Si Heneral Philip Sheridan, nga naglaglag sa umahan sa Virginia atol sa Gubat sa Sibil, nagpadayon sa paglaglag sa mga Amerikano nga bison nga mga panon sa kahayupan isip usa ka paagi sa pagpugong sa mga Lumad nga mga Amerikano nga mag-reserba. Sa Gubat sa Kalibotan I nakita ang yuta sa Europa nga nalaglag nga may mga kanal ug hilo gas. Sa panahon sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan, ang mga Norwegian nagsugod sa pagdahili sa ilang mga walog, samtang ang Olandes mibahog sa ikatulo nga bahin sa ilang umahan, giguba sa mga Germans ang mga kalasangan sa Czech, ug gisunog sa Britanya ang mga kalasangan sa Germany ug France.
Ang mga giyera sa ning-agi nga mga tuig nakahatag sa daghang mga lugar nga dili puy-an ug nakamugna sa napulo ka milyon nga mga kagiw. Ang giyera "nakig-indigay sa makatakod nga sakit ingon usa ka kalibutan nga hinungdan sa pagkasakit ug pagkamatay," sumala sa Jennifer Leaning sa Harvard Medical School. Gibahin sa pagkahilig ang epekto sa kalikopan sa giyera sa upat nga mga lugar: "ang paghimo ug pagsulay sa mga armas nukleyar, pagbomba sa kalangitan ug kadagatan sa yuta, pagsabwag ug pagpadayon sa mga mina sa yuta ug gilubong nga ordenansa, ug paggamit o pagtipig sa mga maluya nga militar, hilo, ug basura.
Ang pagsulay sa nukleyar nga hinagiban sa Estados Unidos ug Unyong Sobyet naglambigit labing menos 423 nga mga pagsulay sa atmospera taliwala sa 1945 ug 1957 ug 1,400 nga mga pagsulay sa ilawom sa yuta sa taliwala sa 1957 ug 1989. Ang kadaot gikan sa radiation nga sa gihapon dili pa hingpit nga nahibal-an, apan nagkaylap gihapon, ingon usab ang among kahibalo sa nangagi. Ang bag-ong panukiduki kaniadtong 2009 nagsugyot nga ang mga pagsulay nga nukleyar sa China taliwala sa 1964 ug 1996 nagpatay sa daghang mga tawo direkta kaysa sa pagsulay nga nukleyar sa bisan unsang ubang nasud. Si Jun Takada, usa ka physicist sa Japan, mikalkulo nga hangtod sa 1.48 milyon nga mga tawo ang nalantad sa pagkahulog ug 190,000 sa kanila mahimo nga namatay sa mga sakit nga naangot sa radiation gikan sa mga pagsulay sa China. Sa Estados Unidos, ang pagsulay sa katuigang 1950 nanguna sa dili maihap nga libu-libo nga namatay gikan sa cancer sa Nevada, Utah, ug Arizona, ang mga lugar nga labi ka kusog sa hangin gikan sa pagsulay.
Kaniadtong 1955, ang bituon sa sine nga si John Wayne, nga naglikay sa pag-apil sa World War II pinaagi sa pagpili sa paghimo’g mga sine nga naghimaya sa giyera, nagdesisyon nga iyang dulaon ang Genghis Khan. Ang Mananakop gisalida sa sine sa Utah, ug ang nagbuntog gisakup. Sa 220 ka mga tawo nga nagtrabaho sa pelikula, sa sayong bahin sa 1980 nga 91 sa kanila ang natakboyan og cancer ug 46 ang namatay niini, kauban sila John Wayne, Susan Hayward, Agnes Moorehead, ug director nga si Dick Powell. Gisugyot sa mga istatistika nga 30 sa 220 ang sagad nga adunay kanser, dili 91. Kaniadtong 1953 gisulayan sa militar ang 11 ka mga atomic bomb nga duol sa Nevada, ug sa mga 1980 kaniadtong katunga sa mga residente sa St. George, Utah, diin gipusil ang pelikula cancer. Mahimo ka nga modagan gikan sa giyera, apan dili ka makatago.
Ang militar nahibal-an nga ang mga nabutang nga nukleyar nga nukleyar niini maka-epekto sa mga sakay sa hangin, ug nagmonitor sa mga resulta, nga epektibo nga nag-eksperimento sa tawo. Sa daghan pang uban nga mga pagtuon sa panahon ug sa mga dekada human sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan, sa paglapas sa Nuremberg Code of 1947, ang militar ug ang CIA nagpailalom sa mga beterano, mga binilanggo, mga kabus, mga kakulangan sa pangisip, ug uban pang mga populasyon sa dili pagpa-eksperimento sa tawo alang sa katuyoan sa pagtesting sa nukleyar, kemikal, ug biolohikal nga mga hinagiban, ingon man ang mga droga sama sa LSD, diin ang Estados Unidos nagpalayo sa kahanginan ug pagkaon sa tibuok baryo sa Pransiya sa 1951, uban ang makalilisang ug makamatay nga mga resulta.
Ang usa ka taho nga giandam sa 1994 alang sa US Senate Committee on Veterans Affairs nagsugod:
"Atol sa katapusang mga tuig sa 50, gatusan ka libo nga mga personahe sa militar ang nalambigit sa eksperimento sa tawo ug uban pang tinuyo nga pagpadayag nga gipahigayon sa Department of Defense (DOD), sa kasagaran walay kahibalo o pag-uyon sa usa ka servicemember. Sa pipila ka mga kaso, ang mga sundalo nga misugot nga magsilbi nga tawhanong mga sakop nakakaplag sa ilang kaugalingon nga pag-apil sa mga eksperimento nga lahi kaayo gikan sa gihulagway sa panahon nga sila miboluntaryo. Pananglitan, liboan sa mga beterano sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan nga miboluntaryo sa 'pagsul-ob sa sinina sa ting-init' baylo sa dugang nga oras sa pagbiya, nakit-an ang ilang kaugalingon sa mga gas nga mga gas nga nagsulay sa mga epekto sa mustard gas ug lewisite. Dugang pa, ang mga sundalo gimandoan usahay sa mga komandante aron 'boluntaryo' sa pag-apil sa pagpanukiduki o pag-atubang sa mga daotan nga mga sangputanan. Pananglitan, daghang mga beterano sa Gulf War sa Persia nga giinterbyu sa kawani sa Komite nagreport nga sila gimandoan sa pagkuha sa mga bakuna sa eksperimento sa panahon sa Operation Desert Shield o nawong bilanggoan. "
Ang bug-os nga report adunay daghan nga mga reklamo mahitungod sa sekreto sa militar ug nagsugyot nga ang mga nahibal-an niini mahimo lamang nga mag-agaw sa nawong sa natago.
Sa 1993, ang US Secretary of Energy miluwat sa mga rekord sa pag-eksamin sa US sa plutonium sa wala pagpahibalo sa mga biktima sa US diha-diha dayon human sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan. Ang Newsweek mikomentaryo nga mapasaligon, sa Disyembre 27, 1993:
"Ang mga siyentista nga nagpahigayon sa maong mga pagsulay dugay nang adunay rational nga mga rason: ang pakigbisog batok sa Unyon Sobyet, ang kahadlok sa nagsingabut nga nukleyar nga gubat, ang dinalian nga panginahanglan sa pag-abli sa tanan nga mga sekreto sa atomo, alang sa mga katuyoan sa militar ug medikal."
Oh, maayo ra kana kaniadto.
Ang mga lugar sa produksiyon sa mga armas sa Nuclear sa Washington, Tennessee, Colorado, Georgia, ug bisan diin nga dapit nakahilo sa kasilinganan sa palibot ingon man usab sa ilang mga empleyado, labaw sa 3,000 nga gibayran sa 2000. Sa diha nga ang akong 2009-2010 nga tour sa libro nagdala kanako ngadto sa labaw pa sa mga siyudad sa 50 sa tibuok nasud, nahibulong ako nga daghan sa mga grupo sa kalinaw sa lungsod sunod sa lungsod ang nagpunting sa paghunong sa kadaot nga gihimo sa lokal nga mga pabrika sa mga armas sa palibot ug sa ilang mga trabahante nga subsidyo gikan sa lokal nga mga gobyerno, mas labaw pa kay sa ilang gipunting sa paghunong sa mga gubat sa Iraq ug Afghanistan.
Sa Kansas City, ang mga aktibong lumulupyo bag-o lang nalangan ug nagtinguha nga babagan ang relokasyon ug pagpalapad sa usa ka mayor nga pabrika sa armas. Morag si Presidente Harry Truman, kinsa mihimo sa iyang ngalan pinaagi sa pagsupak sa mga hinagiban sa armas, nagtanom sa usa ka pabalik nga pabrika nga naghugaw sa yuta ug tubig sulod sa mga tuig nga 60 samtang ang mga bahin sa paggama alang sa mga instrumento sa kamatayon nga gigamit lamang ni Truman. Ang pribado, apan ang buhis nga pabayran nga pabayran sa buhis lagmit magpadayon sa pagprodyus, apan sa usa ka mas dako nga sukod, ang 85 porsyento sa mga bahin sa mga armas nukleyar.
Misalmot ako sa daghang lokal nga mga aktibista sa pag-protesta sa gawas sa mga ganghaan sa pabrika, susama sa mga protesta nga nahilakip ako sa mga dapit sa Nebraska ug Tennessee, ug ang suporta sa mga tawo nga nagdrayb talagsaon kaayo: mas daghang positibo nga mga reaksyon kay sa negatibo. Usa ka tawo nga mihunong sa iyang awto sa kahayag misulti kanamo nga ang iyang lola namatay sa kanser human sa paghimo sa mga bomba didto sa 1960s. Si Maurice Copeland, kinsa kabahin sa among protesta, misulti kanako nga siya nagtrabaho sa tanum alang sa mga tuig nga 32. Sa diha nga ang usa ka sakyanan miabog sa mga ganghaan nga adunay usa ka tawo ug usa ka bata nga nagpahiyom, si Copeland miingon nga ang mga makahilo nga mga butang diha sa mga sinina sa tawo ug tingali siya migakos sa gamay nga batang babaye ug tingali gipatay siya. Dili nako mapamatud-an kung unsa ang anaa sa sinina sa tawo, apan giangkon ni Copeland nga ang maong mga panghitabo kabahin sa planta sa Kansas City sulod sa mga dekada, walay bisan usa sa gobyerno, ni pribadong tag-iya (Honeywell), ni ang labor union (ang International Association of Machinists) sa husto nga pagpahibalo sa mga trabahante o publiko.
Uban sa pagpuli ni Presidente Bush uban ni Presidente Obama sa 2010, ang mga kaatbang sa pagpalapad sa pag-uswag sa tanum naglaum sa pagbag-o, apan ang administrasyon ni Obama mihatag sa proyekto sa hingpit nga suporta niini. Gipasiugda sa gobyerno sa siyudad ang paningkamot isip tinubdan sa trabaho ug kita sa buhis. Ingon sa atong makita sa sunod nga bahin niini nga kapitulo, dili kini.
Ang paghimo og armas mao ang labing gamay niini. Ang mga bomba nga dili nukleyar sa Gubat sa Kalibutan II nakaguba sa mga lungsod, uma, ug sistema sa irigasyon, nga nakamugna 50 milyon nga mga kagiw ug mga bakwit nga mga tawo. Ang pagpamomba sa Estados Unidos sa Vietnam, Laos, ug Cambodia nakamugna 17 milyon nga mga kagiw, ug sa katapusan sa 2008 adunay 13.5 milyon nga mga kagiw ug nagpangita og asylum sa tibuuk kalibutan. Usa ka taas nga giyera sibil sa Sudan ang hinungdan sa usa ka gutom didto kaniadtong 1988. Ang mabangis nga giyera sibil ni Rwanda ang nagtulod sa mga tawo sa mga lugar nga gipuy-an sa mga nameligro nga mga species, lakip ang mga gorilya. Ang pagbalhin sa mga populasyon sa tibuuk kalibutan sa dili kaayo puy-an nga mga lugar nakaguba sa mga ecosystem.
Daghang gubat ang mibiya. Sa tunga-tunga sa 1944 ug 1970 ang militar sa US naghulog sa daghan kaayo nga kemikal nga mga hinagiban ngadto sa kadagatan sa Atlantiko ug Pasipiko. Sa 1943 nga German nga mga bomba gipaubos ang usa ka barko sa US sa Bari, Italy, nga sekreto nga nagdala og usa ka milyong libra sa mustasa gas. Daghan sa mga marinero sa US ang nangamatay tungod sa hilo, nga gipanamastamasan sa Estados Unidos nga gigamit ingon nga usa ka "deterrent," bisan pa sa pagtago niini. Ang barko gilauman nga magpadayon sa pag-agas sa gas ngadto sa dagat sulod sa mga siglo. Samtang ang Estados Unidos ug Japan mibiya sa mga barko nga 1,000 sa salog sa Pasipiko, lakip ang mga tanker sa gasolina. Sa 2001, usa sa maong barko, ang USS Mississinewa nakit-an nga nagtulo sa lana. Sa 2003 gipakuha sa militar kung unsang lana ang makuha gikan sa pagkalunod.
Tingali ang labing makamatay nga mga hinagiban nga nahibilin pinaagi sa mga gubat mao ang mga minahan sa yuta ug mga bomba sa cluster. Tinagpulo ka milyon ang gibanabana nga nahimutang sa tibuok kalibutan, nga wala magtagad sa bisan unsang pahibalo nga gipahayag ang kalinaw. Kadaghanan sa ilang mga biktima mga sibilyan, usa ka dako nga porsyento kanila mga bata. Usa ka taho sa Department of State sa 1993 nga gitawag og mga minahan sa yuta "ang labing makahilo ug kaylap nga polusyon nga giatubang sa katawhan." Ang mga minahan sa yuta nagdaot sa kinaiyahan sa upat ka mga paagi, misulat si Jennifer Paglili:
"Ang kahadlok sa mga mina nanghimakak sa pagkab-ot sa dagayang mga kahinguhaan sa kinaiyahan ug yuta nga pagasudlan; ang mga populasyon napugos sa paglihok nga mas gusto ngadto sa panaplin ug mahuyang nga mga palibot aron malikayan ang mga mina; kini nga paglihok gikusgon sa pagkunhod sa nagkalainlaing biolohiya; ug mga pagbuto sa land-mine nakapabalaka sa mahinungdanong proseso sa yuta ug sa tubig. "
Ang gidaghanon sa naapektohan sa yuta dili gamay. Minilyon sa ektarya sa Uropa, Amihanang Aprika, ug Asia ang gipaubos. Usa ka ikatulo nga bahin sa yuta sa Libya nagtago sa mga minahan sa yuta ug mga bala nga wala'y igpapatik sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan. Daghan sa mga nasud sa kalibutan ang miuyon sa pagdili sa mga minahan sa yuta ug mga bomba sa cluster. Ang Estados Unidos wala.
Gikan sa 1965 hangtod 1971, ang Estados Unidos nakamugna bag-ong mga paagi sa pagguba sa tanum ug hayop (lakip na ang kinabuhi sa tawo); nagsablig kini sa 14 porsyento nga mga kagubatan sa South Vietnam nga adunay mga herbisida, gisunog ang yuta sa uma, ug gipamusil ang mga hayop. Usa sa labing daotan nga kemikal nga mga hilo nga gamot, ang Agent Orange, naghulga gihapon sa kahimsog sa mga Vietnamese ug hinungdan sa tunga sa milyon nga mga depekto sa pagpanganak. Panahon sa Gubat sa Gulpo, nagpagawas ang Iraq og 10 milyon nga galon nga lana sa Persian Gulf ug gisunog ang 732 nga mga atabay sa langis, hinungdan sa dakong kadaot sa wildlife ug pagkahilo sa ground ground nga adunay mga pagbuga sa lana. Sa mga giyera niini sa Yugoslavia ug Iraq, gibilin sa Estados Unidos ang nahurot nga uranium. Usa ka surbi sa 1994 nga departamento sa Estados Unidos sa Estados Unidos sa mga beterano sa Gulf War sa Mississippi nga nakit-an nga 67 porsyento sa ilang mga anak nga gisamkon sukad ang giyera adunay grabe nga mga sakit o depekto sa pagpanganak. Gikuha sa mga giyera sa Angola ang 90 porsyento sa wildlife taliwala sa 1975 ug 1991. Usa ka giyera sibil sa Sri Lanka ang nagpukan sa lima ka milyon nga mga kahoy.
Ang mga trabaho sa Sobyet ug US sa Afghanistan naglaglag o nakaguba sa liboan ka mga baryo ug mga tinubdan sa tubig. Ang mga Taliban iligal nga nagbaligya sa mga kahoy ngadto sa Pakistan, nga miresulta sa mahinungdanon nga pagpuril sa kalasangan. Ang mga bomba ug mga refugee sa US nga nanginahanglan og sugnod nagdugang sa kadaut. Ang kalasangan sa Afghanistan halos wala na. Kadaghanan sa mga tiglalin nga mga langgam nga gigamit sa pag-agi sa Afghanistan dili na magabuhat niini. Ang hangin ug tubig niini gihiloan sa mga eksplosibo ug rocket propellants.
Sa kini nga mga pananglitan sa mga matang sa kadaot sa kalikupan nga nahimo sa gubat kinahanglan nga idugang ang duha ka mahinungdanong mga kamatuoran mahitungod sa kung giunsa ang atong mga gubat gisangka ug ngano. Sumala sa atong nakita sa kapitulo unom, ang gubat kanunay nga nakig-away alang sa mga kapanguhaan, ilabi na sa lana. Ang lana mahimong masunog o masunog, sama sa Gubat sa Gulpo, apan una kini gigamit sa paghugaw sa atmospera sa yuta, nga nagbutang kanato sa tanan nga nameligro. Ang lana ug ang mga mahigugmaon sa gubat naglangkob sa konsumo sa lana nga adunay himaya ug kabayanihon sa gubat, aron ang renewable nga mga kusog nga wala magpameligro sa kalamidad sa kalibutan giisip nga tinalawan ug dili patriotic nga mga pamaagi aron sa pagsunog sa atong mga makina.
Hinuon, ang pagsalmot sa gubat sa lana dili lamang kana. Ang mga gubat mismo, nakig-away man alang sa lana, nag-ut-ot sa daghan kaayo niini. Ang nag-una nga tiggamit sa lana, sa pagkatinuod, mao ang militar sa US. Dili lamang kita makig-away sa mga gubat sa mga dapit sa kalibutan nga dato sa lana; Gisunog usab namo ang dugang nga lana nga nakig-away niadtong mga gubat kay sa gibuhat namon sa bisan unsa nga kalihokan. Ang awtor nga si Ted Rall nagsulat:
"Ang Departamento sa Gubat sa Estados Unidos (US Department of War of War) mao ang pinakagrabing polusyon, dangan, paglabay sa dugang nga mga pestisidyo, defoliants, solvents, petrolyo, tingga, mercury, ug hut-ong nga uranium kay sa kombinasyon sa lima ka dagkong American chemical corporations. Sumala sa Steve Kretzmann, direktor sa Oil Change International, ang 60 nga porsiyento sa mga carbon dioxide nga emission sa kalibutan tali sa 2003 ug 2007 nagmugna sa Iraq nga gipangulohan sa US, tungod sa dako nga gidaghanon sa lana ug gas nga gikinahanglan aron mapanalipdan ang gatusan ka libo nga pwersa militar sa Amerika ug pribadong mga kontratista, wala pay labot ang mga toxins nga gipagawas sa fighter jets, drone planes, ug mga missiles ug uban pang mga ordnans nga ilang gisunog sa Iraqis. "
Gihugawan naton ang hangin sa proseso sa pagkahilo sa yuta sa tanan nga lahi sa hinagiban. Ang militar sa US nasunog hangtod sa 340,000 ka baril nga lana matag adlaw. Kung ang Pentagon usa ka nasud, ika-38 kini sa konsumo sa lana. Kung gikuha nimo ang Pentagon gikan sa kinatibuk-ang konsumo sa lana sa Estados Unidos, kung ingon pa man una ang Estados Unidos una nga wala’y ranggo bisan kinsa pa sa bisan diin nga duul. Bisan pa dili ka makaluwas sa kahanginan sa pagsunog sa daghang lana kaysa daghang mga nasud nga nangaut-ut, ug dili ka makaluwas sa planeta sa tanan nga kadautan nga nahimo sa atong militar nga magsugnud niini. Wala’y lain nga institusyon sa Estados Unidos ang nag-ut-ut sa hapit sama kadaghan nga lana sama sa militar.
Sa Oktubre 2010, ang Pentagon mipahibalo sa mga plano sa pagsulay sa usa ka gamay nga pagbalhin sa direksyon sa renewable energy. Ang kabalaka sa militar daw wala nagpadayon nga kinabuhi sa planeta o gasto sa panalapi, apan ang kamatuoran nga ang mga tawo nagpadayon sa paghapak sa mga tanker sa gasolina sa Pakistan ug Afghanistan sa wala pa sila makaabot sa ilang destinasyon.
Giunsa nga ang mga environmentalist wala makapanguna sa pagtapos sa mga gubat? Nagtuo ba sila nga ang gubat nahimutang, o nahadlok ba sila sa pag-atubang kanila? Matag tuig, ang US Environmental Protection Agency migahin sa $ 622 milyon nga naningkamot nga mahibal-an kon unsaon nga kita makahimo og gahum nga walay lana, samtang ang militar migahin sa gatusan ka bilyon nga nagdilaab nga lana sa mga gubat nga nakig-away aron sa pagkontrol sa mga suplay sa lana. Ang milyon nga dolyar nga gigahin aron mahuptan ang matag sundalo sa usa ka langyaw nga trabaho sulod sa usa ka tuig makahimo sa 20 green nga trabaho sa enerhiya sa $ 50,000 matag usa. Kini ba usa ka lisud nga pagpili?
