka Anglo-Iranian Oil Company mea i loko o ʻIrani. Ma muli o kēia, ua hoʻohuli ka AIOC (i lilo ma hope ʻo British Petroleum), i ke aupuni Pelekane e kākoʻo i kahi kipi huna e hoʻokahuli iā Mosaddegh. Ua noi aku ka poʻe Pelekania iā Pelekikena US ʻo Eisenhower a me CIA e hui pū me M16 i ka hoʻokō ʻana i ka hoʻokahuli aupuni e ʻōlelo ana ua kū ʻo Mosaddegh i kahi hoʻoweliweli komunista (kahi hoʻopaʻapaʻa ludicrous, e noʻonoʻo ana i ko Mosaddegh aristocratic background). Ua ʻae ʻo Eisenhower e kōkua iā Pelekane i ka hoʻokō ʻana i ka hoʻokahuli aupuni, a ua hana ʻia ia ma 1953. No laila ua loaʻa i ka Shah ka mana piha ma luna o ʻIrani.
ʻO ka pahuhopu o modernizing Iran a me ka hoʻopau ʻana i ka ilihune i lawe ʻia e like me kahi mikiona kokoke e laʻa e ka ʻōpio ʻo Shah, ʻo Mohammed Reza Pahlavi, a ʻo ia ke kumu i hope o kāna White Revolution i ka makahiki 1963, ke hapa nui o ka ʻāina o nā konohiki feudal a me ka lei aliʻi. hāʻawi ʻia i nā kamaʻāina kamaʻāina ʻole ʻāina. Eia nō naʻe, hoʻonāukiuki ka White Revolution i ka papa ʻāina ʻona a me nā kāhuna pule, a ua kūʻēʻē nui ia. I ka hana ʻana me kēia kūʻē, ʻoi loa ka hana a ka poʻe Shahs, e like me ka hana a kona mau mākua. Ma muli o ka lilo ʻana i hana ʻia e kāna mau ʻano hana koikoi, a no ka ulu nui ʻana o kona mau hoa paio, ua hoʻokahuli ʻia ʻo Shah Mohammed Reza Pahlavi i loko o ka Iranian Revolution o 1979. ʻO ke kipi o 1979 kahi i hoʻokumu ʻia e ka hoʻokahuli Pelekane-ʻAmelika o 1953.
Hiki i kekahi ke ʻōlelo aʻe, ʻo ke komohana komohana, kahi a Shah Reza a me kāna keiki i manaʻo ai, i hana i kahi hopena anti-komohana i waena o nā mea conservative o ka hui Iranian. Ke hāʻule nei ʻo ʻIrani ma waena o ʻelua noho, ma kekahi ʻaoʻao komohana a ma ka ʻaoʻao ʻē aʻe ka moʻomeheu kuʻuna o ka ʻāina. Me he mea lā he hapalua waena ia, no ka ʻole o kekahi. ʻO ka hope i loko 1979 lanakila ke kahuna pule Islam a ua koho ʻo Iran i ka kuʻuna. I kēia manawa, i ka makahiki 1963, ua kākoʻo malū ka US i kahi hui kipi koa i ʻIraka i lawe i ka mana o Saddam Hussein's Baʻath Party. I ka 1979, i ka wā i hoʻokahuli ʻia ai ka Shah o Iran i kākoʻo ʻia, ua nānā ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻIa i ke aupuni Shiite fundamentalist nāna i pani iā ia ma ke ʻano hoʻoweliweli i nā lako aila mai Saudi Arabia. Ua ʻike ʻo Wakinekona iā Saddam Iraq ma ke ʻano he pā kaua e kūʻē i ke aupuni Shiite o ʻIrana i manaʻo ʻia e hoʻoweliweli nei i nā lako aila mai nā mokuʻāina ʻAmelika e like me Kuwait a me Saudi Arabia.
I ka makahiki 1980, ua paipai ʻia e hana pēlā ma o ka lilo ʻana o kā ʻItana kākoʻo ʻana iā US, ua hoʻouka kaua ke aupuni o Saddam Hussein iā ʻIrana. ʻO kēia ka hoʻomaka o kahi kaua koko loa a luku hoʻi i hala i ʻewalu mau makahiki, e hoʻokau ana i kahi miliona miliona i luku ʻia i nā lāhui ʻelua. Ua hoʻohana ʻo ʻIraka i ka māmala makeke ʻelua a me nā kinoea nerve ʻo Tabun a me Sarin e kūʻē iā ʻIrana, i ka ʻaʻe ʻana i ka Geneva Protocol. Ua kōkua nā United States a me Britain i ke aupuni o Saddam Hussein e kiʻi i nā mea kaua kemika.
ʻO nā hoʻouka kaua i kēia manawa ma luna o ʻIrani e Israel a me ʻAmelika Hui Pū ʻIa, nā mea maoli a hoʻoweliweli pū kekahi, i like me ke kaua kūʻē iā ʻIraka, i hoʻouka ʻia e ʻAmelika Hui Pū ʻIa i ka makahiki 2003. I ka makahiki 2003, ua hoʻoneʻe ʻia ka hoʻouka kaua e ka hoʻoweliweli o nā mea kaua nukelea. e hoʻomohala ʻia, akā ʻo ka ʻoi aku ka hana maoli me ka makemake e kaohi a hoʻohana i nā kumuwaiwai o ʻIraka, a me ka makaʻu nui o ka ʻIseraʻela i ka loaʻa ʻana o kahi hoalauna ikaika a ʻano ʻenemi hoʻi. Pēlā nō, hiki ke ʻike ʻia ka hegemony ma luna o nā mālama aila a me nā kinoea nui o ʻIrana ma ke ʻano he kumu nui a ka United States e hoʻowalewale nei iā ʻIrana, a ua hui pū ʻia kēia me ka makaʻu o Israel i kahi Iran a nui a mana hoʻi. Ke nānā nei i ka "kūleʻa" 1953 kipi kūʻē iā Mosaddegh, Israel a me ʻAmelika Hui Pū ʻIa paha e manaʻo ka hoʻopaʻi, hoʻoweliweli, pepehi kanaka a me nā kaomi ʻē aʻe i hiki ke hoʻololi i kahi aupuni e lawe i kahi aupuni i ka mana i loko o Iran - kahi aupuni e ʻae ʻO US hegemony. Akā hiki i nā ʻōlelo hōʻeuʻeu, nā hoʻoweliweli a me nā hoʻonāukiuki ke piʻi aʻe i ke kaua piha.
ʻAʻole wau makemake e ʻōlelo ʻo ke aupuni o Iran i kēia manawa me ka hewa ʻole. Eia nō naʻe, he pupule a lawehala pū kekahi me ka hoʻohana kolohe iā ʻIrana. No ke aha pupule? No ka mea ʻaʻole hiki i ka hoʻokele waiwai o kēia manawa o ka US a me ka honua ke kākoʻo i kahi hakakā nui ʻē aʻe; no ka mea, he ʻāina hoʻopilikia loa ka Hikina Waena; a no ka mea hiki ʻole ke wānana i ka nui o ke kaua a inā i hoʻomaka mua ʻia e lilo i Kaua Honua III, no ka mea he pili pili loa ʻo Iran me Rūsia a me Kina. No ke aha ka lawehala? No ka mea e hōʻeha kēlā ʻano ʻino i ka Charter UN a me nā Kumumanaʻo Nuremberg. ʻAʻohe manaʻolana iki no ka wā e hiki mai ana ke ʻole mākou e hana no kahi honua maluhia, i hoʻomalu ʻia e nā kānāwai kūwaho, ma mua o kahi honua makaʻu, kahi e hoʻohuli ai ka mana kolohe.
Hiki i ke kaua ʻana iā Iran ke piʻi aʻe
Ke hala koke nei mākou i ka 100 makahiki hoʻomanaʻo o ke Kaua Honua Kuikahi, a e hoʻomanaʻo mākou ua piʻi nui ʻia kēia pōʻino mai ke alo aku i ka hakakā ʻo ia. Aia kahi pilikia e kū mai ka hōʻiliʻili kaua iā Iran e hōʻeha i ke kaua ākea nui ma ka Hikina Hikina, ke alapiha nei i ka wahi i ka hohonu i nā pilikia.
ʻO ke aupuni kūʻokoʻa ʻole o Pakistan e hoʻohuli ʻia, a hiki i ke aupuni kipi ke aupuni e komo i ke kaua ma ka ʻaoʻao o Iran, pēlā e hōʻike ai i nā mea kaua kaua i ka kaua. ʻO Rusia a me Kina, nā hui kūʻokoʻa o Iran, hiki ke kūʻē ʻia iā ia ma ke kaua ākea ma ka Hikina Hikina.
Ma nā kūlana pōʻino e hiki paha ke kiʻi mai ke kū mai i ke kaua iā Iran, aia kahi pilikia e hoʻohana ʻia nā mea kaua nuklea, inā paha ia i ʻimi, a i ʻole a i ʻole kuhi hewa. Ua hōʻike ʻia nā noiʻi hou e he ʻokoʻa ka hana ʻana i nā wahi nui o ka honua ma o ka hoʻomakeʻa ʻana mai o ka radio radio lōʻihi, e hōʻino kekahi kaua nuklea i ke ahulau o ka honua a hiki i ka pōloli honua o nā ʻike ʻike ʻole ma mua.
No laila, ʻo ke kaua nuklea kahi pōpilikia hope loa. Hiki iā ia ke hōʻino i ka moʻomeheu kanaka a me ka nui o ka honua. E hoʻohewa ʻia ke kaua he kaua hewa ʻole ʻia ka hewa i ke ola a me ka wā e hiki mai ana i nā kānaka a pau o ka honua, i komo pū ka poʻe me ʻAmelika.
Ua hōʻike ʻia nā noiʻi hou ʻana e piʻi aʻe nā ao uahi mai nā ahi ahi i nā kūlanakauhale wela, a kahi e pālahalaha ai lākou a puni ka honua a noho no kahi mau makahiki he ʻumi, ka pale ʻana i ke alapine o ka hydrological, a e luku ʻia ai i ka ozone layer. He makahiki he ʻumi o ka hoʻohaʻahaʻa loa e ukali pū kekahi. E luku ʻia ka mahiʻai honua. E make nā kānaka a me nā holoholona a me nā holoholona.
Pono mākou e noʻonoʻo i nā hopena lōʻihi loa o ka hoʻohaumia radioactive. Hiki i kekahi ke loaʻa kahi manaʻo iki e like me ke ʻano o ka noʻonoʻo ʻana i ka hoʻohaumia radioactive i hana i nā wahi nui kokoke iā Chernobyl a me Fukushima i noho mau ʻole ʻia, a i ʻole ka hoʻāʻo ʻana o nā pōkā hydrogen i ka Pākīpika i nā makahiki 1950, e hoʻomau nei i ka leukemia a me hānau kīnā ma nā Mokupuni ʻo Marshall ma mua o ka hapalua kenekulia ma hope. I ka hanana o ke kaua thermonuclear, ʻoi aku ka nui o ka haumia.
Hoʻomaopopo mākou he piha loa ka mana o ka pu kaua nukle i ka honua i kēia mau lā he 500,000 mau manawa e like me ka mana o nā pōpoki i luku iā Hiroshima a me Nagasaki. ʻO ka mea i hoʻoweliweli ʻia i kēia lā, ʻo ka hakakā maoli ʻana o ka ʻenehana kanaka a me ka luku ʻana i ka nui o ka hapanui o ka haumele.
ʻO ka moʻomeheu maʻamau maʻamau āpau a mākou i hāʻawi waiwai ai e mālama pono a hāʻawi ʻia i kā mākou mau keiki a me kā mākou moʻopuna. ʻO ka honua nani, me kāna waiwai nui o ka mea kanu a me ka ola holoholona, he waiwai nō hoʻi ia, aneane ʻaʻole hiki i kā mākou kaha e ana ai i ka haʻi ʻana aku. Aue ke kiʻekiʻe a me ka ʻōlelo hōʻino he mea no ko mākou mau alakaʻi i ka noʻonoʻo i kēia mau pilikia i ke kaua thermonuclear!
