Coup: 1953, CIA, eta AEBetako eta Irango harreman modernoen erroak hain gai erakargarria jorratzen du, liburu berri honek ere ezin baitu aspergarria bihurtu, saiatuko dela dirudien arren. Bizitza berreskuratzea eta nirekin hitz egitea gustatuko litzaidakeen pertsonaia historikoa gustatuko litzaidakeen galdetzean, pentsatu ohi dut Mossadeq, Gandhian konplexua, hautatutako buruzagia, Hitler eta komunista zela salatua (prozedura estandarraren parte bihurtuko zen bezala ) eta CIAren estatu kolpe goiztiar batean (1953) botata - mundu osoko beste dozenaka bultzatu zituen estatu kolpea eta iraniar iraultzara eta gaur egungo Estatu Batuekiko Iranekiko mesfidantzara bultzatu zuen estatu kolpea. Iruditzen zait gaur egungo Irango AEBetako gobernuarekiko mesfidantza merezi duela uste izateak aspaldiko estatu kolpe bati leporatzea baino, baina estatu kolpea AEBetako asmo eskuzabalen inguruko Irango eta mundu osoko eszeptizismoaren oinarrian dago.
Datu interesgarria da, kasu honetan onartutakoa, mundu osoko gobernuek burututako gobernu ekintzarik onenetako batzuk Estatu Batuek babestutako estatu kolpe bortitzak gertatu baino lehen gertatu direla - eta kategoria horretan sartzen dut AEBetako New Deal, ondoren, Smedley Butlerrek baztertutako Wall Street estatu kolpe saiakera arrakastatsua izan zen. Mossadeghek egin berri zituen, besteak beste, hauek: aurrekontu militarra% 15 murriztu zuen, armak negoziatzeko ikerketa abiarazi zuen, 135 goi funtzionario erretiratu zituen, militarrek eta poliziek monarkari baino gobernuari salaketak eragin zizkieten, dirulaguntzak murriztu zituzten. errege familiak, Shah atzerriko diplomatikoentzako sarbidea mugatu zuen, errege ondasunak estatuari transferitu zizkion eta lege proiektuak idatzi zituzten emakumeei botoa emateko eta prentsa eta Auzitegi Gorenaren independentzia babesteko eta muturreko aberastasuna% 2 zergapetzeko eta langileei osasun arreta emateko nekazarien uztaren kuota% 15 handituz. Petrolioaren enbargoari aurre eginez, estatuko soldatak murriztu zituen, goi funtzionarioentzako auto gidatuak ezabatu zituen eta luxuzko inportazioak mugatu zituen. Hori guztia, noski, estatu-kolpearen arrazoiarekin batera zegoen: konpainia britainiar batek eta Britainia Handiak izugarri etekinak ateratzen zituzten petrolioa nazionalizatzeko nahia.
Liburuaren gehiengoak kolpistaren protagonistak dira eta nabarmendu egiten dira beste historialariek euren interpretazioetan gaizki frogatzen dutela. Ustez, historialariek Mossadeq errua izaten dute intransixentziaz, baita AEBetako gerra hotzaren ideologiari buruzko errua ere. Egilea, Ervand Abrahamian, aitzitik, Britainia Handiko eta Amerikarrek errua dutela eta zergatik zentralizatu zen Iranen azpian dagoen petrolioaren kontrola. Nire erreakzioa zurea izan zitekeen bezalakoa izan zen: enekorik ez!
Liburu hau irakurtzea korporazioko albisteei buruzko kritikak irakurtzea bezalakoa da korporazioko albisteak saihestu ondoren. Ona da horrelako erokeria izugarria desegiten ikustea, baina bestalde ondo moldatzen zinen existitzen ez zekiela. Liburuaren azken orrialdean aipamen bitxi bat jasotzen duen Richard Rorty irakurtzea antzekoa da; oso ona da filosofoek pentsatzen dituzten astakeriei buruzko kritika fina ikustea, baina haiek pentsatzen zituztenik ez jakitea ere ez zen hain desatsegina. Hala ere, kasu horietan guztietan, ez dakizunak min egin diezazuke. Historialari txar talde batek AEB-Irango harremanen historiari buruz pentsatzen duenaren berri eman diezaioke egungo diplomaziari (edo horren gabeziari), errazago antzematen den jendeak bere buruarekin zertan engainatu duen zehazki jakinez gero.
Abrahamian-ek britainiarrak arrazoizkoak eta konprometitzeko prest zeudela uste duten historialari ugari dokumentatzen ditu, egileak erakusten duen bezala, benetan Mossadeq deskribatzen duen bitartean, britainiarrek horrelakorik egin nahi ez zuten bitartean. Stephen Kinzer gaizki egin zuten historialarien zerrendan sartzea da, seguruenik, luzatuena. Ez dut uste Kinzerrek benetan uste duenik Mossadeq izan zela errudunik. Egia esan, uste dut Kinzerrek Estatu Batuei eta Britainia Handiari egotzi ez ezik, argi eta garbi aitortzen du egin zutena gauza txarra izan zela (Abrahamian emoziorik gabeko kontakizunarekin alderatuta).
Abrahamian motibazio ekonomikoa oso garrantzitsua da, adibidez, arrazismoaren aurka. Baina noski, bi elkarrekin lan egiten dute, eta Abrahamek dokumentuak biak ditu. Iraniarrek estatubatuar zuriak zirelako, bere olioa lapurtzeko onargarritasuna ezinezkoa izango litzateke adimen guztietan, gero eta orain.
1953ko estatu kolpea eredu bihurtu zen. Tokiko militarren armatzea eta prestakuntza, bertako funtzionarioen eroskeria, Nazio Batuen erabilera eta gehiegikeria, helburuaren aurkako propaganda, nahasmena eta kaosa piztea, bahiketa eta deportazioa, desinformazio kanpainak. Abrahamianek adierazi du garai hartan Iranen zeuden AEBetako diplomatikoek ere ez zutela AEBek estatu kolpearen rola ezagutzen. Gaur egun ia gauza bera gertatzen da Honduras edo Ukrainari buruz. Amerikar gehienek ez dute ideiarik zergatik beldur den Kuba internet ireki baten aurrean. Uste dugu ustez atzerriko atzerapena eta astakeria besterik ez direla. Ez dago CIA / USAID / NED estatu kolpearen etengabeko aroa bultzatu duen eta bere abentura kriminalek indartu duten ideologiarik.
