Ang Coup: 1953, ang CIA, ug ang Mga Gamot sa Modernong Relasyon sa US-Iranian naghisgot bahin sa usa ka makaengganyo nga hilisgutan nga bisan kining bag-ong libro dili gyud kini mahimo nga makalaay, lisud ingon sa pagsulay. Sa gipangutana kung unsang makasaysayanon nga tawo ang gusto nakong mabuhi pag-usab ug makigsulti ako gusto nako hunahunaon si Mossadeq, ang komplikado, Gandhian, piniling pinuno, gisaway nga parehas si Hitler ug usa ka komunista (ingon mahimong bahin sa sumbanan nga pamaagi. ) ug napukan sa usa ka sayong bahin sa coup sa CIA (1953) - usa ka coup nga nagpadasig sa daghan pa sa tibuuk kalibutan ug nagdul-ong diretso sa rebolusyon sa Iran ug sa dili pagsalig sa Iran karon sa Estados Unidos. Labi akong nagtoo nga ang karon nga kawala’y pagsalig sa Iran sa gobyerno sa US angayan kaayo kaysa pagbasol niini sa dugay na nga coup nga gipakita, apan ang coup mao ang ugat sa Iranian ug sa tibuok kalibutan nga pagduhaduha bahin sa manggihatagon nga katuyoan sa US.
Kini usa usab ka makaiikag nga katinuud, gisuportahan sa kini nga kaso, nga ang pila sa labing kaayo nga aksyon sa gobyerno, nga gihimo sa bisan unsang gobyerno sa tibuuk kalibutan, nahinabo sa wala pa ang lainlaing mga bayolenteng coup nga gisuportahan sa US - ug giapil nako sa kana nga kategorya ang US New Deal, gisundan sa wala molampos nga pagsulay sa kudeta sa Wall Street nga gisalikway ni Smedley Butler. Gihimo ra ni Mossadegh, lakip sa ubang mga butang, kini: Gibasura ang badyet sa militar nga 15%, naglansad sa usa ka imbestigasyon sa mga deal sa armas, retirado nga 135 nga tigulang nga opisyal, hinungdan nga ang militar ug pulis magreport sa gobyerno kaysa sa monarka, gibasura ang mga stock sa harianong pamilya, gipugngan ang pag-access sa Shah sa mga langyaw nga diplomat, gibalhin ang mga estado sa hari sa estado, ug gipanday ang mga balaodnon aron hatagan pagboto ang mga babaye ug protektahan ang prensa ug ang independensya sa Korte Suprema ug buhisan ang labi nga yaman sa 2% ug hatagan ang mga trabahante sa kahimsog ug pagtaas sa bahin sa mga mag-uuma sa 15%. Pag-atubang sa usa ka embargo sa lana, giputol niya ang mga suweldo sa estado, gikuha ang mga chauffeure nga awto alang sa mga tag-as nga opisyal, ug gikutuban ang mga import sa kaluho. Tanan nga kana gidugang, siyempre, sa hinungdan sa kudeta: ang iyang pag-insister nga nasyonalisahin ang lana nga gikan diin gikan sa usa ka kompanya nga British, ug Britain, dako ang kita.
Ang kadaghanan sa basahon sa pagkatinuod mao ang hinungdan sa kudeta, ug ang kadaghanan sa gibug-aton mao ang pagpanghimatuud sa ubang mga historian nga sayup sa ilang mga paghubad. Tingali, ang mga istoryador lagmit nga nagbasol sa Mossadeq tungod sa pagsulay, ingon man usab sa pagbasol sa aksyon sa US sa ideolohiya sa Cold War. Ang tagsulat, si Ervand Abraham, sa kasukwahi, nagbasol sa mga taga-Britanya ug mga Amerikano, ug nagpatin-aw nganong kini ang sentral nga pangutana kon kinsa ang makontrolar ang lana nga nahimutang sa ilalum sa Iran. Ang akong reaksyon niana sama ra sa imo: Wala'y kidding!
Mao nga, ang pagbasa sa kini nga libro sama ra sa pagbasa og pagsaway sa mga balita sa korporasyon pagkahuman nimo malikayan ang mga balita sa korporasyon. Maayo nga makit-an ang labi ka grabe nga pagkasubo, apan sa pikas nga bahin nagkaayo ka nga wala’y pagkahibalo nga adunay kini. Ang pagbasa ni Richard Rorty, nga adunay katingad-an nga pagsulti sa ulahi nga panid sa libro, medyo parehas - maayo nga makita ang usa ka maayong pagsaway sa mga binuang nga mga butang nga gihunahuna sa mga pilosopo, apan wala hibal-an nga giisip nila nga dili usab kana ka makalipay. Bisan pa, sa tanan niini nga kaso, ang dili nimo nahibal-an makapasakit kanimo. Unsa ang gihunahuna sa usa ka grupo sa mga dili maayo nga istoryador bahin sa kasaysayan sa relasyon sa US-Iranian nga mahimo magpahibalo sa karon nga diplomasya (o kakulang niini) sa mga paagi nga mas dali makita kung nahibal-an nimo kung unsa gyud ang gilimbungan sa mga tawo nga kini mismo.
Gidokumento ni Abrahamian ang daghang mga istoryador nga nagtuo nga makatarunganon ug andam nga magkompromiso ang British, samtang - ingon gipakita sa tagsulat - nga tinuud nga naglarawan sa Mossadeq, samtang ang British dili gusto nga buhaton ang bisan unsang butang. Ang iyang paglakip ni Stephen Kinzer sa lista sa mga historyano nga nasayop niini mao tingali ang labi ka kadako, bisan pa. Sa akong hunahuna wala gyud nagtuo si Kinzer nga si Mossadeq ang gibasol. Sa tinuud, sa akong hunahuna dili lamang ang gibasol ni Kinzer sa Estados Unidos ug Britain, apan sa dayag giangkon usab niya nga ang ilang gihimo usa ka daotan nga butang (sukwahi sa pag-asoy nga wala’y emosyon ni Abrahamian).
Ang Abrahamian naghatag sa hilabihan nga kamahinungdanon sa pang-ekonomiya nga kadasig, sukwahi sa rasismo alang sa panig-ingnan. Apan siyempre ang duha magtrabaho nga magkauban, ug ang mga dokumento ni Abraham pareho kanila. Kon ang mga Iranians sama sa puti nga Amerikano, ang pagdawat sa pagpangawat sa ilang lana dili kaayo klaro sa tanan nga mga hunahuna, nan ug karon.
Ang coup sa 1953 nahimong modelo. Ang pag-armas ug pagbansay sa lokal nga militar, ang paghatag sa lokal nga mga opisyal, ang paggamit ug pag-abuso sa United Nations, ang propaganda kontra sa target, ang pagpukaw sa kalibog ug kagubot, ang pagkidnap ug pagpatapon, mga kampanya sa sayop nga impormasyon. Gipunting ni Abrahamian nga bisan ang mga diplomat sa US sa Iran kaniadto wala mahibal-an ang papel sa US sa coup. Ang pareho hapit sigurado nga tinuod karon bahin sa Honduras o Ukraine. Kadaghanan sa mga Amerikano wala’y ideya kung nganong nahadlok ang Cuba sa usa ka bukas nga internet. Pag-atras lang ug kabuang sa langyaw, hunahunaon unta naton. Wala'y usa ka idolohiya nga pareho nga nagpadako sa nagpadayon nga edad sa CIA / USAID / NED coup ug gipalig-on sa mga kriminal nga panimpalad niini.
